به گزارش خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از اردبیل، آتش زدن مزارع بعد از برداشت محصول همانند سایر نقاط کشور در استان اردبیل نیز به یک سنت رایج و اشتباه در بین کشاورزان تبدیل شده است.

با وجود توصیه‌ها و هشدار‌های متعدد کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی و محیط زیست استان مبنی بر ممنوعیت آتش زدن باقیمانده محصولات کشاورزی به دلیل ایجاد خسارت‌های جبران ناپذیر بر منابع کشاورزی، کشاورزان به دلایل گوناگونی مزارع خود را آتش می‌زنند و زیان دیدگان اصلی خود کشاورزان خواهند بود.

از بین بردن علف‌های هرز باقیمانده، سهولت عملیات شخم زنی و پاکسازی و آماده سازی زمین کشاورزی برای کشت دوم و سهولت کاشت، از جمله دلایلی است که در چرایی این اقدام از سوی کشاورزان مطرح می‌شود.

مجبور به آتش زدن هستیم!

قنبر عظیمی یکی از کشاورزان اردبیلی در گفت و گوی اختصاصی با خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از اردبیل، گفت: یکی از دلایلی که کشاورزان اقدام به آتش زدن کاه و کلش می‌کنند این است که، برگرداندن این حجم از کاه و کلش به خاک نیازمند ادوات کشاورزی مدرن بوده و با گاو آهن معمولی این عمل به سختی صورت می‌گیرد.

عظیمی که امسال ۱۰ هکتار گندم کشت کرده بود افزود: خرید این قبیل ماشین‌ها و شخم زن‌ها از عهده اکثر کشاورزان منطقه که درآمد چندانی از کشاورزی عایدشان نمی‌شود خارج بوده و آنان ناچار به آتش زدن کاه و کلش هستند.

این کشاورز با بیان اینکه برخی کشاورزان از روی ناآگاهی زمین‌های زراعی خود را آتش می‌زنند بیان داشت: کشاورزی در کشور ما کاری پر زحمت و پر هزینه بوده و بالا بودن هزینه‌های جاری کشاورزی از قبیل هزینه کود و سم و دستمزد کارگر، خرید ادوات کشاورزی به روز و پیشرفته را مشکل کرده است.

او ادامه داد: مسئله مهم دیگر این است که بعد از برداشت محصول گندم و جو، حجم انبوهی از کاه و کلش روی دست کشاورز می‌ماند که فقط بخش کوچکی از آن توسط دامداران به منظور تعلیف دام و مقداری هم به منظور تهیه کمپوست استفاده می‌شود، اما حجم زیادی بلااستفاده باقی می‌ماند و به اجبار به آتش کشیده می‌شود.

در مقابل، اما کشاورز دیگری که چند سالی است طبق توصیه کارشناسان جهاد کشاورزی اقدام به برگرداندن بقایای گیاه به خاک کرده است در این مورد در گفت و گو با خبرنگار ما گفت: اثرات مفید برگرداندن بقایای گیاه به خاک بیش از مضرات آن است و با آزاد کردن مواد آلی در خاک عملکرد تولید در هکتار نیز افزایش می‌یابد.

ابوالفضل عنایتی که ساکن روستای جبه دار شهرستان اردبیل است با بیان اینکه کشاورزان دیگر از او الگو برداری کرده و آتش زدن بقایای گیاهی در روستائیان به حداقل رسیده است افزود: قبل از این اقدام به دلیل فقر خاک، نیاز به استفاده از کود برای تامین کمبود خاک بیشتر بود، اما بعد از عمل به توصیه کارشناسان جهاد کشاورزی و برگرداندن کاه و کلش به خاک علاوه بهبود بافت خاک استفاده از کود نیز کاهش یافته است.

دود آتش مزارع در چشم کشاورزان

خلیل نیکشاد رییس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل در گفت و گوی اختصاصی با خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از اردبیل، گفت: سوزاندن بقایای محصولات کشاورزی که اغلب در سطح وسیعی صورت می‌گیرد باعث از بین بردن سرمایه‌های ارزشمند موجود در خاک و فرسایش و نابودی خاک می‌شود.

نیکشاد با اشاره به آثار زیانبار این موضوع بر مقوله کشاورزی اظهار داشت: شکی نیست که امنیت غذایی جامعه در گرو وجود خاک حاصلخیز و بارور است، که اقدامات نسنجیده و منسوخی چون آتش زدن مزارع برای پاکسازی زمین زراعی خود از بقایای گیاهی، باعث به خطر افتادن امنیت غذایی می شود.

او تصریح کرد: این اقدام علاوه بر خسارت‌های جبران ناپذیر بر طبیعت و محیط زیست، اقتصاد کشاورزی را نیز با مشکل مواجه می‌سازد چرا که افزایش راندمان محصول، منوط به وجود خاک غنی از مواد آلی و میکرو ارگانیسم‌های موجود در آن است.

رییس سازمان جهاد کشاورزی استان اظهار داشت: آتش گرفتن مزارع با از بین بردن مواد آلی میکرو ارگانیسم‌های موجود در خاک راندمان تولید محصولات کشاورزی را پایین آورده و دود این آتش اول به چشم خود کشاورز می‌رود.

نیکشاد با بیان این مطلب که این عمل در درازمدت نابودی کامل خاک و غیر قابل کشت شدن زمین را به دنبال خواهد داشت تاکید کرد: کشاورزان و زارعان برای پیشگیری از پیامد‌های این عمل منسوخ و زیانبار، از آتش زدن مزارع خود به طور جد خودداری کرده و با بهره گیری از توصیه‌های کارشناسان سازمان، از روش‌های جایگزین برای خارج کردن بقایای گیاهی از سطح زمین‌های خود استفاده نمایند.

او ادامه داد: کشاورزان در زمان کاشت محصول به منظور افزایش مواد آلی خاک از کود‌های شیمیایی مختلفی استفاده می‌کنند، در حالی که کشاورزان با برگرداندن آن به خاک، ضمن بهبود بافت و دانه بندی خاک بخش عمده‌ای از مواد آلی و مغذی مورد نیاز برای رشد گیاه را تامین می‌کنند.

رییس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل با اشاره به اقدامات این سازمان در راستای آگاه سازی کشاورزان نسبت به این اقدام گفت: سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل با اجرای برنامه‌هایی در قالب کلاس و کارگاه‌های آموزشی آموزش‌های چهره به چهره، تولید برنامه‌های مختلف رادیویی و تلویزیونی تهیه پوستر و نشریه‌های ترویجی نسبت به آگاه سازی کشاورزان به مضرات آتش زدن مزارع و نیز فواید برگرداندن آن به خاک اقدام می‌کند.

تامین ماشین آلات کشاورزی مورد نیاز کشاورزان و کمک به حفظ خاک

نیکشاد به تامین ادوات و تجهیزات کشاورزی مورد نیاز کشاورزان نیز اشاره کرد و افزود: از آنجا که طرح کشاورزی حفاظتی به منظور حفظ منابع آب و خاک مورد تاکید وزارت جهاد کشاورزی کشور است  یکی از وظایف این سازمان نیز تامین ادوات و ماشین‌های کشاورزی خاک ورز جهت سهولت شخم زنی و کاهش روند فرسایش خاک می‌باشد.

او با بیان اینکه پارسال برای خرید ۹۰۰ دستگاه انواع ادوات کشاورزی تسهیلات پرداخت گردید تصریح کرد: در ۶ ماهه اول امسال نیز در حدود ۲۲ میلیارد ریال اعتبار به منظور پرداخت تسهیلات به متقاضیان جذب گردیده است.

این مقام مسئول بیان داشت: این تسهیلات در قالب تسهیلات بانکی و یارانه دار با سود ۱۵ درصد و تسهیلات یارانه دار با سود ۴ درصد پرداخت می‌شود.

نیکشاد از متقاضیان خرید ادوات کشاورزی خواست تا با مراجعه به ادارات و دفاتر خدمات کشاورزی با پر کردن فرم تقاضا از تسهیلات بانکی و بلاعوض نسبت به خرید ماشین آلات تجهیزات کشاورزی پیشرفته و به روز اقدام نمایند.

کاهش پرونده‌های شکایت از متخلفان آتش زدن مزارع

سعید شهند مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل، در گفت و گوی اختصاصی با خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از اردبیل با اشاره به اینکه آتش زدن کاه و کلش و بقایای گیاهی برجای مانده در مزارع، مغایر با معیار‌های زیست محیطی است، گفت: سوزاندن کاه و کلش باعث تولید انواع آلاینده‌های خطرناک سمی و بروز آلودگی در هوا و تبعا باعث ایجاد ناراحتی و مخاطرات بهداشتی و انسانی از جمله بیماری‌های تنفسی می گردد.

شهند تصریح کرد: به باور بعضی از کشاورزان، سوزاندن ضایعات و بقایای گیاهی مزارع باعث نابودی آفات باقیمانده و تقویت خاک می‌شود. غافل از اینکه این کار صدمات جبران ناپذیری بر خاک، هوا، انسان و در نهایت به محیط زیست می‌شود.

او افزود: سوزاندن بقایای گیاهی در خاک‌های زراعی باعث از بین رفتن مواد ارزشمند خاک و میکرو ارگانیسم‌های موجود در آن می شود، که به نوعی در زنجیره تولید غذا برای گیاهان اهمیت دارند که این عمل شوکی به خاک وارد و شوری خاک را افزایش می‌دهد.

مدیر کل حفاظت محیط زیست استان اردبیل اقدامات صورت گرفته توسط این نهاد به منظور ترغیب کشاورزان به حفظ و برگرداندن بقایای گیاهی به خاک را مفید و تاثیر گذار عنوان کرد و بیان داشت: حفاظت محیط زیست استان تمام تلاش خود را می‌کند تا در حد امکان از ابزار‌های تنبیهی استفاده نشود و این مشکل را به صورت قانونی و با ابزار‌های فرهنگی حل نماید.

شهند بر ضرورت همکاری اهالی روستا‌ها برای حل مشکل آتش زدن کاه و کلش تاکید کرد و از دستیاران و ریش سفیدان روستا‌ها خواست برای جلوگیری از این اقدام خلاف، با محیط زیست و جهاد کشاورزی استان همکاری نمایند.

او بیان داشت: اقدامات و برنامه‌های اطلاع رسانی مبنی بر سوزاندن ضایعات کشاورزی و مضرات آن برای کشاورزان برگزار شده و خوشبختانه اقدام به سوزاندن کاه و کلش و بقایای گیاهی، امسال نسبت به سال‌های گذشته در حد قابل قبولی سیر نزولی داشته است.

او از تولید برنامه‌های فرهنگی با همکاری جهاد کشاورزی در باب آگاه سازی کشاورزان از مضرات سوزاندن کاه و کلش در راستای تنویر افکار کشاورزان خبر داد و افزود: یکی از اولویت‌های کاری و برنامه‌های مهم امسال استان، بها دادن به مقوله مدیریت پسماند‌های روستایی می‌باشد که در این خصوص در کارگروه مدیریت استان، بندی در این راستا مورد تصویب قرار گرفت و مدیریت پسماند‌های روستایی توسط اداره کل حفاظت محیط زیست استان به همراه دفتر امور روستا‌ها و شورا‌های استانداری به جد پیگیر می‌شود.

مدیر کل حفاظت محیط زیست استان اظهار داشت: در این خصوص آموزش چهره به چهره روستائیان در محل اراضی کشاورزی، نصب پلاکارد‌های ۱۰ متری در سطح شهر‌های شمالی (پارس آباد و بیله سوار)، اعلام مضرات سوزاندن کاه و کلش از جایگاه نماز جمعه، آموزش زنان روستایی، برنامه یک ساعت با محیط بان در مدارس، پخش اطلاعیه از صدا و سیمای مرکز اردبیل، خبرگزاری‌ها و مطبوعات و توزیع انواع بروشور‌ها به افراد بخشی از کار‌های انجام یافته در زمینه اطلاع رسانی و آگاه سازی مخاطبین این حوزه بوده است.

شهند ادامه داد: براساس اعلام جهاد کشاورزی استان، تعداد ۴ هزار پیامک با محتوای مضرات و خطرات آتش زدن ضایعات کشاورزی، ۴۳ مورد کارگاه‌های آموزشی_ترویجی یک روزه، ۱۶ مورد بازدید فنی-ترویجی، تولید و توزیع ۳ هزار و ۲۵۷ برگ اطلاعیه‌های فنی و ترویجی، نصب تعداد ۲۳ بدر در مکان‌های عمومی انجام ۴ هزار و ۹۰۶ مورد آموزش‌های انفرادی در خصوص مقوله یاد شده انجام گردیده است.

او از کاهش شکایات متخلفین سوزاندن کاه و کلش نسبت به پارسال خبر داد و گفت: بر اساس آمار و مستندات موجود و گزارش شهرستان‌های تابعه اداره کل محیط زیست، در سال ۱۳۹۷ تعداد ۸۱ مورد شکایت از متخلفین سوزاندن بقایا و ضایعات کشاورزی در سطح استان به مراجع قضایی صورت گرفته که امسال این آمار به ۴۵ پرونده کاهش پیدا کرده است.

مدیر کل حفاظت محیط زیست استان اردبیل با اشاره به اینکه برای جلوگیری و برخورد با متخلفان سوزاندن کاه و کلش در مزارع استان، گشت‌های محیط زیست در اقصی نقاط استان مستقر و پیگیر موضوع می‌باشند از عموم شهروندان خواست موارد تخلف را در اردبیل با شماره ۷-۳۳۷۴۰۰۸۵ و یا با ادارات حفاظت محیط زیست شهرستان‌ها در میان بگذارند.

داغ بی تدبیری در دل خاک

علی دانش کارشناس ارشد کشاورزی در مصاحبه اختصاصی با خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از اردبیل، با اشاره به عوارض و پیامد‌های منفی سوزاندن کاه و کلش گفت: آتش زدن و سوزاندن کاه و کلش علاوه بر اینکه اثرات نامطلوبی بر کیفیت آب و هوا به جا می‌گذارد با کاهش عملکرد زمین و یازده تولید محصولات کشاورزی در طولانی مدت خسارات مالی و اقتصادی را بر کشاورزان تحمیل خواهد کرد.

دانش بیان داشت: خاک به عنوان ثروتی بی پایان در اختیار کشاورزان است که با استفاده نادرست، این ثروت را از دست خواهند داد. آسیبی که بواسطه سوزاندن کاه و کلش بر خاک وارد می‌شود، در کوتاه مدت قابل جبران نبوده و چه بسا غیر قابل جبران باشد.

او بر حفظ بقایای گیاهی در خاک تاکید کرد و افزود: حفظ رطوبت خاک به واسطه کاهش تبخیر آب از سطح خاک، اصلاح بافت و دانه بندی مناسب خاک، افزایش مواد آلی مورد نیاز گیاهان و کاهش سطح فرسایشی خاک از جمله اثرات مفید حفظ بقایای گیاهی است.

او بیان داشت: حرارت بالای ناشی از سوختن مزارع علاوه بر نابودی گونه‌های جانوری مفید در خاک مانند کرم‌های خاکی و از بین بردن مامور ارگانیسم‌ها و میکروارگانیسم‌های مفید خاک، ۵۰ درصد از جمعیت باکتری‌های مفید خاک را تا عمق ۲و نیم سانتیمتر کاهش می‌دهد که همه این عوامل به کاهش قدرت باروری و حاصلخیزی خاک می‌انجامد.

دانشجوی دکتری علوم خاک، بر لزوم ایجاد صنایعی، چون کاغذ و کارتن سازی یا صنایع سلولزی بر پایه مواد اولیه کاه و کلش تاکید کرد و گفت: با توجه به سطح زیر کشت گندم و جو در استان و تولید حجم انبوهی از کاه و کلش، حمایت از ایجاد چنین واحد‌هایی در استان علاوه بر از بین بردن این روش رایج اشتباه کشاورزان و کاهش آسیب ها‌ی محیط زیستی ناشی از آن، منبع درآمدی نیز برای کشاورزان باشد.

تاثیر آتش زدن مزارع بر میزان عناصر مفید خاک

تاثیرات و پیامد‌های منفی ناشی از سوزاندن بقایای گیاهی ذکر شده در ظاهر مشهود است، اما بررسی‌های آزمایشگاهی و آنالیز خاک زمین‌های سوخته نیز شاهدی محکم بر تهی شدن خاک از عناصر مفید و ضروری مورد نیاز برای رشد و نمو گیاهان است.

ظریفه بهزاد کارشناس آزمایشگاه خاک استان اردبیل در گفت و گوی اختصاصی با خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از اردبیل، با تایید این مطلب گفت: حذف بقایای گیاه از سطح مزارع به روش سنتی و رایج آن یعنی آتش زدن پیامد‌های جبران ناپذیری بر خصوصیات خاک دارد.

بهزاد با تاکید بر ممانعت کشاورزان از سوزاندن کاه و کلش بیان داشت: برگرداندن پسماند‌های کشت محصولات کشاورزی از جمله کاه و کلش و تجزیه آن در خاک، مواد آلی خاک را افزایش داده و نفوذپذیری و دانه بندی خاک را نیز به میزان قابل توجهی بهبود می‌بخشد.

او گفت: بسیاری از خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک در اثر آتش سوزی مزارع تغییر می‌کند که برای جبران آن نیاز به استفاده از سموم و کود‌های کشاورزی بیشتر شده و بر کیفیت محصول نیز تاثیر مستقیم خواهد گذاشت.

کارشناس آزمایشگاه خاک افزود: آتش سوزی مزارع با از بین بردن عناصر ریز مغذی و مفید خاک، باعث می شود این عناصر از دسترس گیاه خارج شود و خاک با کمبود عناصر مورد نیاز برای رشد گیاه مواجه شده و حاصلخیزی خاک در طول زمان از بین برود.

بهزاد آتش زدن مزارع را روشی آسان و سریع، اما با اثرات منفی طولانی مدت برای فعالیت‌های آتی کشاورزی عنوان کرد و اظهار داشت: بررسی و آنالیز دو نمونه خاک زراعی سوخته و غیر سوخته و اندازه گیری مقادیر نیتروژن و فسفر، پتاسیم، منگنز، آهن، روی و کربن آلی خاک و نشان دهنده تفاوت معنی دار میزان این عناصر در دو نمونه خاک است.

او ادامه داد: میزان عناصر نیتروژن و فسفر و دیگر عناصر در خاک‌های سوخته به طور محسوسی نسبت به خاکی که اقدام به برگرداندن بقایای گیاه به خاک کرده است، کاهش نشان می‌دهد. ضمن اینکه خصوصیات فیزیکی خاک نیز تحت تاثیر دمای بالای آتش تغییر یافته و شاه بندی یا تراکم بافت خاک افزایش می‌یابد که این خصوصیات نفوذپذیری آب و حرکت ریشه در خاک را با مشکل مواجه می‌کند.

آسیب‌ها و پیامد‌های منفی آتش زدن مزارع بر هیچ کسی پوشیده نیست. توجه به این پیامد‌ها که در پاره‌ای از موارد به دلیل گسترش آتش سوزی به مزارع دیگر، جنگل ها و تاسیسات شهری و روستایی بسیار غیر قابل جبران و پرهزینه نیز می‌شود، لزوم پرداختن بیش از گذشته به این موضوع توسط سازمان جهاد کشاورزی و محیط زیست به عنوان دو نهاد مسئول در این امر، به طور جدی و جامع بیشتر می‌شود.

در مدیریت و اصلاح این سنت که به فرهنگی ناپسند و اشتباه در بین برخی کشاورزان تبدیل شده است، اگرچه برخورد قهری و انتظامی در کوتاه مدت بازدارنده است، اما برای تغییر فرهنگ تلاشی طولانی مدت لازم است که در سایه همکاری همه جانبه مردم، رسانه‌ها و مجموعه دولت به نتیجه خواهد رسید.

معرفی صحیح روش‌های جایگزین سوزاندن بقایای گیاهی و تاکید بر حفظ آن، تامین ادوات کشاورزی مورد نیاز، ایجاد صنایع تبدیلی و استفاده از تجربیات موفق کشور‌هایی که کشاورزی پیشرفته‌ای دارند می‌تواند در کاهش میزان آتش سوزی مزارع موثر باشد.

انتهای پیام/د