محمدرضا سلمانی عبیات پژوهشگر تاریخ عاشورا در گفت‌وگو با خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، با بیان اینکه روز عاشورا مظهر از خود گذشتگی و تبلور ایمان به ولایت است، گفت: در عاشورا محرم سال ۶۱ هجری قمری، با شهادت مظلومانه امام حسین (ع) زخمی عمیق بر پیکره اسلام وارد شد.

او با اشاره به اینکه امام حسین (ع) در آغاز ورود به کربلا، نقطه اى را براى برپا کردن خیمه‌ها در نظر گرفت که در صورت وقوع درگیرى با دشمن، از ۲ ویژگى برخوردار باشد، افزود: اول اینکه مکانی مد نظر بود که دشمن از یک سو بیش‌تر نتواند به آن‌ها حمله کند، همچنین زنان و کودکان، امنیت بیش ترى داشته باشند.

سلمانی عبیات اظهار داشت: از این رو، امام (ع) دستور داد خیمه‌ها را در منطقه اى زدند که پشتِ آن نیزار بود، به گونه اى که دشمن نمى توانست از پشت به سپاه آن حضرت حمله کند.

این پژوهشگر تاریخ عاشورا با اشاره به گزارش محمد بن جریر طبرى در تاریخش ادامه داد: طبری در جلد پنجم کتاب تاریخش می‌نویسد، امام حسین (ع) راه افتاد و طلیعه سپاه عبید اللّه با او برخورد کردند. وقتى چنین دید راهش را به سوى کربلا کج کرد و براى این که تنها از یک جانب بجنگد، نیزار و گیاهان تازه را در سمت پشتِ سر قرار داد و خیمه هایش را بر پا کرد.

حفر خندق، استراتژی امام (ع) برای ممانعت از حمله دشمن به خیام

او با اشاره اینکه پشت خیمه‌ها و یا پشت نیزارى که خیمه‌ها جلوى آن بود گودالى شبیه به جوى آب قرار داشت، بیان کرد: براساس گزارش طبرى، حضرت اباعبدلله الحسین (ع) در ساعتى از شب عاشورا دستور داد تا آن را کَندند و چیزى شبیه به خندق درست کردند و در آن هیزم و نِى ریختند تا هنگام حمله دشمن آن را آتش بزنند و مانعى دیگر براى حمله از پشتِ سر ایجاد نمایند.

محمدرضا سلمانی عبیات در ادامه به استراتژی دومی استناد کرد که امام حسین (ع) به منظور افزایش امنیت به کاربرد و اظهار داشت: ایشان صبحگاه عاشورا دستور داد تا هیزم و نِى آوردند و پشتِ خانه‌ها آتش برافروختند تا مبادا دشمن از پشتْ حمله کند، همچنین به دستور امام حسین (ع) به جایى در پشتِ جایگاهشان که همانند نهر آب گود بود، نِى و هیزم آوردند و آن را در ساعاتى از شب کَنْدند و به صورت خندق در آوردند و نِى‌ها و هیزم‌ها را در آن ریختند و گفتند: هر گاه بر ما تاختند و قصد جنگ با ما را داشتند، این جا را آتش مى زنیم تا از پشتِ سر حمله نکنند و تنها از یک سو با ما روبرو شوند که اتفاقا این کار، برایشانْ سودمند بود.

او این اقدامات حکیمانه را بسیار اثر بخش توصیف کرد و با بیان اینکه در زمانی که تعداد افراد دشمنان از تعداد افراد خودی بسیار بشتر باشد، اتخاذ حالت تدافعی امری عاقلانه و هوشمندانه است و تصریح کرد: اقدام دیگرى که براى پیشگیرى از حمله دشمن از پشت سر به دستور امام (ع) در شب عاشورا انجام شد، به نقل از ابن اثیر جزری در جلد دوم کتاب الکامل فی التاریخ صفحه ۵۵۹، این بود که یاران امام علیه السلام، خیمه هاى خود را در کنار هم قرار دادند و با طناب، آن‌ها را از ۳ طرف به هم متصّل کردند و فقط یک راه از رو به رو براى برخورد با دشمن، باقى گذاشتند.

به گفته عبیات، اگر مجموع این تدابیر حکیمانه جنگىِ امام علیه السلام نبود، نه تنها سپاه ابن سعد مى توانست از پشت، یاران امام علیه السلام را مورد حمله قرار دهد؛ بلکه در همان لحظات آغازین حمله، به سادگى، آنان را در حلقه محاصره خود مى گرفتند و با کمترین درگیرى، امام علیه السلام و یارانش را شهید یا اسیر مى کردند.

این نویسنده عاشورایی در ادامه گفت: صبح عاشورا، هنگامى که دشمن خواست تا حمله را آغاز کند، ناگاه خود را در برابر تلّى از آتش و دود مشاهده کرد که از اطراف خیمه هاى امام علیه السلام و یارانش زبانه مى کشید. ضحّاک مشرقى، در این باره مى گوید: وقتى به سمت ما آمدند ناگهان چشمشان به آتشى افتاد که از هیزم و نِى شعله مى کشید. ما آن را پشتِ سرمان برافروخته بودیم تا از پشت به ما حمله ور نشوند.

غلبه سپاه ۷۲ نفری امام حسین (ع) بر سپاه ۳۵ هزار نفری عمر بن سعد

او با بیان اینکه امام (ع) جنگ را در حالی پس از نخستین تیر عمر بن سعد آغاز کرد که لشکریان اموی را در شوکی بزرگ از دسترسی نداشتن به خیام قرار داد، اذعان داشت: بر اساس این تدبیر و با این آرایش جنگى سپاه امام (ع) که عدد آن‌ها بنا بر نقل مشهور، ۷۲ تن بود توانستند در برابر سپاه دشمن که تعداد آن‌ها تا ۳۵ هزار نفر برآورد شده ساعت‌ها مقاومت کنند و شمار فراوانى از دشمنان را به هلاکت برسانند.

این پژوهشگر تاریخ عاشورا با بیان اینکه امام (ع) و یاران دلاور و باوفایش با اتخاذ این تداببر، تا آخرین نفر و آخرین نفس، در برابر سپاه کوفه که همچون سیل به سوى آنان سرازیر شده بودند مقاومت کردند، ادامه داد: چینش و آرایش خیمه هاى همراهان امام (ع)، به صورت هِلالى بوده است که خیمه هاى اهل حرم، در بخش میانى آن قرار داشته و دو سوى آن تا میدان نبرد کشیده شده بوده است. این دو طرف، احتمالاً خیمه هاى یاران بوده که به دلیل حضور ساکنان آن در میدان نبرد، غالبا خالى بوده است و از آن‌ها به عنوان سنگر یا دیوار دفاعى استفاده مى شده است که در نهایت به دستور عمر بن سعد به آتش کشیده شدند.

این پژوهشگر تاریخی با بیان اینکه طبق آنچه که از محتوای روایات بر می‌آیند به نظر می‌رسد که خیمه هاى یاران امام علیه السلام با میدان نبرد فاصله چندانى نداشته اند بیان کرد: این مطلب در گزارش هاى دیگر از صحنه نبرد نیز دیده مى شود، چنان که در گزارش مربوط به شهادت على اکبر علیه السلام که در کتاب مقتل الحسین خوارزمی جلد ۲ صفحه ۳۰ آمده است: او را از قتلگاهش آوردند و در برابر خیمه هایى که در مقابلش مى جنگیدند گذاشتند.

محمدرضا عبیات در توضیح این موضوع افزود: به دلیل نزدیکی خیمه گاه به میدان جنگ، اهل بیتِ امام علیه السلام از نزدیکشاهد جانبازى عزیزان خود و قساوت و بى رحمىِ دشمنان بوده اند. از این رو مى توان حدس زد که بر زنان و کودکانى که دیده اند عزیزانشان در جلوى چشم آن‌ها قطعه قطعه مى شوند چه گذشته است!

انتهای پیام/گ