به گزارش خبرنگار اقتصاد و انرژی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، سد یأجوج و مأجوج را یکی از دو دیواری می نامند که ایرانیان پیشین برای جلوگیری از تهاجم  در پشت کوه‌های قفقاز و شمال شرقی ایران کشیده بودند و برای آن روایات فراوانی را نقل کرده اند.

یَأجوج و مَأجوج چیست؟

یَأجوج و مَأجوج یا گاگ و مگاگ (در عبری: גּוֹג וּמָגוֹג انگلیسی: Gog and Magog) نام‌هایی در متون فرجام‌شناسی ادیانِ یهودیت، مسیحیت و اسلام است، که درقرآن و تورات از آن‌ها ذکر به عمل آمده‌است.

این مطلب را از دست ندهید: یأجوج و مأجوج که بودند؟

آن‌ها گاه دو شخص، گاه مردمِ دو منطقه، و گاه خود، دو منطقه جغرافیایی اند و در قرآن کریم و در عهد عتیق  نیز در کتاب حزقیال نبی در حوادث آخرالزمان از آن‌ها نام برده شده‌است.

سد یأجوج و مأجوج

سد یأجوج و مأجوج به یکی از دو دیواری گفته می‌شود که ایرانیان کهن در جهت جلوگیری از تهاجم اقوام مختلف شمالی که در پشت کوه‌های قفقاز و شمال شرقی ایران پراکنده بودند، کشیده بودند تا از دستبرد و غارت این طوایف و تهاجم آنان در امان باشند.

این دو دیوار به نام‌های شرقی و غربی بود و دیوار غربی آن سد یأجوج و مأجوج نامیده می‌شد. این دیوار مهم‌تر از دیوار شرقی بود و در سراسر کوه‌های قفقاز کشیده شده‌بود. این دیوار عظیم در طول کوه‌های مزبور امتداد می‌یافت تا می‌رسید به شمال شهر دربند و در آنجا تا بالای پیش‌آمدگی کوه و باز در بالای دریای خزر امتداد می‌یافت.

در انتهای اتصال این دیوار به کوه معبری بود که دروازه‌ای بزرگ بر آن کار گذارده و در صورت لزوم آن را فرو می‌بستند و اعراب این شهر را دربند را باب‌الابواب یا الباب می‌نامیدند.

بلعمی در ترجمه خود از تاریخ طبری اوایل سده سوم هجری و به نقل از روایت قرآن ۱۳ کریم ساختن سد یأجوج و مأجوج را به شخصی به نام اسکندر ذوالقرنین منتسب می‌داند بر طبق آن مردم از اسکندر می‌خواهند برایشان سدی بسازد که میان آن‌ها و اقوام مهاجم حایل باشد.

این مطلب را از دست ندهید: کشف اولین سکه‌های دوران هخامنشی در ایستگاه مترو شهید بهشتی + جزییات و تصاویر

ابوریحان بیرونی که قصد داشت بداند محل سد سکندر در کجا بوده است در مورد شخصیت ذوالقرنین چنین نظر می‌دهد که؛ وی یکی از امیران حمیدی بوده است. مقدسی نیز در احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم (صفحات ۵۳۳ تا ۵۳۸) با شرحی مشابه ابوریحان می‌نویسد که دیواره سد پنجاه ذراع کلفتی و بلندی داشته و با خشت‌های آهنین در مس پوشانده شده بوده است.

از این نوع روایت و روایات نظیر آن می‌توان احتمال داد که سد موسوم به سد اسکندر نوعی دیواری دفاعی بوده است. علاوه بر سد سکندر در نوشته‌های تاریخی از دیواره‌های دفاعی دیگری نیز که همگی در منطقه مازندران (طبرستان) ایجاد شده بودند نام برده شده است.

این سد‌ها یا دیوار‌ها به نام‌های سد تمیشه، سد دربند، سد انوشیروان، سد مرو و باب الابواب شهرت یافته اند و احتمال دارد که سد سکندر یکی از این پنج دیوار، بوده باشد.

دیواره‌های دفاعی در ناحیه شمال خراسان و کناره دریای خزر

روایاتی که ذکر شد همگی از وجود دیواره‌های دفاعی متعدد در ناحیه شمال خراسان و کناره دریای خزر حکایت می‌کند. برخی از این حفاظ‌ها به صورت سد یا بندی در دره‌ای بوده و برخی دیگر نیز به شکل دیواری طویل ازسدی تا سدی دیگر کشیده شده بوده است. سد‌ها و دیواره‌های دفاعی در شمال خراسان برای حفاظت شهر‌های آن سامان از هجوم اقوام وحشی ایجاد شده بوده است.

این مطلب را از دست ندهید: ذوالقرنین کیست؟

این ناحیه از ایالت‌های مهم ایران در عصر هخامنشی به شمار می‌آمده است و آن طور که از تاریخ بر می‌آید کشور ایران از زمان کوروش هخامنشی در این ناحیه همواره در معرض هجوم قبایل وحشی قرار داشته است با توجه به این که برخی ذوالقرنین را همان کوروش شاه هخامنشی دانسته اند بعید نیست که در آن عصر اقداماتی در دفاع از این منطقه با ایجاد سد‌ها و دیوار‌های حایل انجام گرفته باشد.

اقدامات دفاعی احتمالا از دوره هخامنشیان آغاز شد، در عصر اشکانیان هم بنا بر شواهد موجود مانند دیوار دفاعی گرگان و تطابق نظریات باستان شناسی قوت یافت و در دوره ساسانیان نیز تأسیسات مزبور بازسازی شده و مواضعی نیز بدان افزوده گشته است و نیز به احتمال نزدیک به یقین می‌توان گفت که اسکندر مقدونی چیزی در آن ناحیه نساخته است!

نه سبک ساختمانی و نه آثار باقیمانده، هیچ یک حکایت از چنان اقدامی نمی‌کند و به طور حتم اسکندر در گذار از سرزمینی بیگانه و در مدتی کوتاه نه انگیزه و نه توان انجام چنان کاری را داشته است.

ضمن این که بعید به نظر می‌رسد که مردم ایران که اسکندر در برابر آن‌ها حکم یک مهاجم و اشغالگر را داشت از یک بیگانه چنین درخواستی کنند و او نیز پاسخ دهد. انتساب نام اسکندر به این بنا‌ها و دیگر آثار را باید انگاره‌ای نادرست دانست که به ذهن عوام راه یافته و در برخی نوشته‌ها نیز مغرضانه و یا نا آگاهانه ظاهر شده است.

انتهای پیام/