روستا‌ها یکی از اهرم‌ها و ابزار‌های بسیار قدرتمند در تسهیل و تسریع روند توسعه اقتصادی و تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی به شمار می‌روند، حوزه‌ای که مستلزم توجه هر چه بیشتری است.

به گزارش خبرنگار اقتصاد و انرژی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، همواره از روستا‌ها به عنوان یکی از مولفه‌ها و اهرم‌های قدرتمند و اثرگذار در تسهیل و تسریع روند توسعه اقتصادی کشور و تحقق سیاست‌های موسوم به اقتصاد مقاومتی یاد می‌شود.

با این اوصاف، متاسفانه در سالیان و دهه‌های اخیر آنچنان که باید نگاه شایسته‌ای نسبت به روستا‌ها لحاظ نشده است.

خالی و کم شدن جمعیت روستا‌ها از سکنه، یکی از نشانه‌ها و بازتاب‌های این غفلت‌ها و کم توجهی‌ها به شمار می‌رود، زیرا در غیر اینصورت ساکنان روستا به دلیل عُلقِه‌ای که به منطقه و ناحیه خویش دارند، هیچگاه به ترک آن رضایت نخواهند داد.

به واقع فارغ از نقش تعیین کننده روستا‌ها در توسعه اقتصادی و تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، کم توجهی به چنین عرصه‌هایی با پیامد‌های اجتماعی مخربی همچون رشد و گسترش حاشیه نشینی همراه خواهد بودکه پیش از این در قالب گزارش‌های به پدیده مذکور (حاشیه نشینی) و عوامل موثر در رشد و گسترش آن پرداخته شده است.

آنچنان که اسناد و اخبار موجود نشان می‌دهد، نخستین برنامه توسعه روستایی کشور در سال ۱۳۲۷ هجری شمسی تعریف و طراحی شده و از آن زمان تاکنون، شاهد برنامه‌های متعددی در راستای رشد و شکوفایی روستا‌ها بوده ایم، اما متاسفانه خروجی و نتایج حاصله از این تلاش‌ها نشان می‌دهد، برنامه‌های تدوین شده آنچنان که باید به توسعه پایدار روستا‌ها منتهی نشده است.

به واقع در اکثریت قریب به اتفاق کشور‌های توسعه یافته، روستا‌ها از طراوت، پویایی و توسعه قابل توجهی برخوردار می‌باشند و به تعبیری می‌توان گفت: مسیر توسعه، پیشرفت و شکوفایی بسیاری از کشور‌های جهان، از کانال روستا‌ها عبور کرده و تا زمانی که اقتصاد روستایی و تلاش برای پیشرفت و توسعه هر چه بیشتر آن در اولویت قرار نگیرد، حصول توسعه اقتصادی پایدار و دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده در عرصه اقتصاد مقاومتی سخت و ناممکن خواهد بود.

اگرچه بنابر آمار و گزارشات موجود، از مجموع جمعیت موجود در کشور، حدود ۳۰ درصد در روستا‌ها سکونت دارند، اما این اقلیت (در مقایسه با جمعیت شهری) نقش بسیار نافذی را در رشد و شکوفایی اقتصادی جامعه ایفاء می‌کنند و در صورت رونق روستاها، قطعا شهر‌ها و کلانشهر‌های کشور نیز با تحولات اقتصادی مثبت و چشمگیری همراه خواهند شد.

نقش روستا‌ها در تأمین امنیت غذایی کشور

یکی از ویژگی‌های روستا‌ها به این امر خطیر معطوف می‌شود که این عرصه‌ها با برخورداری از اراضی زراعی، به عنوان حوزه‌های مُوَلِد در کشور، بار تامین ارزاق و محصولات کشاورزی و باغی مورد نیاز مردم و جامعه را بر دوش می‌کشند.

یقینا در صورت تأمین امنیت غذایی و استقلال غذایی کشورها، گامی جدی و موثر در جهت رشد، شکوفایی و توسعه اقتصادی جوامع برداشته شده و بالعکس در صورت مواجهه با چالش، نقصان و نارسایی در تامین امنیت غذایی، شاهد تحمیل هزینه‌های سنگینِ اقتصادی به چنین جوامع و کشور‌هایی خواهیم بود.

در دهه‌های اخیر با توسعه و پیشرفت علم، صنایعی موسوم به تکمیلی و تبدیلی در حومه و جوار اراضی زراعی و باغی احداث شده اند و در واقِعِ امر، روستا‌ها در عرصه اقتصادی صرفا به واسطه فعالیت در اراضی کشاورزی ایفای نقش نمی‌کنند و ظرفیت‌های اینچنینی به عرصه‌ای برای فعالیت صنایع خاص در بخش غذایی و غیره مبدل شده‌اند (که پیش از این در قالب گزارشی تفصیلی به موضوع صنایع تبدیلی و تکمیلی پرداخته شد)

بیشتر بخوانید: نبود صنایع تبدیلی و تکمیلی دلیل عقب گرد کشاورزی 

با چنین ابعاد و شاخصه هایی، خروج روستانشینان از روستا‌ها و عزیمت برای سکونت در شهر‌ها و مناطق حاشیه‌ای آن و تضعیف ضریب مانایی (ماندگاری) جمعیت در مناطق روستایی، آسیب‌هایی جدی به حوزه زراعت و کشاورزی تحمیل می‌کند و به تبع در چنین شرایطی، کشور به سمت وابستگی غذایی حرکت می‌کند، حرکتی که قطعا نتایج شوم و زیان باری در میان مدت و دراز مدت در پِی خواهد داشت.

مصطفی قره چائی، یکی از فعالان حوزه زراعت و کشاورزی در غرب استان تهران در گفت‌وگو با خبرنگار گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان؛ با اشاره به لزوم تدوین و اجرای برنامه‌های هوشمندانه و موثر در راستای حمایت از کشاورزان و باغداران گفت: این شعار نیست که پیوند میان درختان و اراضی زراعی با کشاورزان یک ارتباط عمیق عاطفی است و اگر زارع و باغداری بعضا بصورت خود خواسته اقدام به خشک کردن اراضی کشاورزی و باغات خود می‌کند و ترجیح می‌دهد به سمت ساخت و ساز در چنین اماکنی (در صورت امکان) قدم بردارد، ریشه در این واقعیت تلخ دارد که در سالیان اخیر بسیاری از فعالان عرصه زراعت و باغداری نه تنها سود چندانی از فعالیت‌ها و زحمات خویش به دست نیاوردند، بلکه متاسفانه متحمل ضرر، زیان و خسارت شده‌اند.

وی در تشریح این موضوع تصریح کرد: بطور مثال، کشاورز و باغدار نهایت تلاش خود را برای تولید فلان محصول به کار می‌بندد، اما در هنگام برداشتِ آن، متقاضی لازم برای آن وجود ندارد، زیرا مشابه آن محصول با قیمت تمام شده پایین تر، از یک کشور خارجی با تُناژ بالا وارد می‌شود و طبیعتا در چنین شرایطی کشاورز یا باغدار متضرر خواهد شد.

قره چائی اظهار کرد: به واقع برداشت کامل محصول نیز، زمانی رخ می‌دهد که در فرآیند فعالیت کشاورزی، اراضی و باغات دچار سرمازدگی، آفت و غیره نشوند در غیر اینصورت اساسا محصولی به دست نمی‌آید تا بتوان آن را از حیث ارزش ریالی با محصولات وارداتی مقایسه کرد.

وی افزود: در سالیان گذشته به کرات شاهد سرمازدگی درختان بوده‌ایم و متاسفانه در پی این پدیده زیان بار، خسارت‌های سنگینی به فعالان این عرصه تحمیل شده، اما متاسفانه حمایت لازم و موثر از افراد و گروه‌های فعال در این بخش عملیاتی نشده و به تبع در شرایطی که زارع یا باغدار نتیجه‌ای از فعالیت خویش نمی‌بینند یا مجبور است به انحای گوناگون نهایت تلاش خود را برای تغییر کاربری و ساخت و ساز به کار بندد و یا اراضی خود را رها کرده و به سمت شهر‌ها برای یافتن کسب و کار و شغل جدید عزیمت کند که قطعا پیامد چنین پدیده ای، خاموشی و نابودی روستا‌ها خواهد بود، آنچنان که در دهه‌های اخیر، بسیاری از روستا‌ها به این آفت و عارضه دچار شده‌اند.

قره چائی گفت: حفظ روستا‌ها با سخنرانی‌های دلنشین میسر نمی‌شود بلکه لازمه این امر اقدامات عملیاتیِ عاجل، جدی و هدفمند است در غیر این‌صورت نابودی روستاها، استمرار خواهد داشت.

بحران کم آبی، بسیاری از زارعان و فعالان عرصه باغداری را جان به لب کرده است

حمید بنیادی، یکی از باغداران فعال در گفت‌وگو با خبرنگار گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان؛ با اشاره به ضرورت حمایت همه جانبه از زارعان و باغداران کشور گفت:مشکلات روستانشینان و فعالان عرصه زراعت کم بود، متاسفانه حالا بحران کم آبی نیز مزید بر علت شده و بسیاری از روستانشینان را جان به لب کرده است.

وی افزود:تن‌ها امیدواری ما به ایزد منان و نظر و عنایت پروردگار حق تعالی می‌باشد، در غیر اینصورت در سالیان آینده بسیاری از روستا‌ها به مخروبه‌ای تبدیل می‌شوند و روستا‌ها به تاریخ می‌پیوندند.

(البته در خصوص بحران کم آبی، می‌توان با اتخاذ تدابیری ویژه به مدیریت مطلوب‌تر این بحران مبادرت ورزید)

چندی پیش مسعود گودرزی، نماینده شهرستان‌های ممسنی و رستم آباد در مجلس شورای اسلامی در حاشیه بازدید از روستای سراب بهرام، بیان کرد: تداوم خشکسالی و کم آبی، زندگی مردم در مناطق روستایی را تحت تأثیر قرار داده که در چنین شرایطی باید با عمران و بازسازی روستا‌ها برای ایجاد درآمد، کارآفرینی و تامین زندگی (مَعیشت) در این مناطق، برنامه‌ریزی کرد.

وی افزود:در برخی از روستاها، ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های طبیعی بسیاری برای پیشرفت و توسعه وجود دارد، اما به دلیل کمبود یا ضعف در زیرساخت ها، استعداد‌های موجود رها شده و مردمِ روستا‌ها در فقر، تنگدستی و محرومیت به سر می‌برند و به شهر‌ها و کلانشهر‌ها مهاجرت می‌کنند.

بیشتر بخوانید: توسعه گردشگریِ بوم گردی، حمایت از محصولاتِ روستایی و حفظ آیین گذشتگان 

روستا‌ها در برنامه ششم توسعه، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار هستند

چندی پیش، آذردخت دارابیان، کارشناس معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم ریاست جمهوری تصریح کرد: با توجه به تلاش‌ها و برنامه‌هایی که در راستای محرومیت زدایی و عمران روستا‌های مرزی و محروم صورت گرفته در برنامه ششم توسعه، توجه ویژه‌ای به این عرصه‌ها شده است.

به زعم وی آسیب‌ها و مشکلات روستا‌ها باید احصاء شود و بنابر ظرفیت‌ها و نارسایی‌های موجود در راستای حل و فصل و مرتفع ساختن آن برنامه‌ریزی کرد.

دارابیان معتقد است، با توانمند سازی روستا‌ها و ارائه آموزش‌های لازم می‌توان تهدید بحران مهاجرت بی رویه را به یک فرصت مبدل کرد.

وی افزود: شناسایی مناطق بِکر در روستا‌های مرزی، ایجاد کارگاه‌های تولیدی و تعاونی‌های روستایی و اشتغال پایدار و توسعه گردشگری، روستا‌های کم برخوردار را از بحران مهاجرت نجات خواهد داد.

به گفته دارابیان، یکی از ظرفیت‌های روستا‌ها به عرصه گردشگری و جذابیت‌های بالقوه موجود در این خصوص باز می‌گردد.

امید آن می‌رود با افزایش و تامین شایسته‌تر اعتبارات، شاهد تحولی شگرف در عرصه روستایی کشور و بخش گردشگری آن باشیم که قطعا توجه به این ابعاد، علاوه بر شکوفا شدن روستا‌ها و پیشگیری از مهاجرت بی رویه، باعث حفظ فرهنگ، آداب و سنن روستانشینان به عنوان بخشی از فرهنگ و تمدن این مرز و بوم نیز، خواهد شد.

گزارش از ناصر رمضانی

انتهای پیام/