احمد دالکی در نجوم آماتوری کشور در گفتگویی از چگونگی ورودش به عرصه نجوم و تلاش‌های مستمرش برای پیگیری این علاقه گفت.

به گزارش خبرنگار حوزه فن‌آوری‌گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان، دنیای پر رمز و راز نجوم و اسرار آن همواره برای افراد جالب توجه بوده است هرچند بسیاری به این موضوع نگاه جدی‌ای نداشته‌اند و کمتر سراغ این علم رفته‌اند، اما رویداد‌های نجومی برای کمتر کسی جالب توجه بوده است.

احمد دالکی پدر نجوم آماتوری از جمله افرادی است که علاقه‌اش در حوزه نجوم را جدی تلقی کرد و برای آشنایی با رمز و رموز آسمان و وقایع مربوط به آن نگاه علمی به آن داشت تا آنجا که حالا به عنوان پدر این علم در کشور مطرح می‌شود، به مناسبت روز پدر با وی گفت‌وگویی ترتیب دادیم تا از حال و هوای زندگی‌اش و ورود به این عرصه‌ای که هنوز هم در کشور چندان شناخته شده نیست، بیشتر بدانیم. در ادامه مشروح این گفتگو آمده است:

باشگاه خبرنگاران جوان: از خودتان بیشتر بگویید؟ چطور شد در علم نجوم به این مرحله رسیده‌اید؟

دالکی: من متولد ۱۳۱۵ در شیراز و در یک خانواده ۱۰ نفره هستم، ۲ برادر و ۵ خواهر داشتم که هر کدام شغلی خارج از حرفه نجوم دارند.

در سال ۱۳۳۷ در دانشگاه شیراز رشته مهندسی کشاورزی را به پایان رساندم و علاوه بر آن مدرک مهندسی نقشه‌برداری هوایی (فتوگرامتری) و مهندسی تفسیر عکس‌های هوایی از هلند هم دارم همچنین دوره تخصصی کاربرد ماهواره در سنجش از راه دور را در سال ۱۳۵۵ در آمریکا گذراندم البته حرفه‌ اصلی‌ام در جنگل‌بانی بود.

باشگاه خبرنگاران جوان: رشته تحصیلی که در آن مشغول بودید با حرفه‌ای که اکنون به عنوان پدر آن علم مطرح می‌شوید، هماهنگ نیست در این مورد کمی توضیح دهید؟

دالکی: اغلب من را به عنوان ستاره شناس می‌شناسند و این در حالی است که من ستاره‌شناسی را خود یاد گرفتم و اکنون به عنوان ستاره‌شناس آماتور فعالیت می‌کنم.

ستاره‌شناسی به طور کلی بر دو نوع است، یک نوع آماتور و نوع دیگر حرفه‌ای؛ که برای ستاره‌شناسی آماتور معمولاً افراد خودشان و با توجه به علاقه‌ای که به این حوزه دارند وارد عمل می‌شوند، اما در ستاره‌شناسی حرفه‌ای افراد علاقه‌مند به صورت آکادمیک کار را پیش می‌برند و این حرفه را به عنوان حرفه‌ای برای امرار معاش استفاده می‌کنند.

من هم بر اساس این تعریف به عنوان یک ستاره‌شناس آماتور با توجه به مطالعات شخصی وارد این حوزه شدم.

باشگاه خبرنگاران جوان: آقای دکتر چطور شد که شما به عرصه ستاره‌شناسی علاقه‌مند شدید؟

دالکی:بیش از نیم قرن پیش مردم اغلب شب‌ها بالای پشت بام یا در حیاط می‌خوابیدند چرا که خیلی استفاده از کولر در تابستان‌ها رایج نبود من هم به دنبال این عادت شب‌ها و هنگام خوابیدن در هوای آزاد به آسمان نگاه می‌کردم و دیدن اجرام آسمانی و پدیده‌هایی مانند خطوط روشنی که در آسمان برای لحظاتی پدیدار می‌شد و پس از آن از بین می‌رفت جالب توجه بود، همین موضوع باعث شد تا من از دوران کودکی و به تدریج به آسمان وقایع مربوط به آن علاقه‌مند شوم.

بعد از دوره کودکی‌ام با توجه به حرفه جنگل‌بانی که دنبال می‌کردم زندگی‌ام با طبیعت گره خورده بود و شب‌های مأموریت در جنگل و صحرا برایم دیدن این اجرام آسمانی جالب بود و این علاقه‌ام را همچنان پیگیری می‌کردم حتی با دوربین‌های تئودولیتی که برای مأموریت‌ها استفاده می‌کردیم، به مشاهده اجرام آسمانی می‌پرداختم و حتی این علاقه‌ام باعث شده بود که همکاران جوانان هم به این موضوع مشتاق باشند.

معمولاً ستاره شناسی و دیدن اجرام با نور نسبت معکوس دارد، در شهر‌هایی که نور زیاد است رصد چندان مناسب نیست بنابراین در شب‌های کویر ستاره شناسی به خوبی انجام می‌گرفت.

چهار دهه پیش اولین تلسکوپم را خریدم

باشگاه خبرنگاران جوان: اولین تلسکوپ را چه کسی برای شما تهیه کرد؟

دالکی: اولین تلسکوپ را پیش از انقلاب و حدود ۴۰، ۵۰ سال در نمایشگاهی که در ایران  از سوی یکی از شرکت‌های معروف برگزار شده بود تهیه کردم و همواره هم این تلسکوپ را در پشت‌بام خانه‌هایی که سکونت داشته‌ام؛ استفاده می‌کنم.

هر زمانی که موقعیت نجومی خاصی مانند خورشید گرفتگی یا ماه‌گرفتگی وجود دارد به اتفاق دوستان از طریق همان تلسکوپ به رصد رویداد نجومی می‌پردازیم.

باشگاه خبرنگاران جوان: آقای دکتر شما گفتید که نجوم را کاملا خودآموز دنبال کردید آیا سفر‌های شما به خارج از کشور برای تحصیل تأثیری بر ارتقای سطح علمی شما در حوزه نجوم آماتوری داشته است؟ و چرا با توجه به علاقه‌ای که داشتید رشته تحصیلی دیگری را انتخاب کردید؟

دالکی: در آن دوران که علاقه‌مند به حوزه نجوم بودم تحصیلات آکادمیک و شرایط لازم برای این علم وجود نداشت و حتی الان هم در مقطع کارشناسی این امکان وجود ندارد و علاقه‌مندان باید در دوره کارشناسی ارشد و با پایه مهندسی این رشته را دنبال کنند، علاوه بر آن تعداد دانشگاه‌های فعلی محدود است، من هم در طول دوران با توجه به نشریات و کتاب‌های علمی در این زمینه به دنبال یادگیری در حوزه نجوم بودم.

باشگاه خبرنگاران جوان: بسیاری از جوانان علاقه‌مند به حوزه نجوم از کمبود امکانات گلایه دارند با توجه به اینکه تلسکوپ چندان هم ارزان قیمت نیست باعث شده تا آن‌ها از علاقه‌شان دور باشند، چه راهکاری برای چنین افرادی پیشنهاد می‌کنید؟

دالکی: اولین کار برای ورود به حرفه نجوم داشتن تلسکوپ نیست هر چند داشتن تلسکوپ خوب است، اما ضرورت ندارد، به جوانان علاقه‌مند این حوزه توصیه می‌کنم برای ورود به حرفه نجوم آماتوری که بیشتر بر کتاب و مجلات مربوط به این حوزه مراجعه کنند و وقتی عشق و علاقه به موضوعی وجود داشته باشد به تدریج امکانات مربوط به آن عرصه هم برای دستیابی به علم بیشتر فراهم می‌شود، هر تسلکوپی را پشت مغازه‌ای می‌بینند بدون علم و آمادگی خریداری می‌کنند تسلکوپ‌هایی که حتی از لحاظ اپتیکی یا مکانیکی ممکن است کیفیت لازم را نداشته باشند و افراد پس از چند بار رصد اجرام از طریق این تلسکوپ‌ها به دلیل کیفیت نداشتن کار از این علم زده می‌شوند، اما اگر به درستی پایه‌گذاری کنیم در هر حوزه کارمان تداوم می‌یابد.

در شهر‌های بزرگ همچون تهران دسترسی به کتاب‌ها و مجلات علمی و محافل مربوط به این حوزه همچون رصدخانه‌ها و آسمان نما وجود دارد در شهرستان‌ها هم چنین امکاناتی موجود است و علاقه‌مندان می‌توانند از این طریق به دنبال علاقه‌مندی خود باشد.

۵ هزار ستاره شناس حرفه‌ای  در دنیا داریم

باشگاه خبرنگاران جوان:  باتوجه به علاقه‌ای که شما به نجوم داشتید، چرا آن را به طور حرفه‌ای دنبال نکردید؟

دالکی: نیاز به ستاره‌شناسی حرفه‌ای محدود است و اغلب علاقه‌مندان این حوزه به ستاره‌شناسی آماتوری می‌پردازند، اگر کسی بخواهد به طور حرفه‌ای این موضوع را دنبال کند باید امرار معاش را هم از همان طریق داشته باشد، هر چند اکنون در دنیا حدود ۵ هزار ستاره شناس حرفه‌ای داریم که کار نجوم را به طور حرفه‌ای دنبال می‌کنند، اما من در ترجیه دادم در کنار حرفه‌ام کار نجوم را به عنوان علاقه‌مندی دنبال کنم.

باشگاه خبرنگاران جوان: هنوز هم شبیه دوران جوانی و با همان اشتیاق اولیه به کار نجوم علاقه دارید و آن را دنبال می‌کنید؟

دالکی: شرایط اقلیمی آسمان و زیبایی آن به ویژه در کویر به گونه‌ای است که انسان را مجذوب به خود می‌کنند حتی شعرا، عرفا هم به این مسیر وارد شدند، هر چه در حوزه نجوم بیشتر وارد می‌شویم با نگاه به عظمت کیهان و کهکشان‌ها مشکلاتی که در زندگی با آن مواجه می‌شویم برای ما راحت‌تر قابل هضم است و کمتر با مشکلات زندگی دچار چالش‌های جدی می‌شویم.

حرفه من در جوانی جنگل‌بانی بود بنابراین بیشتر اوقات سفر می‌رفتم و در طول مأموریت‌ها آسمان برایم جذابیت داشت و همانطور که پیش از این هم گفتم حتی از دوربین‌های کاری برای رصد آسمان استفاده می‌کردم.

هزینه تحصیل در خارج از کشور از طریق بورسیه دولت ایران یا سازمان ملل بوده است، اما با درآمد خودم که خیلی هم نبود سفر‌های علمی زیادی داشته‌ام و بیش از ۸۰ رصدخانه معروف دنیا را دیده‌ام، حتی کره آسمان را از روی خط استوا که از کنیا می‌گذرد و قطب شمال را مشاهده کرده ام،  این سفر‌ها باعث بهبود علم‌ من  در حوزه نجوم شده است؛ در واقع نیمی از درآمد خود را برای علاقه‌مندی‌ام به نجوم آماتوری صرف می‌کنم.

باشگاه خبرنگاران جوان:  آقای دکتر شما به عنوان پدر نجوم آماتوری شناخته می‌شوید؛ در این حوزه چه تألیفاتی داشته‌اید؟

دالکی: با توجه به تجربیاتی که از طریق مشاهدات و کتاب‌ها در حوزه نجوم داشتم تا کنون بیش از ۲۰ کتاب به چاپ رساندم چراکه معتقدم باید علومی که دریافت کردم در اختیار علاقه‌مندان این حوزه قرار دهم و آن‌ها از این اطلاعات استفاده کنند علاوه بر آن ۵ کتاب در دست چاپ دارم که سه جلد از این کتاب‌ها مجوز گرفته و دو کتاب دیگر در دست تهیه است و امیدوارم در سال ۹۸ در بازار عرضه شود، افراد با مشاهده و مطالعه علوم مربوط به نجوم نگاهشان به زندگی تغییر خواهد کرد و بیش از پیش به این عرصه علاقه‌مند می‌شوند.

کتاب‌ها بهترین معلمان نجوم من بودند

باشگاه خبرنگاران جوان:  باتوجه به صحبت‌هایی که داشتید یعنی هیچگونه معلم یا دوره آموزشی برای نجوم ندیده‌اید؟

دالکی: در ایران که هیچ معلمی نداشتم و می‌توانم بگویم کتاب‌ها و مجلاتی که در کتابخانه‌ام دارم بهترین معلمان من در این حوزه بودند، بیشترین مطالعاتم با نشریات معروف علمی ادامه دادم.

باشگاه خبرنگاران جوان:  آقای دکتر گفتید که سفر به خارج از کشور برای تحصیل از سوی دولت بوده است، چطور این فرصت برای شما فراهم شد؟

دالکی: اولین بورسیه را از طرف سازمان برنامه و بودجه دریافت کردم و اواخر دهه ۳۰ بود که من به اتفاق همکاران و چند مشاور خارجی برای اولین بار سطح جنگل‌های شمال ایران را محاسبه کردیم تا از امکانات این فضا اطلاع پیدا کنیم تا پیش از این هیچگونه اطلاعاتی درباره جنگل‌های ایران وجود نداشته و این موضوع با عکس‌های هوایی میسر بود بنابراین سازمان برنامه و بودجه به ما بورسیه داد تا در هلند این علم را یاد بگیریم چرا که در آن زمان در دانشگاه‌های کشور علم مربوط به این حوزه وجود نداشت و آموزش داده نمی‌شد و هلند در این مورد پیشگام بود بنابراین فرصتی ۱/۵ ساله این علم را یاد گرفتیم.

در هلند با اساتید صحبت کردیم و آن‌ها به من پیشنهاد دادند تا در مورد تفسیر عکس‌های هوایی هم این دوره را بگذرانند که بر این ساس این دوره هم طی شد پس از آن هم برای دوره دیگری به آمریکا سفر کردیم.

قدغن انتشار و توزیع مجلات علمی برای ایرانی‌ها

باشگاه خبرنگاران جوان: شما گفتید که صرفا با مطالعات علمی را توانستید ستاره شناسی آماتور را بیاموزید، دسترسی به منابع علمی برای شما دشوار نبود؟

دالکی: همواره مجلات معتبر علمی در حوزه نجوم مانند ASRONOMY و SKY ON TELESCOPE را دنبال می‌کند، اما اخیرا به دلیل بی‌تدبیری برخی روسای خارج از کشور مجلات علمی برای پست به ایران قدغن شده‌اند و اجازه نمی‌دهند مسقیما این فرآیند از آمریکا به ایران انجام شود بنابراین فرزندانم مجبور می‌شوند برای رساندن این مجلات به من، آن را به مسافر عازم ایران بدهند یا از طریق پست به کشوری دیگر بفرستند و از آنجا مجددا به ایران ارسال شود.

با وجود تمام این سختی‌هایی که در دستیابی به مجلات دارم، اما اکنون که ماه مارس است، مجلات مارس ۲۰۱۹ را در اختیار دارم و وقایع نجومی ۲۰۱۹ را دنبال می‌کنم و مقالات مربوط به آن را می‌نویسم.

باشگاه خبرنگاران جوان:  آقای دکتر گفتید که در کنار کاری که داشتید به نجوم آماتوری می‌پردازید، آیا اداره کردن این دو کار در کنار هم مشکل نبود؟

دالکی: عشق و علاقه به ستاره شناسی باعث می‌شد که من همچنان به این علم علاقه‌مند باشم، هر کسی اوقات فراغتی دارد و بنا بر علاقه مندی خود به کاری می‌پردازد. همواره به جوانان توصیه می‌کنم که در اوقات فراغتشان رشته‌ای را انتخاب کنند و به دنبال آن باشند، بسیاری از افرادی که به راه کج رفتند، کمتر به غنی کردن اوقات فراغتشان پرداخته‌اند بنابراین راه انحرافی را دنبال کرده‌اند، اما اگر الان هر کسی سرگرمی برای خود ترتیب دهد دچار چنین مشکلاتی نمی‌شود.

تهیه و راه اندازی مراکز نجوم آماتوری در ایران

باشگاه خبرنگاران جوان:  تاکنون برای بهبود روند علم نجوم آماتوری در کشور چه اقداماتی انجام دادید؟

دالکی: مدتی مجله‌ای به نام «آسمان شب» داشتیم که من سردبیر آن بودم، علاوه بر به تأسیس مرکز علوم ستاره شناسی اقدام کردم همچنین در تهیه آسمان نمای تهران، رصدخانه زعفرانیه به همچنین راه اندازی رصدخانه در کشور‌های دیگر اقدام کردم.

باشگاه خبرنگاران جوان:  شما در سخنرانی مربوط به افتتاحیه آزمایشگاه فضایی دانش آموزی نسبت به وضع نامطلوب نجوم گلایه داشتید، چه راهکاری برای بهبود شرایط پیشنهاد می‌کنید؟

دالکی: در سال‌های دور رصدخانه مراغه به همت خواجه طوسی راه‌اندازی شد و اکنون بعد از چندین دهه از بین رفته است، درواقع پیشرفت تاریخی نداشتیم، امروزه ستاره شناسی به چندین عامل از جمله تلسکوپ وابسته است که این تلسکوپ‌ها نیازمند آینه چند متری هستند و تهیه این آینه‌ها کار دشواری است در حدی که ژاپن نتوانسته تلسکوپ ملی خودش را بسازد یعنی ساخت این تلسکوپ کار ساده‌ای نیست ما هم اگر به این موضوعات دقت نکنیم از علم نجوم در دنیا باز می‌مانیم.

البته در ایران از دو دهه قبل کار‌هایی آغاز شده است و مکان یابی برای ایجاد رصدخانه داشتیم که این مکان بین قم و کاشان قرار دارد و برای آنکه این رصدخانه راه اندازی شود باید آئینه آن خریداری شود که هنوز مستقر نشده است.

باشگاه خبرنگاران جوان:  تاکنون پیشنهادی برای توسعه ستاره شناسی در کشور به مسئولان ارائه داده‌اید؟

دالکی: ستاره شناسی حرفه‌ای و ورود این رشته جزو وظایف وزارت علوم است و من تخصصم در زمینه ستاره شناسی آماتوری است که در این حوزه اطلاعاتی داشتم و اقداماتی همچون چندین رصدخانه را بنا کردم که خوشبختانه مورد استقبال جوانان قرار گرفته است حتی گاهی در خیابان جوانانی را می‌بینیم که اظهار آشنایی می‌کند و از کتاب‌ها یا آموزش‌هایی که داشتم استفاده کرده‌اند چرا که من در دانشگاهم یک در دو واحدی به نام زمین در فضا را تدریس می‌کردم و در این مورد کتابی هم منتشر کردم که برای این درس استفاده می‌شود.

باشگاه خبرنگاران جوان:  آیا الان هم مشغول به تدریس هستید؟

دالکی: اکنون دیگر تدریس نمی‌کنم و بیشتر به دنبال تکمیل کار‌های نیمه کاره همچون کتاب‌های نیمه کاره‌ام هستم که آن‌ها را تدوین کرده‌ام.

باشگاه خبرنگاران جوان:  آقای دکتر با توجه به علاقه‌ای که نسبت به علم نجوم داشتید آیا فرزندانتان را برای ورود به این حوزه تشویق کرده‌اید؟

دالکی: ۳ فرزند شامل ۲ پسر و یک دختر دارم که ۲ پسرم خارج از کشور هستند، یکی از آن‌ها در فعالیت‌های هنری و دیگری در حوزه کامپیوتر در شرکت‌های بزرگ خارجی فعالیت می‌کند. دخترم هم استاد روانشناسی در دانشگاه است، هیچ کدام از آن‌ها به نجوم علاقه نداشتند، اما به فرزندانم توصیه کردم تا نوه‌هایم را نسبت به موضوع فضا و نجوم مطلع کنند چرا که در سال‌های آینده علاوه بر زمین، سفر به کرات دیگر و به احتمال زیاد اولین اقدام سفر به مریخ خواهد بود که امیدوارم نوه‌هایم در این زمینه علاقه‌مند باشند.

کلام پایانی: امیدوارم سال جدید برای همه مردم سالی پر برکت و پر از شادمانی باشد.

انتهای پیام/