به گزارش خبرنگار حوزه سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، سال ۲۰۱۹ میلادی هم با تمام فراز و فرودهایش به پایان رسید و وقتی به گذشته نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که از تمام اتفاقات خوب و بد آن تنها خاطره‌ای باقی مانده است؛ سالی که شاید مانند همیشه در شادی و آتش بازی همراه با دعای خیر مردم برای یک‌دیگر آغاز شد، اما نهایتا در غبار انفعال اروپا در اجرای برجام، امیدواری به آینده بهتر روابط ایران و خاور دور، استیضاح ترامپ و نا آرامی‌های غرب آسیا به پایان رسید.

از ثبت اینستکس در اوج ناکارآمدی گرفته تا کشته شدن بغدادی و استیضاح ترامپ همگی در پیچ و خم‌های ۲۰۱۹ اتفاق افتادند که هر کدام به نوبه خود برای گروهی حائز اهمیت بوده و برای جهان پیام‌های متفاوتی را به همراه داشت.

در سال ۲۰۱۹ هم مانند سال‌های گذشته هر منطقه درگیر اتفاقات خاص خود بود که اگر بخواهیم منطقه‌ها را تفکیک کنیم، مهم ترین موضوعات غرب آسیا کشته شدن ابوبکر البغدادی سرکرده داعش و حمله ترکیه به سوریه، استیضاح ترامپ در آمریکا و فصل جدید ارتباطات ایران با کشورهای خاور دور بود.

در این گزارش نگاهی کوتاه بر مهمترین اتفاقات این سال خواهیم داشت.

ثبت اینستکس در اوج ناکارآمدی

پس از خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام و برگشتن تحریم‌ها علیه تهران، اروپا با هدف حفظ برنامه جامع اقدام مشترک و انجام مبادلات با ایران، پس از ماه‌ها وعده راه اندازی شبکه SPV، نهایتا در ۳۱ ژانویه ۲۰۱۹ شبکه‌ای  تحت عنوان اینستکس را راه اندازی کرد؛ این ساز و کار در فرانسه ثبت شد که مدیریت آن را نیز "پر شیفر" آلمانی با سابقه طولانی مدیریت در کامرز بانک بر عهده گرفت.

قرار بر این شده بود تا در این ساز و کار مبادلات با یورو انجام شود؛ اما ذکر این نکته هم خالی از لطف نیست که در INSTEX  قرار نبود ایران پولی دریافت کند، بلکه تنها می‌توانست نفت خود را بوسیله این ساز و کار به کشورهای اروپایی صادر کند و در مقابل اقلام مورد نیاز خود را از این کشورها وارد کند. فاز نخست این ساز و کار شامل کالا‌های اساسی و پزشکی می‌شد که با وجود ثبت، هیچوقت هم راه اندازی نشد!

با ناکارآمدی اینستکس و افزایش فشار تحریم‌ها، ایران در بحث تامین دارو بیماری‌های خاص و برخی اقلام مورد نیاز به مشکلات عدیده‎‌ای برخورد که حتی واکنش آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل را نیز به دنبال داشت؛ او در این خصوص اظهار کرده بود: « نهاد‌های حقوق بشری ابراز نگرانی کرده‌اند که تحریم‌ها و محدودیت‌های بانکی ایران ممکن است به طور غیرقانونی بر تولید، دسترسی و توزیع داروها، تجهیزات و لوازم پزشکی در ایران تأثیر بگذارد؛ افزایش چشمگیر قیمت دارو‌ها و کاهش سهام موجود، همراه با افزایش خطر فساد و موانع توسعه صنعت داروسازی، همچنان بر بخش بهداشت و درمان ایران تأثیر خواهد گذاشت که این امر می‌تواند منجر به افزایش مرگ و میر قابل پیشگیری و تأثیر منفی بر بهره‌مند شدن مردم از حق سلامت شود.»

اما با این وجود یکی از مقامات آمریکایی تحریم دارویی ایران را یک توهم خوانده بود!

بیشتر بخوانید: منتظر فرجام برجام بودن فرصت‌های طلایی را از ما می‌گیرد/ اروپایی‌ها با ایران وقت می‌گذرانند

شاید این موضوع که آمریکا پس از خروج از برجام شرکت‌های اروپایی را هم با تهدید مجبور به برهم زدن قراردادهایشان با ایران کرد از ذهن کسی پاک نشده باشد، اما تهدید و جریمه‌‌های مالی تنها یک بخش از اقدامات واشنگتن علیه تهران بود، قسمت دیگر مربوط به تهدید و تحت فشار قرار دادن شرکت های داروسازی است؛ به این معنا که گروه اقدام علیه ایران که ریاست آن را برایان هوک بر عهده دارد شرکت‌های داروسازی را تهدید می‌کنند که در صورت انجام معاملات با ایران، آمریکا معاملات خود را بهم خواهد زد.

در واقع می‌توان گفت عمده دلیل ناکارآمدی اینستکس، ترس شرکت‌ها از داشتن تعامل با ایران است که در سایه تهدیدهای ایالات متحده شکل گرفته است!

نخست وزیر سرزمین آفتاب در تهران

امسال را می‌توان نقطه عطفی در روابط ۹۰ ساله ایران و ژاپن دانست؛ چرا که در ۲۰۱۹ پس از گذشت قریب به ۴۱ سال نخست وزیر ژاپن به ایران سفر کرد.

با توجه به اینکه ژاپن رابطه نزدیک خود با ایران را طی سالیان متمادی حفظ کرده و از طرف دیگر هم همواره خود را خود به عنوان یکی از متحدین آمریکا معرفی کرده است، برای توکیو موقعیت منحصر به فردی را ایجاد کرده است؛ همین موقعیت باعث شده بود که گمانه زنی‌هایی در رابطه با میانجی گری ژاپن بین تهران- واشنگتن قوت بگیرد؛ اما طولی نکشید که آتش تمام این شایعات با سخنان مقام معظم رهبری خاموش شد.

ترامپ را شایسته هیچ پیامی نمی‌دانم

شینزو آبه در روز نخست ورودش به تهران با رهبری دیدار و گفت و گو کرد و صحبت‌های خود را با این جمله که «من قصد دارم پیام رئیس‌جمهور آمریکا را به جناب‌عالی برسانم» آغاز کرد؛ اما ایشان با اشاره به خروج آمریکا از برجام گفتند: جمهوری اسلامی ایران به‌ مدت پنج، شش سال در موضوع هسته‌ای با آمریکا و اروپایی‌ها در قالب ۱+۵ مذاکره کرد و به یک نتیجه هم رسید، اما آمریکا زیر این توافق و قرارداد قطعی زد، بنابراین کدام فرد عاقلی است که دوباره با کشوری که زیر تمام توافق‌ها زده، مذاکره کند؟

البته پیش تر هم رئیس جمهور آمریکا تلاش کرده بود ایران را برای مذاکره متقاعد کند؛ حتی ترامپ در پیامی اظهار کرده بود که شماره تلفن خود را از طریق سفارت سوئیس برای ایران ارسال کرده است که با واکنش‌های متفاوتی همراه شد.

روحانی در راه ژاپن

حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان نیز پس از شش ماه در سفری یک روزه و در پاسخ به سفر شینزو آبه، به ژاپن سفر کرد که موضوعاتی چون امنیت کشتی رانی در منطقه، برجام و... مطرح شد.

سید عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه کشورمان نیز در رابطه با سفر رئیس جمهور کشورمان به ژاپن، با بیان این که ایران و ژاپن شریک تجاری مهم برای هم هستند، تصریح کرد: ما همواره مشورت‌های نزدیکی با مقامات توکیو داشتیم اما امسال بخاطر نودمین سالگرد و تحولاتی که رخ داده چون فشارها و تحریم‌های ناعادلانه آمریکا پس از خروج از برجام لازم بود تا مشورت‌های نزدیک‌تر و فشرده‌تری انجام شود.

خاورمیانه؛ جنگ خیر و شر دولت‌ها علیه تروریست‌ها

خاورمیانه بواسطه موقعیت ژئوپولوتیک و منابعی که در اختیار دارد، همیشه آبستن وقایع زیادی است و ۲۰۱۹ نیز از این قاعده مستثنا نبود؛ خاورمیانه امسال هم شاهد حوادث عجیب و بسیاری بود، از آتش سوزی سکوهای نفتی آرامکو، تا کشته شدن البغدادی پس از هفت سال و آواره شدن بسیاری از ساکنین شمالی سوریه.

شوک نفتی آرامکو به بزرگترین کشور باختری

تابستان گذشته بود که رسانه‌ها خبری مبنی بر آتش سوزی در سواحل شرقی عربستان سعودی را منتشر کرد، در ابتدا این موضوع خبری بی اهمیت جلوه می‌کرد و نسبت به صحت آن نیز شک زیادی وجود داشت، تا اینکه ساعاتی بعد مشخص شد به تاسیسات نفتی آرامکو عربستان، واقع در منطقه بقیق و خریص حمله پهبادی صورت گرفته و این تاسیسات را دچار آتش سوزی کرده است که در نهایت نیروهای انصارالله یمن مسئولیت این حمله را به عهده گرفتند؛ این حادثه مدت‌ها صدر اخبار جهان بود و توجه عده زیادی از جمله طرف‌های فروش نفت را به خود جلب کرده بود.

پس از این اتفاق عربستان تلاش کرد سهام این پالایشگاه را در بورس به فروش برساند که در ابتدا همه چیز خوب پیش می‌رفت، اما به مرور زمان بر خلاف پیش بینی‌های ولیعهد سعودی، سهام این شرکت سقوط کرد و نکته جالب این است که به اعتقاد برخی از کارشناسان این پالایشگاه تا پانزده سال آینده به زیر آب خواهد رفت!

اتفاق مهمی رخ داد، ابوبکر البغدادی مرد!

شاید بتوان مهم‌ترین اتفاق سال ۲۰۱۹ که بازتاب گسترده‌ای هم در افکار عمومی جهان داشت را کشته شدن ابوبکر البغدادی، سرکرده داعش دانست؛ کسی که برای قریب به شش سال کابوس کشور‌های عراق و سوریه بود و افراد زیادی را نه تنها در خاورمیانه، بلکه در جهان به کام مرگ کشاند.

فردی که در سال ۲۰۱۴ خود را خلیفه خواند و در سراسر جهان بوسیله تبلیغات، افراد زیادی را جذب کرد و خطرات و دردسر‌های زیادی را برای دولت و ملت‌ها آفرید.

اما نهایتا در بامداد پنجم آبان ماه امسال ترامپ در پیامی توییتری اظهار کرد «اتفاق مهمی رخ داده است» و ساعاتی بعد یکی از مقامات آمریکایی خبر داد که ابوبکر البغدادی طی عملیاتی که توسط نیرو‌های دلتای فرماندهی مشترک عملیات ویژه ایالات متحده انجام شد، در نهایت مشخص شد البغدادی در حالی که محاصره شده بود، جلیقه انتحاری خود را منفجر کرده و به زندگی خود پایان داده است.

روز بعد یکی از مقامات پنتاگون اعلام کرد که جنازه البغدادی در نهات به آب انداخته شد و به این ترتیب، پرونده یکی از مخوف ترین تروریست‌های جهان که حد و مرزی برای اعمال خود قائل نبود، شاید برای همیشه بسته شد.

ماجراجویی‌های ترکیه در خاک سوریه و انفعال قوانین بین‌المللی

هفدهم مهر ماه سال جاری و مصادف با نهم اکتبر بود که نیروهای ارتش ترکیه ، به خاک سوریه حمله و افکار عمومی جهان را به سمت خود جلب کردند؛ بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران، روسیه و کشورهای اروپایی این اتفاق را محکوم کردند؛ برخی معتقدند این حمله در پی چراغ سبز آمریکا به ترکیه انجام شد زیرا کمی قبل از این حمله، واشنگتن نیروهای خود را از آن منطقه خارج کرده بود.

بیشتر بخوانید: ترکیه در قلاب آمریکا گیر افتاد/ توهمی که آنکارا در سر می‌پروراند

اما این سئوال پیش می‌آید که ترکیه با چه بهانه‌هایی شروع به جست و جو در خاک سوریه کرد؟

آنکارا از جمله دلایل این حملات را مبارزه با تروریسم اعلام کرده و اظهار می‌کرد پیش‌تر دولت سوریه، سازمان ملل متحد و ناتو را در جریان این حمله قرار داده بوده است!

همچنین ترکیه ادعا می‌کند پیش از حمله طی یادداشتی دولت سوریه را در جریان حمله خود قرار داده بود، اما به نظر نمی‌رسد این موضوع توجیه قابل قبولی برای کشور‌ها باشد چراکه دولت سوریه قبلا مخالفتش را نسبت به حضور نیرو‌های ترکیه در خاک کشور خود ابراز کرده بود. افزون بر آن کشور‌های دیگر نیز مخالفت خود را نسبت به این موضوع نشان داده‌اند.

علاوه بر روسیه که به صراحت به ترکیه درباره عواقب حمله به شمال سوریه هشدار داده بود، آمریکا نیز در ظاهر مخالفت خود را اعلام کرد و ترامپ در بیانیه‌ای این اقدام را «ایده بد» توصیف کرد.

اما تمام این مخالفت‌ها برای آوارگان این حمله نه آب و نان شد، نه سرپناه!

پایانی پر هیایو برای عراق و لبنان

اکتبر ۲۰۱۹  برای عراق و لبنان همزمان شد با اعتراضات خیابانی؛ اعتراضاتی که در ابتدا به بهانه مشکلات معیشتی و اقتصادی بودند اما به مرور رنگ و بوی سیاسی به خود گرفتند.

در لبنان نوک پیکان به سمت حزب الله بود که با شکست مواجه شد و در نهایت حسان دیات، جانشین سعد الحریری نخست وزیر این کشور شد.

اما در عراق اوضاع کاملا متفاوت بود و آمریکا به همراه عربستان سعودی و عمارات پروژه بی دولتی را در در این کشور پیش گرفت؛ تشدید خشونت‌ها در نهایت شرایط را به سمتی پیش برد که منجر به  استعفا عادل عبدالمهدی نخست وزیر این کشور شد.

یکسالگی جلیقه زردهای فرانسوی

مردم فرانسه در روز شنبه ۱۷ نوامبر سال ۲۰۱۸ در اعتراض به نظام سرمایه‌داری این کشور در شهر‌های مختلف تظاهرات کردند و اکنون یک سال از آغاز اعتراضات می‌گذرد؛ این اعتراضات در ابتدا به سیاست‌های اقتصادی امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه و افزایش بهای سوخت و مالیات آغاز شد. از آنجا که کارکنان بخش سوخت‌رسانی جلیقه‌های زرد رنگ به تن داشتند، معترضان جلیقه‌های زردرنگ به تن کردند و به این نام مشهور شدند.

این جنبش اعتراضی نه رهبری معینی دارد و نه سازماندهی شده است و معترضان یکدیگر را از طریق شبکه‌های اجتماعی می‌یابند؛ بنابراین مذاکره دولت با آن‌ها امکان‌پذیر نیست؛ اما آنچه حائز اهمیت است تداوم این جنبش پس از یک سال است.

فصل سرد دونالد ترامپ

سه سال از زمانی که ترامپ پیروز انتخابات ریاست جمهوری آمریکا شد می‌گذرد و اکنون آمریکا خود را برای انتخابات ۲۰۲۰ آماده می‌کند.

در این مدت دونالد ترامپ اقدامات گوناگون و گاه عجیب بسیاری انجام داد که سبب شد او در صدر اخبار جهان قرر بگیرد؛ از خروج غیر قانونی واشنگتن از برجام، تا دیدار با کیم جونگ اون رهبر کره شمالی.

اما چیزی که بیشتر از موارد دیگر درمورد ترامپ جلب توجه می‌کرد، زمزمه‌های استیضاح او از آغاز ریاست جمهوری تاکنون است. موضوعی که به عقیده اکثر کارشناسان اهرم فشار دموکرات‌ها علیه ترامپ و به نوعی علیه حزب متبوع او، یعنی حزب جمهوری خواه بود.

به عبارتی دیگر، برخی عقیده دارند این تعلل در استیضاح ترامپ تنها وسیله‌ای است تا دموکرات‌ها جمهوری‌خواهان را در انتخابات پیش روی خود پشت سر گذاشته و در ۲۰۲۰ به پیروز برسند.

اما با این تفاسیر باید این نکته ذکر شود در صورتی که نمایندگان مجلس نمایندگان آمریکا به مواد استیضاح ترامپ رای مثبت بدهند، دونالد ترامپ، سومین رئیس جمهوری این کشور خواهد شد که استیضاح شده است و پس از آن نوبت به سنای آمریکا می‌رسد که بگوید آیا رئیس جمهوری باید پست خود را ترک کند یا خیر.

در هر صورت اعضای مجلس نمایندگان آمریکا بامداد پنجشنبه ۲۸ آذرماه ۱۳۹۸ با ۲۳۰ رای موافق در مقابل ۱۹۷ رای مخالف بند اول قطعنامه استیضاح ترامپ مبنی بر اتهام «سوء استفاده از قدرت» و با ۲۲۹ رای موافق در مقابل ۱۹۸ رای مخالف بند دوم این قطعنامه مبنی بر اتهام «کارشکنی در تحقیقات کنگره» را تصویب کردند.

۲۰۱۹ در خط پایانی

رویدادهای این سال گاه چنان به نفع جهان بود که کام بسیاری را شیرین می‌کرد و گاه چنان تلخ که از زهر هم بدتر بود؛ اما تمامی اتفاقات این سال هم با تمام شدن ۲۰۱۹ زیر خاک اتفاقات جدید مدفون خواهند شد.

اگرچه آغاز بسیاری از اتفاق‌هایی که در این گزارش ذکر شد در سال ۲۰۱۹ میلادی بود، اما نتایج بسیاری از آنها در سال پیش رو معلوم خواهد شد.

 شاید جالب ترین نکته در مورد سیاست این باشد که هیچوقت کسی به صورت دقیق نمی‌تواند آینده و نتایج آن را پیش بینی کند، همچون بازی شطرنج که حرکت بعدی آن تا زمانی که اتفاق نیفتد قابل پیش بینی نیست.

بنابراین باید منتظر ماند تا ببینیم نتایج اتفاقات ذکر شده در سال بیست- بیست چه خواهد بود؟ آیا دیپلماسی کشورها از حالت انفعال در خواهد آمد؟

گزارش از رهادخت رستگار

انتهای پیام/