به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، رسانه‌های غربی از توافق سوییس و آمریکا برای ایجاد یک مکانیسم بشردوستانه خبر داده‌اند. خبرگزاری رویترز پنجشنبه گذشته در این‌باره گزارش داد: سوییس در حال ایجاد یک کانال انسان‌دوستانه برای صادر کردن مواد غذایی و دارویی به ایران است که ممکن است ظرف چند ماه فعال شود. رویترز گزارش داده است «پاسکال بریسویل» وزیر خارجه سوییس و «ادوارد مک‌مالن» سفیر آمریکا در سوییس در مصاحبه‌های جداگانه از این موضوع خبر داده‌اند.

خانم بریسویل به رویترز گفت: «نقش ما واقعا ایجاد توانایی ارسال آذوقه و کالا‌های بهداشتی برای مردم ایران است. در نتیجه برای ایجاد این کانال انسان‌دوستانه سخت می‌کوشیم». او در پاسخ به این سوال که آیا این مجرا در نیمه اول سال ۲۰۲۰ عملیاتی خواهد شد، گفت: «امیدوارم! اما پیش‌بینی در این زمینه سخت است، چون کاملا در دست ما نیست». مک‌مالن نیز به رویترز گفت: «خوشبختانه فکر می‌کنم الان در نقطه‌ای هستیم که با سوییسی‌ها روی جزئیات نهایی کار می‌کنیم و امیدوارم در آینده نزدیک، شاهد نوعی نهایی شدن این گفتگو‌ها باشیم».

 اس‌پی‌وی، وعده‌ای که در نطفه خفه شد

تجارت بشردوستانه در کانال‌های رسمی اروپا با ایران در حالی به سمت عملیاتی شدن پیش می‌رود که قبل از راه‌اندازی مکانیسم بشردوستانه وزارت خزانه‌داری آمریکا، این کانال‌ها غیرفعال بودند، به همین جهت لازم است به جنبه‌های مختلف تعامل با این کانال‌ها توجه شود. در دورانی که آمریکا از برجام خارج شد و تحریم‌ها در ۲ بازه ۹۰ و ۱۸۰ روزه در حال بازگشت بود، دولت ایران با توجه به تعهدی که از اروپایی‌ها مبنی بر کاهش اثرات مخرب تحریم‌های آمریکا گرفته بود در برجام ماند. اروپایی‌ها جهت مقابله با آثار تخریبی تحریم‌های آمریکا راهکار‌هایی را طراحی کرده و پیشنهاد دادند.

از آنجا که بخشی از آثار مخرب تحریم‌های آمریکا مربوط به روابط مالی و بانکی ایران با بانک‌های خارجی می‌شد، اروپایی‌ها طرح‌هایی نیز برای حفظ روابط مالی و بانکی پیشنهاد دادند. یکی از این طرح‌ها، نهاد مالی موسوم به «اس‌پی‌وی» نام داشت که قرار بود به عنوان یک کانال مالی جهت تسهیل تراکنش‌های نفتی و تجارت دوجانبه ایران و اروپا عملیاتی‌سازی شود. اما به دلیل اینکه هیچ یک از کشور‌های اروپایی حاضر به پذیرش میزبانی SPV در کشور خود نبودند، SPV حتی ثبت هم نشد، چه برسد به اینکه عملیاتی شود.

 اینستکس، کانال تجارت بشردوستانه اروپا

شرکت اینستکس (INSTEX) نیز ۱۱ بهمن‌ماه ۹۷ توسط ۳ کشور اروپایی عضو برجام به ثبت رسید. در بیانیه ثبت این شرکت گفته شد قرار است ابتدا تجارت مربوط به اقلام بشردوستانه انجام شود و مهم‌تر اینکه صحبتی درباره تسهیل تراکنش‌های مربوط به نفت و خرید نفت ایران نشد. با توجه به اینکه در بیانیه مذکور، در رابطه با لزوم ایجاد یک نهاد متناظر اینستکس در ایران صحبت شده بود، به نظر می‌رسید طرز کار اینستکس یک اتاق پایاپای باشد که در هر طرف صادرات و واردات ثبت شود و در پایان یک دوره زمانی بدهی تسویه شود. با همه این‌ها تاکنون اینستکس طبق اظهارات مسؤولان تقریبا غیرفعال بوده است.

اینستکس به هیچ‌وجه تعهدات اروپا را مبنی بر کاهش اثرات مخرب تحریم پوشش نمی‌دهد و البته تنها سازوکار تجارت بشردوستانه با ایران نیست. قبل از اینکه اینستکس ثبت شود، کشور سوییس کانال بشردوستانه خود با ایران را راه‌اندازی کرده بود. ۲۸ آذرماه ۹۷، فایننشال‌تایمز گزارش داد سوییس در آستانه راه‌اندازی کانالی پرداختی برای تجارت غذا، دارو و تجهیزات پزشکی است. در رابطه با کانال بشردوستانه سوییس، «مارکوس لایتنر» سفیر سوییس در تهران طی دیدار با کاظم جلالی، رئیس پیشین مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در ۲ بهمن ۹۷ با بیان اینکه سوییس تجربه همکاری مالی موفقی با ایران در دوره قبلی تحریم را داشته است، تصریح کرد: «ما علاوه بر اس‌پی‌وی (SPV)، در حال راه‌اندازی کانال مالی مستقل بین جمهوری اسلامی ایران و سوییس هستیم».

 همراهی با سیاست فشار حداکثری آمریکا

اما نه SPV، نه اینستکس و نه کانال مالی سوییس تاکنون عملیاتی نشده‌اند؛ دلیل این مسأله هم عدم مجوز آمریکا به اروپایی‌هاست. عملکرد اروپایی‌ها در ۲ سال گذشته نشان می‌دهد با سیاست فشار حداکثری آمریکا واگرایی ندارند. در بعد اقتصادی کاملا این موضوع مشهود است؛ اروپایی‌ها قبل از اینکه تحریم‌های آمریکا در آبان ۹۷ بازگردد، روابط تجاری خود را با ایران قطع کردند. از طرف دیگر اروپایی‌ها در مسائل موشکی و منطقه‌ای ایران با آمریکا کاملا همراهی کرده‌اند.

اظهارات مسؤولان کشور هم این موضوع را تایید می‌کند. به عنوان مثال عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی در مصاحبه‌ای که با المانیتور در تاریخ ۳۰ مهر ۹۸ داشت، درباره اینستکس گفت: «به این نتیجه رسیده‌ایم مسأله به اینستکس و سازوکار آن مربوط نیست. مسأله این است که اروپایی‌ها ظاهراً برای برنامه‌های‌شان به اجازه آمریکا نیاز دارند». وی اضافه کرد: «اروپایی‌ها بعد از تأخیر طولانی‌مدت ۴ ماهه آماده شدند و یک مبادله ۴ میلیون‌دلاری از طریق اینستکس انجام شد که از طریق آن ما اقدام به خرید دارو برای یکی از استان‌ها کردیم. بعد از آن هیچ مبادله‌ای انجام نشده است».

سازوکار آمریکا برای تجارت بشردوستانه با ایران

اما در یک ماه اخیر به دنبال بیانیه وزارت خزانه‌داری آمریکا در رابطه با تعیین سازوکار تجارت بشردوستانه با ایران در اوایل آبان‌ماه سال جاری، تغییراتی در روابط تجارت خارجی ایران مشاهده می‌شود. ابتدا در تاریخ ۹ آذرماه طی یک بیانیه رسمی ۳ کشور اروپایی موسس اینستکس اعلام کردند ۶ کشور اروپایی به اعضای سهامدار اینستکس ملحق شده‌اند. از طرف دیگر عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه پس از پایان نشست کمیسیون مشترک برجام که ۱۵ آذرماه در وین برگزار شد، طی اظهاراتی در جمع خبرنگاران گفت: «یکی از راه‌حل‌ها، بحث اینستکس است. اینستکس به مراحل پایانی خود نزدیک شده و ۶ کشور جدید نیز به آن ملحق شده‌اند و درباره اینستکس و اینکه چگونه می‌تواند در آینده روابط تجاری ایران و اروپا نقش ایفا کند، امروز بحث مفصلی شد». ۲۰ آذرماه نیز همان‌طور که در ابتدای گزارش اشاره شد، وزیر خارجه سوییس و مقامات وزارت خارجه آمریکا به رویترز اعلام کردند کانال بشردوستانه ظرف چندماه آینده عملیاتی می‌شود.

چرا آمریکا به دنبال سازوکار تجارت بشردوستانه است؟

به نظر می‌رسد در آینده نزدیک اتفاقاتی در حوزه تجارت خارجی ایران بیفتد و یکی از این اتفاقات عملیاتی شدن مکانیسم‌های بشردوستانه از جمله کانال مالی سوییس و اینستکس است. برای اینکه مضرات و منافع این مکانیسم‌ها مشخص شود، لازم به نظر می‌رسد جوانب مختلف این مکانیسم‌ها سنجیده شود. پیش‌تر مطرح شد در حالی صحبت از عملیاتی‌سازی این کانال‌هاست که قبل از آن وزارت خزانه‌داری آمریکا طی بیانیه‌ای، چارچوبی را برای انجام تجارت بشردوستانه تعیین و به نوعی مجوز تجارت بشردوستانه با ایران را صادر کرده بود. به همین جهت باید ارزیابی کرد این حرکت آمریکا بر چه اساسی است.

لازم به ذکر است تدارک مکانیسم در حالی است که وزارت خزانه‌داری آمریکا پیش از این ادعا می‌کرد صادرات بشردوستانه به ایران تحریم نیست، چرا که دفتر کنترل دارایی‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا ۲ مجوز عمومی در این رابطه در سایت خود قرار داده است، اما از آنجا که واردات اقلام دارو و غذا به ایران نیاز به ایجاد ارتباط و تراکنش مالی جهت خرید اقلام از شرکت فروشنده، قرارداد با شرکت حمل‌ونقل برای انتقال اقلام و همچنین بیمه برای محموله اقلام دارد، طرف‌های خارجی حاضر به ریسک برای انجام تراکنش‌های مالی اقلام بشردوستانه به ایران نبودند و در عمل صادرات اقلام بشردوستانه تحریم بود و گزارش رویترز از بانک‌های اروپایی نیز این مطلب را تایید می‌کند.

با وجود اینکه وزارت خارجه آمریکا بشدت تلاش کرد در فضای رسانه‌ای تاکید کند کالا‌های بشردوستانه تحریم نیست، اما فضای سیاسی، دیپلماتیک و رسانه‌ای کاملا به ضرر آمریکا بوده و عناوین بسیاری از خبرگزاری‌های مطرح بین‌المللی حاکی از آن است که تحریم‌های آمریکا در حال قتل مردم بیگناه در ایران است؛ بنابراین می‌توان گفت یکی از دلایل تدارک کانال مذکور این است که آمریکا بر تروریسم اقتصادی خود علیه مردم ایران سرپوش بگذارد. در بیانیه وزارت خزانه‌داری آمریکا گفته شده به دلیل اینکه رژیم ایران از کانال موجود تجارت بشردوستانه سوءاستفاده می‌کند و برای اهداف تامین مالی تروریسم اقدام به فساد و پولشویی می‌کند، این مکانیسم را ثبت نکرده است تا هیچ درآمد یا پرداختی به ایران منتقل نشود.

در ضمن تاکید شده است این مکانیسم نقش بانک مرکزی ایران در تجارت بشردوستانه را محدود می‌کند، چرا که بانک مرکزی در تامین مالی سازمان‌های تروریستی نقش داشته است.

مسأله دیگر، موضوع FATF است. تنها با مرور اظهارات مقامات وزارت خارجه و خزانه‌داری آمریکا کاملا واضح می‌شود اجرای برنامه اقدام FATF توسط ایران چقدر برای آمریکا دارای اهمیت است. در بیانیه وزارت خزانه‌داری آمریکا نیز بر این مسأله بار‌ها تاکید شده که «سوءاستفاده رژیم ایران از کانال‌های تجارت بشردوستانه برای پولشویی و تامین مالی تروریسم باعث شده تجارت با ایران بسیار دشوار شود، چرا که مشخص نیست ذی‌نفع نهایی تراکنش‌ها چه کسی است.

علاوه بر این، از آنجایی که سازوکار‌های ضدپولشویی و تامین مالی تروریسم ایران ناقص است و ایران برنامه اقدام FATF را اجرا نکرده، به همین جهت باید با ایجاد «شفافیت بی‌سابقه در تجارت بشردوستانه»، اطمینان حاصل کرد اقلام بشردوستانه به سمت رژیم منحرف نشود و رژیم ایران از این اقلام برای تامین مالی اقدامات خود استفاده نکند». با بررسی رویه ایجاد شفافیت در مکانیسم بشردوستانه آمریکا می‌توان متوجه شد آمریکا شرایط بسیار‌دشواری را جهت انجام تجارت بشردوستانه با ایران قرار داده است.

به عنوان مثال وزارت خزانه‌داری آمریکا در یک بند درخواست کرده از هر توزیع‌کننده ایرانی دست‌اندر کار تراکنش‌ها تعهد مکتوب گرفته شود که آن‌ها اجازه نمی‌دهند اقلام به افراد یا نهاد‌های تحریم شده فروخته شود و اینکه توزیع‌کننده ایرانی این تعهد را بر مشتریان بعدی اعمال می‌کند.

یا در بند دیگر وزارت خزانه‌داری عنوان کرده است اگر یک موسسه مالی خارجی در کشور میزبان متوجه شود که یک مشتری ایرانی قبلا (در ۵ سال گذشته) با افراد یا نهاد‌های تحریمی آمریکا، سازمان ملل و اتحادیه اروپایی ارتباط داشته است، موسسه مالی خارجی در کشور میزبان اطلاعات جزئی را در رابطه با هر گونه تغییر نسبت به آن ارتباطات، مانند تغییر در مالک ذی‌نفع یا کنترل مشتری ایرانی به وزارت خزانه‌داری ارائه خواهد داد.

سوالی که در اینجا پیش می‌آید این است که دلیل قرار دادن چنین شروط دشواری چیست؟ پیش‌تر اشاره شد که وزارت خزانه‌داری در این بیانیه بار‌ها تاکید کرده از آنجایی که ایران استاندارد‌های برنامه اقدام FATF را اجرا نکرده، به همین جهت نیاز است شفافیت بی‌سابقه‌ای در این کانال ایجاد شود. در واقع آمریکا تلاش دارد بگوید اگر شرکت‌های ایران و دولت ایران موفق به انجام تراکنش‌های بشردوستانه نمی‌شوند، دلیل آن عدم اجرای برنامه اقدام FATF است. این اقدام به مثابه پاس گل به جریان‌های داخلی موافق FATF است که بگویند بدون تصویب لوایح مورد نظر FATF حتی نمی‌توان تجارت بشردوستانه انجام داد.

آمریکا به دنبال اشراف و تسلط بر تجارت خارجی ایران است

مقامات آمریکا درصددند وضعیتی مشابه نفت در برابر غذای عراق را که در دهه ۹۰ میلادی ایجاد کردند، برای ایران نیز به وجود آورند. هر زمان که تحریمی علیه ایران اعمال می‌شود، مقامات آمریکا در اظهارات خود تاکید می‌کنند این تحریم‌ها علیه مردم ایران نیست و صرفا نمی‌خواهند پول نفت صرف فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ایران در سراسر جهان شود و باید صرف نیاز‌های مردم ایران شود.

با قرار دادن این اظهارات در کنار بیانیه‌های رسمی کشور‌های اروپایی که عنوان می‌کنند اقدامات اروپا در رابطه با اینستکس با هدف حمایت از نیاز‌های مردم ایران است، می‌توان تحلیل کرد کانال‌های بشردوستانه اروپا منجر به اشراف و تسلط آمریکا بر تجارت خارجی ایران می‌شود و هر چقدر تعامل با این کانال‌ها عمیق‌تر شود، کشور به شرایط نفت در برابر غذا نزدیک‌تر می‌شود.

شرایط نفت در برابر غذا چیزی جز فشار حداکثری روی معیشت مردم ایران نیست و فشار معیشتی بر مردم ایران می‌تواند اعتراضات علیه حاکمیت را جرقه بزند و فشار حاصل از اعتراضات بر حاکمیت، در راستای تغییر رفتار در حوزه‌های موشکی، منطقه‌ای و... موثر و کارساز خواهد بود.

تحریم جدید آمریکا صادرات دارو به ایران را هدف گرفته است

تحریم‌های تازه آمریکا علیه خطوط کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، حتی صادرات دارو و اقلام غذایی به ایران را ممنوع کرده است. خزانه‌داری آمریکا در توضیح خود درباره آثار این تحریم‌ها، به صراحت عنوان کرده اقدام تازه این کشور ارسال دارو و اقلام انسانی به ایران را محدود می‌کند. بنا بر اعلام واشنگتن، تحریم‌هایی که هفته گذشته رسانه‌ای شد، از ۸ ژوئن ۲۰۲۰ میلادی (۱۹ خرداد ۱۳۹۹) اجرایی می‌شود.

به نوشته خزانه‌داری آمریکا، از آن تاریخ به بعد، «اتباع ایالات متحده، مگر با دریافت مجوز‌های موردی، از مشارکت در تراکنش با IRISL و E-Sail منع خواهند شد، از جمله از تراکنش‌های مربوط به فروش محصولات زراعی، غذا، دارو و تجهیزات پزشکی از سوی اتباع ایالات متحده یا از ایالات متحده».

خزانه‌داری آمریکا می‌افزاید: «علاوه بر این، افراد غیرآمریکایی هم که آگاهانه در تراکنش‌های مشخص با IRISL و E-Sail مشارکت داشته باشند، حتی برای فروش محصولات زراعی، غذا، دارو و تجهیزات پزشکی، خود را در معرض تحریم‌های دیگر قرار می‌دهند». تنها راه‌حلی که آمریکا برای دور ماندن از تحریم‌ها به طرف‌های تجاری ایران ارائه کرده، این است که معاملات خود را تا پیش از زمان اجرایی شدن تحریم‌ها به پایان برسانند.

منبع: وطن امروز

انتهای پیام/