به گزارش خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اصفهان، شهر نوش‌آباد از توابع شهرستان آران و بیدگل با پیشینه تاریخی و باستانی هفت هزار ساله در فاصله هشت کیلومتری شمال کاشان و سه کیلومتری غرب آران وبیدگل با آثار و ابنیه تاریخی ارزشمندی واقع شده است.

شهر زیر زمینی اویی یکی از این آثار جذاب و دیدنی است که در سال 1383 توسط یکی از اهالی کشف شد.

تصور اینکه 1400 سال قبل پیشینیان ما با تدبیر و دانایی بدون ابزار و تجهیزات پیشرفته کنونی شهری با کاربری دفاعی و فنی ترین نقشه معماری را حفر کرده اند تو را به حیرت وا می دارد و تحسین اعجاب انگیزت را از این همه دانایی برمی انگیزد.

 نوش‌آباد شهری آرام‌گرفته در دل کویر با مردمانی ساده،صمیمی و سخت‌کوش در مجاورت دو شهرستان کاشان و  آران و بیدگل است که شهری اسرار آمیز و پررمز و راز را برگرفته از خرد و دانایی پیشینیان با معماری دستکند و بی‌نظیر در جهان در زیر پوست داردشهری که انبوه گردشگران داخلی و خارجی را مشتاق بازدید آن کرده است.

خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اصفهان،، در این گزارش در گفت وگوی اختصاصی که با مدیر پایگاه میراث فرهنگی نوش آباد انجام داده است شما مخاطبان  را از نحوه کشف ، تاریخچه، قدمت و طرح ساماندهی این شهر باستانی که در سال 94 به عنوان سایت موزه معرفی شد آگاه می کند.

زهرا ساروخانی، مدیر پایگاه میراث فرهنگی نوش آباد گفت: یکی از اهالی این شهر در سال۱۳۸۰ به میراث کاشان مراجعه کرد و گفت  ما در منطقه در شیخ آباد شهرزیرزمینی داریم.

 وی افزود: در آن زمان به عنوان کارشناس باستان شناسی اداره میراث فرهنگی کاشان به بازدید منطقه آمدیم چاهی در پروسه یک ماهه حفرکردیم که تا سه متر آن  ماسه بود و به سختی حفر شد، پایین رفتیم اما آثاری ندیدیم دهانه  چاه را بستیم و برگشتیم.

به گفته وی، سال ۱۳۸۲ دوباره یکی دیگر از اهالی نوش آباد به نام حسین میرزاجانی از محله بالاده آمد و گفت وسط حیاط خانه چاه فاضلاب حفر می کردم که به شهر زیرزمینی  رسیدم.

ساروخانی افزود: دوباره برای بازدید و صحت مطلب به عنوان کارشناس باستان شناسی از میراث کاشان به نوش آباد آمدم و از طریق دستگاه بالابر وارد چاه حفرشده شدم اولین چیزی که در قاب نگاهم  دیدم یک فضایی چهارگوشه باکانالی پیچ در پیچ در کنار آن راه یافته به فضایی دیگر بود.

وی با اشاره به اینکه در نگاه اول کار پلان اثر از طریق مستند نگاری با عکس برداشت  شد گفت: با برداشت اولیه از پلان اثر گزارش مکتوب آن تحویل اداره میراث شد.

آغاز اولین فصل کاوش از پاییز 83

به گفته وی،پاییز سال ۸۳ از اعتبارات شهرداری‌ نوش آباد پنج میلیون تومان برای کاوش اولیه آن تعلق گرفت که این کاوش با مجوز میراث فرهنگی کشور به مدت دو ماه در شناسایی آثار انجام شد.

کارشناس باستان شناسی اداره میراث فرهنگی کاشان تخصیص اعتبار ۳۰ میلیون تومانی سازمان میراث‌فرهنگی کشور و 15 میلیون تومانی شهرداری نوش آباد برای شهر زیرزمینی به عنوان اعتبار دومین فصل کاوش در سال ۱۳۸۴ را به مدت سه ماه یادآورشد و گفت: این فصل کاوش یکی از غنی ترین و بهترین فصول کاوش باستان شناسی شهر زیرزمینی بود چون غیر ورودی یک در منطقه بالاده در محله توده نیز آثار شناسایی شد و در  این فصل سه گمانه زنی(یکی در ادامه کاوش های ورودی یک در بالاده، دومی ایجاد کارگاه جدید در ورودی آب انبار مرکزی توده و سومی کارگاه شیخ آباد در حاشیه شهر) برای تعیین میزان وسعت شهر زیرزمینی انجام شد.

ساروخانی با اشاره به اینکه این سه کارگاه با هدف دست‌یابی به وسعت شهرزمینی و پاسخ به این سوال ایجاد شدکه آیا شهرزیر زمینی فقط در کارگاه هایی که ایجاد کردیم یا زیر بافت قدیمی شهر است گفت: مشخص شد شهر زیرزمینی تا بیرون شهر فعلی نوش آباد گسترش یافته است.

کشف غنی ترین داده های فرهنگی در دومین فصل کاوش

وی با تاکید بر اینکه غنی ترین داده های منقول فرهنگی حاصل از کاوش های باستان شناسی  از سال ۸۴ بدست آمد گفت: این داده ها شامل ظروف سیاه قلم قرن هفتم هجری و آبخوری های (کوزه سفالی) قرن پنجم هجری بود.

این کارشناس باستان شناسی میراث‌فرهنگی کاشان با تاکید بر اینکه  فصل سوم نیز از سال ۸۵ در ادامه و تکمیل کاوش های قبلی کارگاه ها تا سال ۹۳  انجام شد تصریح کرد: در سال ۹۳ کاوش در کارگاه توده دوباره ادامه پیدا کرد و کارگاه جدید نزدیک مسجد جامع بازشد که در این کارگاه جدید به سازه آبی یا همان قنات دسترسی پیدا کردیم.

دسترسی به سازه بی نظیر آبی یا قنات در زیر بافت شهر

 به گفته وی، هنوز کاوش در این سازه که یک مجموعه وسیع و کامل از دست کندهای قنات در زیر بافت شهر است ادامه دارد و اگر تکمیل بشود چون زیر بافت شهر است در نوع خودش در کشور بی نظیر است.

وی ادامه کار کاوش در پایاب را خاطرنشان کرد و گفت: طبق مطالعات مردم شناسی ما برخی از دسترسی‌های قدیم به شهر زیرزمینی از داخل پایاب ها در نوش آباد بوده است که عملیات مرمت آن نیز با اعتبارات سازمان میراث‌فرهنگی کشور انجام شده وقرار است در آینده به عنوان موزه آب تغییر کاربری داده شود.

ایجاد هفت کارگاه در چهار فصل کاوش

مدیر پایگاه میراث فرهنگی نوش آباد، اظهارداشت: هفت کارگاه شامل ورودی یک آب انبار چاله سی در محله بالاده، ورودی دو با دو کارگاه درآب انبار مرکزی محله توده، ورودی سه کنار مسجد محبین در محله شیخ آباد با چهار کارگاه که (یکی از آنها سال۸۴  برای دستیابی به وسعت شهر زیرزمینی ایجاد شد) از سال ۸۳ کاوش تا کنون را در چهار فصل، کاوش ایجاد شد.

دو کارگاه از 7 کارگاه  برای بازید گردشگران ساماندهی و آماده شده است

 ساروخانی، بازدید از دو کارگاه (ورودی یک و دو) برای بازید گردشگران در آب انبار بالاده و آب انبارمرکزی را یادآورشد و گفت: ورودی دو در بالاده در تمام ایام سال و  ورودی یک در آب انبار مرکزی توده در نوروز و فصل گلابگیری قابل بازدید است.

وی با اشاره به اینکه شهرزیرزمینی نوش آبادبا مجوز میراث فرهنگی کشور از سال ۹۴ تبدیل به سایت موزه شده است گفت: علاوه بر اینکه هر سال اعتبارات اجرایی و مطالعاتی ملی میراث به این سایت موزه تعلق می‌گیرد زمینه برای ثبت جهانی شدن این اثر نیز فراهم می‌شود.

به گفته وی، اهمیت این اعتبار اجرایی و مطالعاتی این است که باعث می‌شود تمام کارهای آن طبق یک برنامه مدیریتی خاص با مصوبه میراث‌فرهنگی کشور بصورت منظم و مستمر پیش رود.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی نوش آباد، باتاکید بر اینکه هدف اصلی سایت موزه حفاظت از اثر  است اظهارداشت: افرایش رفاه حال گردشگران و معرفی آموزش بهتر به گردشگران داخلی و خارجی از دیگر اهداف سایت موزه است.

اجرای طرح های عمرانی گردشگری در سایت موزه شهر زیرزمینی

 ساروخانی، تعریف محور گردشگری در سایت موزه شهر زیرزمینی در سه فاز  بر اساس پلان مدیریتی  از ورودی یک آن در مرکز محله بالاده  تا مسجد جامع، مسجد علی و ورودی دو شهر زیرزمینی تا آب انبار مرکزی در محله توده را در فاز اول یادآورشد و گفت: ساماندهی فاز دوم محور گردشگری را از ورودی دو در آب انبار مرکزی در محله توده تا مرکز محله درب ریگ با مجموعه های تاریخی ارزشمند این محله انجام می شود.

وی، اظهارداشت: در آینده با اتمام مطالعات کاوش های باستان شناسی و مرمت و استحکام بخشی کارگاه های کاوش شده  یک تا دو کارگاه دیگر برای بازدید گردشگران به دو کارگاه قبلی در منطقه شیخ آباد  افزوده و باز می شود که این مهم مستلزم کار مرمتی و حفاظتی است.

 قدمت شهر زیرزمینی به دوران ساسانی می رسد/ احتمال افزایش قدمت به دوره اشکانیان

 به گفته وی، قدمت این آثاری که در شهر زیرزمینی بدست آوردیم تعداد محدودی سفال ساسانی کشف شده در فصل اول و دوم کاوش است و ما در واقع با توجه به آن داده ها تاریخ اولیه شهر را فعلا متعلق به دوره ساسانی ۱۴۰۰ سال قبل می دانیم.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی نوش آباد، افزود: با توجه به مطالعات مردم شناسی انجام شده و سوابق دست کندهای موجود در ایران و مطالعه در این خصوص احتمال می دهیم تاریخ دست کندهای نوش آباد به دوره اشکانی برسد که کاوش های آینده این موضوع را مشخص می کند.

ساروخانی با اشاره به اینکه شهرزیرزمینی نوش آباد از دوره تاریخی تا دوره قاجار مستمر استفاده شده و با توجه به گسترش شهر و ازدیاد جمعیت گسترش یافته است گفت: بیشترین داده های ما از این شهر متعلق به قرن پنجم دوره سلجوقی و قرن هفتم (ایلخانی)است که این موضوع با منابع تاریخی همخوانی دارد.

وی، علت این همخوانی را همان کاربری دفاعی و پناهگاهی شهر زیرزمینی برشمرد و گفت: دوره هجوم ملک سلجوقی در قرن پنجم و هجوم مغول به ایران در قرن هفتم نیز بوده است که یک دوره ناامنی را برای کل کشور ایجادکرده است.

به گفته وی، داده های باستان شناسی ما با داده های  تاریخی ما همخوانی دارد یعنی سفال هایی که ما از کاوش  باستان شناسی در شهر زیززمینی پیداکردیم با منابع تاریخی ما همخوانی دارد.

شهر زیر زمینی کاربری دفاعی و پناهگاهی داشته است

به گفته وی، شهر زیر زمینی کاربری دفاعی و پناهگاهی داشته است و حتی انبار ذخیره مواد غذایی مثل گندم و جو برای آنها بوده است و معماری آن را بر اساس نیازهای خود در مدت استقرار ساختند بویژه نیاز به آب برای آنها در شهر زیرزمینی است بطوریکه به نوعی این شهر دست کند را در مسیر دسترسی به قنات ها حفر کردند.

کارشناس باستان شناسی اداره میراث فرهنگی کاشان، با تاکید بر اینکه این نوع معماری دست کند دسترسی به آب قنات در شهر زیرزمینی از چند جهت اهمیت دارد گفت: اول اینکه باعث دسترسی به آب آشامیدنی و منبع آبی در شهر زیرزمینی می شود، عامل جریان پیدا کردن هوا به طبقات مختلف این شهر می شود و در آخر اگر ورودی های شهر زیرزمینی شناسایی شد کسانیکه اینجا پناه گرفتند به راحتی می توانند از طریق کانال های قنات به بیرون شهر راه دسترسی و فرار داشته باشند.

مشابه دست کند نوش آباد در ایران نیست

کارشناس باستان شناسی اداره میراث فرهنگی کاشان با اشاره به اینکه نمونه های دست کندی را در ایران داریم که بعد از حفاری شهر زیرزمینی نوش آباد شناسایی‌ و کاوش شده است گفت: هیچکدام تاکنون قابل مقایسه و مشابه با آن چیزی که در نوش آباد به دست آمده است  نیست.

ساروخانی تصریح کرد: نمونه های زیادی مشابه شهر زیرزمینی در خارج از کشور وجود دارد از جمله مهم ترین آن در آسیای صغیر(ترکیه- اطراف قونیه) و اروپا (ایتالیا و فرانسه) است.

اجرای پروژه نقشه برداری تخصصی شهر زیرزمینی از طرح های مرمتی و حفاظتی

وی از اجرای طرح نقشه برداری تخصصی شهر زیرزمینی با اعتبار میراث فرهنگی کشور خبرداد و گفت: این پروژه با اعتبار ۵۵ میلیون تومان در مرحله عقد قرارداد وانتخاب مشاور بعنوان پروژه های مرمتی و حفاظتی است.

به گفته وی، این حجم گسترده از اثر، پیچیدگی و تدابیری که با توجه به کاربری بنا در فضاها لحاظ شده است  نشان می دهد که دست کندهای نوش آباد بدون هدف و برنامه نبوده است، بلکه با مدیریت قوی در طی زمان از دوره تاریخی تا قاجار توسط پیشینیان ما اجراشده است که حتی ما در منطقه فرهنگی کاشان مشابه این اثر را نداریم و حتی در کشور بی نظیر است.

بازدید 46 هزار گردشگر داخلی و خارجی از شهر زیرزمینی

ساروخانی، با اشاره اینکه ۶۶۰۰ گردشگر خارجی در سال ۹۶ ‌از شهر زیرزمینی نوش آباد بازدید کردند گفت: ۳۹ هزار نفرگردشگر داخلی نیز در سال گذشته از این شهر باستانی بازدید کردند که در مجموع تعداد گردشگران در سال 96 نسبت به سال 95 افزایش داشته است.

آموزش دوره‌های گردشگری شامل رفتار با توریست و فواید این صنعت

وی  در پایان با اشاره به اینکه  پایگاه میراث فرهنگی نوش آباد قصد دارد تا دوره های آموزشی گردشگری شامل رفتار با توریست، بیان فواید صنعت گردشگری برای یک شهر، زبان مقدماتی و غیره را برای راهنمایان گردشگری، کاسبان و اهالی اطراف ورودیهای اصلی شهر زیرزمینی برگزارکند گفت: این دوره آموزشی از برنامه‌های لازم و ضروری است که تلاش می شود باوجود هزینه های بالای آن تا محقق شود تا زمینه های سرمایه گذاری برای جذب سرمایه گذاران و توریست ها بیشتر و بهتر شود.

به گفته وی، نوش آباد دومین شهرمهم و  قطب گردشگری بعد از کاشان در منطقه شمال استان اصفهان با توجه به آمار بازدیدکنندگان و گردشگران از آن است.

 گفتنی است:شهر زیرزمینی نوش آباد در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۸۵ با شمارهٔ ثبت ۱۵۸۱۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

گزارش از حرمت سادات متولی

انتهای پیام/م