نمد مالی، هنر صنعتی کهن که از یاد نمی‌رود
نمد مالی، هنر صنعتی بسیار قدیمی و کهن است که از یاد نمی‌رود.
به گزارش گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از شهرکرد، استان چهارمحال و بختیاری از جمله مناطقی است که به سبب وجود اشکال متنوع شیوه زندگی، دارای صنایع دستی حوزه عشایر کوچرو، عشایر اسکان یافته، روستاییان و شهرنشینان است.
نمد مالی از صنایع بسیار قدیمی است که درباره تاریخ و محل پیدایش آن اطلاع دقیقی در دست نیست، ولی قدیمی‌ترین نمونه‌های به دست آمده در پازیریک، متعلق به ایران دوره هخامنشی می‌باشد.
نمد ساده‌ترین نوع کفپوش است و ساخت آن احتیاج به دستگاه خاصی ندارد. در نمد مالی از خاصیت طبیعی پشم یعنی در هم پیچیدن الیاف، به واسطه رطوبت و فشار، استفاده می‌شود.
امروزه نمد در بیشترین نقاط ایران تولید می‌شود و مراکز عمده آن استهبان فارس، شهر‌های مختلف گیلان و مازندران، سمنان، دامغان، قوچان، چهارمحال و بختیاری و کرمانشاه می‌باشد.
نمدمالی در چهارمحال و بختیاری طی سالیان گذشته به لحاظ زندگی متکی بر دامپروری و شبانی و نیز کوچ‌های طولانی، اقلیم سرد و کوهستانی و وفور ماده اصلی و مورد نیاز نمد، یعنی پشم مرغوب، با زندگی مردم این منطقه عجین شده و دارای قدمت بسیار طولانی است.
اما نمد‌های گذشته که بسیار ضخیم بود و با کاربرد‌های زندگی امروز تناسب ندارد، امروز جای خود را به نمد‌های مرغوب و متنوع با کاربردی متنوع داده است که نه تنها برای این استان سودآوری اقتصادی دارد، در احیای این هنر صنعت کهن هم نقش بسزایی ایفا کرد.
با ایجاد تغییراتی در نمد‌های قدیمی و تولید نمد‌های نوین متناسب با نیاز‌های روز، این هنر جای خوبی در بین مردم پیدا کرده و هنرمندان بسیاری در این حرفه مشغول به کار شدند و محصولاتی که در این کارگاه‌های جدید تولید می‌شود با استقبال خوب مردم روبرو شده، به نحوی که شهرکرد مرکز چهارمحال و بختیاری، نامزد انتخاب شهر جهانی نمد از سوی یونسکو شده است.
کارشناس حوزه صنایع دستی چهارمحال و بختیاری درخصوص قدمت تولید نمد در چهارمحال و بختیاری می‌گوید: قدمت قدیمی‌ترین نمد موجود در استان به ۲۸۰ سال قبل بازمی گردد در حالی که بر اساس مدارک موجود که بیشتر مبتنی بر سفرنامههاست، سابقه نمد مالی در استان تا یک هزار و ۶۰۰ سال پیش برآورد می‌شود.
رضا طاهرپور با بیان اینکه نمد در سال‌های دور مصارف و کاربرد‌های بسیاری از جمله زیرانداز، شنل چوپانی و کلاه داشته می‌افزاید: با گذر زمان و ورود فرش‌های ماشینی و موکت به خانه‌ها و به روز شدن پوشاک مردم، این نقش هم اکنون بسیار کم‌رنگ شده است.
وی می‌گوید: نمد مالی در روزگار گذشته، شغل اصلی مردم مناطق شهرکرد، فرخ شهر، بروجن و نقنه بوده و در این مناطق بیش از یک هزار کارگاه نمدمالی فعال بود، اما امروزه کارگاه‌های سنتی به تعداد انگشت دست رسیده و در مقابل کارگاه‌های تولید نمد نوین در حال افزایش است.
یکی از فعالان حوزه نمد در چهارمحال و بختیاری هم می‌گوید: تولید محصولات نمدی در شهرکرد یکی از شغل‌های مهم این منطقه در گذشته به شمار می‌رفته است که خانواده‌های بسیاری از طریق این شغل مخارج خود را در این شهر تأمین می‌کردند.
حسینی دهکردی می‌افزاید: این شغل در گذشته تحت عنوان «نمد مالی» معروف بود. کسانی که در این حرفه فعالیت می‌کردند «نمد مال» عنوان می‌گرفتند و نمدمال‌ها افراد قوی با دستانی ورزیده بودند.
این هنرمند بخش صنایع دستی با بیان اینکه اگر چه نمد مالی در گذشته شغلی طاقت فرسا محسوب می‌شد، اما صنعتی بود که هیچ گاه مشتری خود را از دست نداد و هم اکنون نیز در حال توسعه و پیشرفت است، می‌گوید: ورود ایده‌های جدید به این صنعت موجب شده محصولات تازه‌ای ارائه شود که مطابق با سلیقه مشتری است و این کالا در سبد مصرفی بسیاری از خانوار‌ها قرار گیرد.
وی می‌افزاید: بهره گیری از مواد اولیه طبیعی و نداشتن مواد شیمیایی از مهم‌ترین امتیاز‌های این محصول دستی می‌باشد که بسیاری از خانوار‌ها را به سمت خرید محصول ترغیب می‌کند.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری هم می‌گوید: در حال حاضر نزدیک به ۴۰ نوع محصول نمدی در این استان تولید می‌شود.
مهرداد رئیسی می‌افزاید: کسب نشان ملی یونسکو در بخش نمد توسط چهارمحال و بختیاری زمینه‌ای برای بسترسازی و رقابت بین سایر هنرمندانی فعال در این رشته شد.
وی، خلاقیت و نوآوری هنرمندان این بخش را زمینه ساز حفظ نمد سنتی استان و رشد قابل توجه اشتغال در این بخش بیان و اضافه می‌کند: تغییر کاربری در این بخش و حجم تولید بالا و همچنین صادرات قابل توجه نمد موجب شده است که این استان جایگاه ارزشمندی در زمینه تولید نمد در سطح کشور کسب کند.
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان چهارمحال و بختیاری می‌گوید: در نشست شورای راهبردی انتخاب شهر‌ها و روستا‌های ملی با توجه به قابلیت‌ها و ظرفیت‌های هنر دستی نمد مالی و قدمت دیرینه آن در چهارمحال و بختیاری، پرونده ثبت شهرکرد به عنوان «شهر ملی نمد» از سوی معاونت صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، بررسی و پس از تایید اعضاء ثبت شد.
مهرداد جوادی می‌افزاید: هم اکنون ۱۲ محصول نمدی استان دارای استاندارد ملی ایران، نشان ملی مرغوبیت صنایع دستی و مهر اصالت یونسکو می‌باشد.
وی اضافه می‌کند: بسته بندی نامناسب، نبود امکانات لازم برای رنگرزی و فضای رقابتی ضعیف، این حوزه را با چالش مواجه کرده است.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری، تعدد هنرمندان، میزان تولید، اشتغال، توجه مراکز دانشگاهی به این بخش، صادرات و نوآوری را مهم‌ترین شاخص‌های شهر جهانی و ملی شدن بیان می‌کند و می‌گوید: ایجاد و راه اندازی رشته تحصیلی نمد در دانشکده هنر دانشگاه شهرکرد پیشنهاد شده است.
مهرداد رئیسی می‌افزاید: سالانه ۵۰ تن انواع محصولات نمدی به دو روش سنتی و نوین در استان چهارمحال و بختیاری تولید می‌شود که امروزه در بخش تولید نمد‌های نوین به علت کاربرد‌های مختلف، افزون بر ۴۰ نوع محصول نمد تولید و روانه بازار مصرف می‌شود.
وی می‌گوید: در نیمه نخست امسال ۹ هزار و ۱۵۰ کیلوگرم انواع تولیدات نمدی از استان به خارج از کشور صادر شد که در مقایسه با سال گذشته ۱۱۶ درصد رشد داشته است.
رئیسی اضافه می‌کند: صادرات نمد چهارمحال و بختیاری تا سال قبل به ایالات متحده آمریکا انجام می‌شد که امسال برای نخستین بار، به سوئد نیز صادر شد.
وی، ارزش ریالی این میزان صادرات نمد در سال جاری را چهار میلیارد و ۱۱۷ میلیون ریال اعلام می‌کند که این رقم هم در مقایسه با سال گذشته، ۴۹.۷ درصد رشد را نشان می‌دهد.
رئیسی با بیان اینکه آمار صادرات نمد چهارمحال و بختیاری به خارج کشور از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران ثبت، تایید و اعلام شده است می‌گوید: در نیمه نخست امسال ارزش دلاری نمد صادراتی این استان، ۹۷ هزار دلار بود.
برخی تولید کنندگان نمد چهارمحال و بختیاری تحصیلات دانشگاهی در رشته‌های طراحی و صنایع دستی و برخی نیز تحصیلات غیر مرتبط دارند.
با توجه به بررسی‌های علمی صورت گرفته، محصولات نمدی علاوه بر هنر دستی دارای ویژگی‌های خاص و در حوزه پزشکی و صنعت خودرو کاربرد دارد.
کارشناس صنایع دستی و بازرگانی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری، با بیان تولید سالانه حدود ۳۰ تن محصول نمدی در این استان، می‌گوید با توجه به وجود ظرفیت‌ها و پتانسیل‌ها در استان می‌توان ظرفیت تولید را به ۹۰ تن در سال رساند.
محمدرضا طاهرپور می‌افزاید: در حال حاضر عمده تولید نمد در دو شهرستان شهرکرد و بروجن استان چهارمحال و بختیاری صورت می‌گیرد.
وی گفت: در بخش تولید محصولات سنتی نمد حدود ۵۰ کارگاه فعالیت می‌کنند و در بخش نمد نوین نیز بیش از ۲۰ واحد تولیدی داریم که این واحد‌ها به شکل کارگاه و خانگی فعالیت می‌کنند.
طاهرپور، ورود فارغ التحصیلان دانشگاهی به این بخش را از مهم‌ترین مواردی بیان می‌کند که طی سال‌های گذشته در این استان شاهد آن هستیم و نقش مهمی در توسعه تولید نمد داشته است.
افسانه قانی، استاد دانشگاه و پژوهشگر رشته هنر در چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه تبدیل نمد‌های قدیمی به نمد‌های نوین و پرکاربرد اقدام موثری در حوزه صنایع دستی است گفت: نمد یکی از مهم‌ترین صنایع دستی کهن است که بی شک با گذر زمان از کاربری آن در زندگی بشر کاسته شده و این موضوع که عرضه این محصولات باید متناسب با نیاز‌های روز باشد، امری گریزناپذیر است.
وی افزود: به روز کردن صنایع دستی متناسب با نیاز‌های روز بشر امری طبیعی و ضروری است و نمد هم از جمله صنایعی است که قابلیت به روز شدن را دارد و تولید نمد‌های نوین در همین راستا توانسته نقش مهمی را در استمرار این هنر صنعت ایفا کند.
فاطمه رحیمی، دارنده سه مهر اصالت یونسکو در رشته نمد مالی در چهارمحال و بختیاری هم گفت: در سال‌های اخیر تحولات خوبی در صنعت نمد مالی شکل گرفت و نمد‌های نوین جایگزین نمد‌های سنتی شد که همین موضوع به استقبال مردم از محصولات نمدی منجر گردید.
وی از تولید ۳۶ محصول نمدی در کارگاه تولیدی خود خبر می‌دهد و می‌گوید: تجهیزات پزشکی از جمله شال کمر، زانوبند و ساق بند در بین محصولات نمدی متقاضیان بیشتری را به خود اختصاص داده است.
رحیمی با تاکید بر نظارت کیفی نمد‌های تولیدی در استان می‌افزاید: اگر بخواهیم به عنوان شهر جهانی نمد دست یابیم باید به کیفیت نمد‌های تولیدی در استان بیش از پیش نظارت شود.
وی، خلاقیت و نوآوری هنرمندان این بخش را زمینه ساز حفظ نمد سنتی استان و رشد قابل توجه اشتغال در این بخش بیان و اضافه می‌کند: تغییر کاربری در این بخش و حجم تولید بالا و همچنین صادرات قابل توجه نمد موجب شده است که این استان جایگاه ارزشمندی در زمینه تولید نمد در سطح کشور کسب کند.
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان چهارمحال و بختیاری می‌گوید: در نشست شورای راهبردی انتخاب شهر‌ها و روستا‌های ملی با توجه به قابلیت‌ها و ظرفیت‌های هنر دستی نمد مالی و قدمت دیرینه آن در چهارمحال و بختیاری، پرونده ثبت شهرکرد به عنوان «شهر ملی نمد» از سوی معاونت صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، بررسی و پس از تایید اعضاء ثبت شد.
مهرداد جوادی می‌افزاید: هم اکنون ۱۲ محصول نمدی استان دارای استاندارد ملی ایران، نشان ملی مرغوبیت صنایع دستی و مهر اصالت یونسکو می‌باشد.
وی اضافه می‌کند: بسته بندی نامناسب، نبود امکانات لازم برای رنگرزی و فضای رقابتی ضعیف، این حوزه را با چالش مواجه کرده است.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری، تعدد هنرمندان، میزان تولید، اشتغال، توجه مراکز دانشگاهی به این بخش، صادرات و نوآوری را مهم‌ترین شاخص‌های شهر جهانی و ملی شدن بیان می‌کند و می‌گوید: ایجاد و راه اندازی رشته تحصیلی نمد در دانشکده هنر دانشگاه شهرکرد پیشنهاد شده است.
مهرداد رئیسی می‌افزاید: سالانه ۵۰ تن انواع محصولات نمدی به دو روش سنتی و نوین در استان چهارمحال و بختیاری تولید می‌شود که امروزه در بخش تولید نمد‌های نوین به علت کاربرد‌های مختلف، افزون بر ۴۰ نوع محصول نمد تولید و روانه بازار مصرف می‌شود.
وی می‌گوید: در نیمه نخست امسال ۹ هزار و ۱۵۰ کیلوگرم انواع تولیدات نمدی از استان به خارج از کشور صادر شد که در مقایسه با سال گذشته ۱۱۶ درصد رشد داشته است.
رئیسی اضافه می‌کند: صادرات نمد چهارمحال و بختیاری تا سال قبل به ایالات متحده آمریکا انجام می‌شد که امسال برای نخستین بار، به سوئد نیز صادر شد.
وی، ارزش ریالی این میزان صادرات نمد در سال جاری را چهار میلیارد و ۱۱۷ میلیون ریال اعلام می‌کند که این رقم هم در مقایسه با سال گذشته، ۴۹.۷ درصد رشد را نشان می‌دهد.
رئیسی با بیان اینکه آمار صادرات نمد چهارمحال و بختیاری به خارج کشور از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران ثبت، تایید و اعلام شده است می‌گوید: در نیمه نخست امسال ارزش دلاری نمد صادراتی این استان، ۹۷ هزار دلار بود.
برخی تولید کنندگان نمد چهارمحال و بختیاری تحصیلات دانشگاهی در رشته‌های طراحی و صنایع دستی و برخی نیز تحصیلات غیر مرتبط دارند.
با توجه به بررسی‌های علمی صورت گرفته، محصولات نمدی علاوه بر هنر دستی دارای ویژگی‌های خاص و در حوزه پزشکی و صنعت خودرو کاربرد دارد.
کارشناس صنایع دستی و بازرگانی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری، با بیان تولید سالانه حدود ۳۰ تن محصول نمدی در این استان، می‌گوید با توجه به وجود ظرفیت‌ها و پتانسیل‌ها در استان می‌توان ظرفیت تولید را به ۹۰ تن در سال رساند.
محمدرضا طاهرپور می‌افزاید: در حال حاضر عمده تولید نمد در دو شهرستان شهرکرد و بروجن استان چهارمحال و بختیاری صورت می‌گیرد.
وی گفت: در بخش تولید محصولات سنتی نمد حدود ۵۰ کارگاه فعالیت می‌کنند و در بخش نمد نوین نیز بیش از ۲۰ واحد تولیدی داریم که این واحد‌ها به شکل کارگاه و خانگی فعالیت می‌کنند.
طاهرپور، ورود فارغ التحصیلان دانشگاهی به این بخش را از مهم‌ترین مواردی بیان می‌کند که طی سال‌های گذشته در این استان شاهد آن هستیم و نقش مهمی در توسعه تولید نمد داشته است.
افسانه قانی، استاد دانشگاه و پژوهشگر رشته هنر در چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه تبدیل نمد‌های قدیمی به نمد‌های نوین و پرکاربرد اقدام موثری در حوزه صنایع دستی است گفت: نمد یکی از مهم‌ترین صنایع دستی کهن است که بی شک با گذر زمان از کاربری آن در زندگی بشر کاسته شده و این موضوع که عرضه این محصولات باید متناسب با نیاز‌های روز باشد، امری گریزناپذیر است.
وی افزود: به روز کردن صنایع دستی متناسب با نیاز‌های روز بشر امری طبیعی و ضروری است و نمد هم از جمله صنایعی است که قابلیت به روز شدن را دارد و تولید نمد‌های نوین در همین راستا توانسته نقش مهمی را در استمرار این هنر صنعت ایفا کند.
فاطمه رحیمی، دارنده سه مهر اصالت یونسکو در رشته نمد مالی در چهارمحال و بختیاری هم گفت: در سال‌های اخیر تحولات خوبی در صنعت نمد مالی شکل گرفت و نمد‌های نوین جایگزین نمد‌های سنتی شد که همین موضوع به استقبال مردم از محصولات نمدی منجر گردید.
وی از تولید ۳۶ محصول نمدی در کارگاه تولیدی خود خبر می‌دهد و می‌گوید: تجهیزات پزشکی از جمله شال کمر، زانوبند و ساق بند در بین محصولات نمدی متقاضیان بیشتری را به خود اختصاص داده است.
رحیمی با تاکید بر نظارت کیفی نمد‌های تولیدی در استان می‌افزاید: اگر بخواهیم به عنوان شهر جهانی نمد دست یابیم باید به کیفیت نمد‌های تولیدی در استان بیش از پیش نظارت شود.
انتهای پیام/ش
* منبع: خبرگزاری صدا و سیما
