به گزارش خبرنگار حوزه بهداشت و درمانگروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان، سیاه‌زخم هیچگاه تلفاتی مشابه بیماری‌هایی همچون وبا، طاعون یا آبله نداشته است اما نقش مهمی در تاریخچه‌ بیماری‌های عفونی ایفا کرده است. گرچه بیشتر توجه جهان روی جنبه‌ بیوتروریستی سیاه‌زخم است اما سیاه‌زخم همچنان یکی از علل مرگ حیوانات و در مورد کشورهای در حال توسعه، علل مرگ انسان‌هاست.

سیاه‌زخم اولین بیماری است که به طور قطعی به یک باکتری ربط داده شده است که توسط رابرت کوخ در سال ۱۸۷۷ کشف شد و قواعد کخ از آن نشأت گرفته است. لویی پاستور برای اولین بار مفهوم تضعیف یک باکتری پاتوژن از طریق پاساژ سریالی را به کمک Bacillus anthracis به دست آورد و از آن برای تولید واکسن سیاه‌زخمی را که در حیوانات مؤثر بود استفاده کرد. با شروع فرآوری صنعتی چرم و پشم مرگ‌ومیر ناشی از سیاه‌زخم تنفسی در میان کارگران آلمانی و بریتانیایی این صنعت مفهوم خطر شغلی برای بیماری‌های عفونی و لزوم حفاظت کارگران از آن را شکل داد.

در سال ۱۹۷۹ رهاسازی اتفاقی اسپور‌های سیاه‌زخم از یک آزمایشگاه نظامی در روسیه منجر به ۷۰ مورد سیاه زخم تنفسی شد که تا زمان فاش شدن جزئیات آن، به عنوان سیاه‌زخم گوارشی گزارش شده بود. این اتفاق و فاش شدن تولید اسپور‌های سیاه‌زخم در عراق در سال ۱۹۹۱ احتمال استفاده از این باکتری به عنوان یک عامل بیوتروریستی را مطرح کرد. این احتمال متأسفانه با پخش اسپور‌های آنتراکس توسط نامه‌های پستی در ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۰۱ همراه شد که منجر به بیماری ۲۲ نفر و مرگ ۵ نفر شد و این بیماری فراموش شده در اروپا و ایلات متحده را تبدیل به موضوع تحقیقات پزشکی و آزمایشگاهی کرد. پس از حملات ایالات متحده، پیشرفت زیادی در درک بیولوژی B.anthracis و پاتوفیزیولوژی، علائم و درمان سیاه زخم صورت گرفته است.

انواع سیاه زخم

از جمله انواع سیاه زخم می توان به سیاه زخم پوستی, تزریقی، تنفسی یا ریوی گوارشی اشاره کرد. 

 نشانه های این بیماری 

مهری نیک‌بین متخصص عفونی در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان، این میکرو ارگانیسم یکی از خطرناکترین زئونوز‌های میکروبی یعنی سیاه زخم است که از راه جراحات جلدی هنگام تماس با دام یا فرآورده‌های دامی آلوده مانند پوست، پشم و لاشه یا اینکه از راه تنفسی در اثر استنشاق گردوغبار آلوده به اسپور سیاه‌زخم به این بیماری مبتلا می‌شوند.

بیشتر بخوانید: از دلایل علمی تاثیر گریه بر سلامتی چه می دانید؟

او گفت: در نوع پوستی رایج‌ترین نوع آن مشروع عفونت شبیه گزش حشرات با خارش و برآمدگی پوست همراه است. اما طی یک تا دو روز به جراحات تاول گونه و سپس به زخم بدون درد با قطری در حدود ۱ تا ۳ سانتی‌متر و با مشخصه نکروز سیاه رنگ در مرکز زخم تبدیل می‌شود.  جاماندن اثر بعد از بهبودی یا eschar شایع است. مرگ و میر پوستی، در صورت عدم درمان، حدود ۲۰ درصد است.

 نیک‌بین ادامه داد: آنتراکس تنفسی دارای علائمی شبیه آنفلوآنزا است و در موارد پیشرفته به صورت پنومونی هموراژیک تظاهر می‌کند که مرگ‌زاست. در سیاه‌زخم گوارشی ۳ تا ۵ روز پس از مصرف گوشت خام یا نیمه پخته یا شیر خام دیگر با درد‌های شکمی، تهوع، استفراغ، تب و اسهال آغاز می‌شود. البته این بیماری در ایران کنترل شده است.

درمان سیاه زخم

پنی سیلین‌ها از سال ۱۹۴۰ داروی انتخابی برای تمام انواع سیاه‌زخم است، اما سویه‌های طبیعی به طور روزافزونی در حال مقاوم شدن هستند. خوشبختانه B.anthracis به طیف وسیعی از آنتی‌بیوتیک‌ها از جمله تتراسایکلین‌ها، ماکرولیدها، آمینوگلیکوزیدها، فلوئوروکینولون‌ها، کارباپنم‌ها، لینزولاید، کلیندامایسین، ریفامپین، کینوپریستین – دالفوپرستین و سفالوسپورین‌های نسل یک، حساس است. کلرامفنیکل به صورت آزمایشگاهی در برخی مطالعات مؤثر بوده است.

در یک بررسی ۹۶ ایزوله‌ سیاه‌زخم فرانسوی جمع‌آوری شده از محیط، حیوانات و یک مورد انسانی بین سال‌های ۱۹۹۴ تا ۲۰۰۰ مقاومت نسبت به سفالوسپورین‌های نسل سه، آزترثونام و کوتریموکسازول در تمام نمونه‌های وجود داشت. در ۱۱.۵ درصد سویه‌ها مقاومت به پنی سیلین و آموکسی سیلین وجود داشت و حساسیت به سفالوسپورین‌هخای نسل دو کاهش یافته بود، اما نسبت به سایر آنتی بیوتیک‌های تست شده صد درصد حساسیت وجود داشت. شماری از آنتی بیوتیک‌های جدیدتر مانند اوریتاوانسین، سترومایسین و رلاسین به منظور استفاده‌ی پروفیلاکتیک پس از تماس با اسپور و یا درمان تحت بررسی هستند.

بیشتر سویه‌های طبیعی B.anthracis یک ژن ضعیف و قابل القای کروموزی بتالاکتاماز و سفالوسپوریناز دارند و موارد نادری از بروز مقاومت به بتالاکتام‌ها طی درمان با پنی سیلین وجود دارد اگرچه تشخیص سویه‌های مقاوم B.anthracis در آزمایشگاه کار ساده‌ای است، مقاومت سویه‌های استفاده شده در بیوتروریسم باید بررسی شود و بر اساس آن درمان مناسب صورت گیرد دستورالعمل‌های درمان سیاه زخم مرتبط با تروریسم استفاده از داکسی سایکلین و فلوئوروکنولون‌ها می‌باشد. همچنین فراهم شدن تست‌های مقاومت را نیز توصیه می‌نماید؛ زیرا استفاده از سویه‌های مقاوم به بتالاکتام در این موارد محتمل است. دستورالعمل‌های درمان سیاه‌زخم شدید به خصوص در حضور مننژیت شامل رژیم سه آنتی بیوتیکی است – دو عامل باکتریوسید و یک مهار کننده‌ی سنتز پروتئین.

پیشگیری 

واکسن‌های انسانی و حیوانی سیاه‌زخم بیش از ۱۰۰ سال است که استفاده می‌شود و استفاده‌ی مؤثر از واکسن‌های زنده و ضعیف شده حیوانی موجب کاهش موارد انسانی و حیوانی در سطح جهان شده است. گرچه برخی یافته‌های اساسی در رابطه با ایمنی پس از عفونت بر اساس مشاهداتی است که عفونت‌های مجدد در انسان‌ها نادر و خفیف‌تر است، بهترین داده‌ها از پریمات‌های غیر انسانی به دست آمده است که در آن مقاومت به عفونت پس از بهبودی از سیاه‌زخم تنفسی صورت گرفته است.

بیشتر بخوانید: هر آنچه باید در مورد تب مالت بدانیم + علائم و راه‌های درمانی

ایمنی هورمورال نقشی اساسی در پاسخ به سیاه‌زخم دارد. آنتی PA مهمترین آنتی بادی است و PA ایمونوژن محافظ و اساس محافظت واکسن‌های انسانی در دسترس است. نقش پاسخ ایمنی به سایر بخش‌های EF و LF در محافظت بیشتر در واکسینه کردن حیوانات است گرچه پاسخ آنتی بادی مناسب ایجاد می‌گردد.

واکسن مجوز گرفته سیاه زخم، واکسن AVA1 که یکی عصاره محیط کشت حاوی PA به دست آمده از سویه‌های بدون کپسول تولیدکننده توکسین B.anthracis می‌باشد که بر روی آلومینیوم هیدروکسید جذب شده است. واکسن توسط Wright و همکارانش در اوایل ۱۹۵۰ تولید شد، در سال ۱۹۷۰ مجوز گرفت و به عنوان پیشگیری پیش از تماس توسط دامپزشکان، کارکنان آزمایشگاهی و سایر کارکنانی که ممکن است به طور شغلی در تماس با باکتری قرار بگیرند به کار می‌رود. واکسیناسیون پس از تماس گرچه توسط FDA مجوز نگرفته است، اما توسط ACIP به همراه آنتی بیوتیک‌ها برای کنترل مناسب توصیه شده است.

انتهای پیام /