به گزارش گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از بوشهر، خلیج فارس دریایی نیمه بسته در میان ایران و شبه جزیرة عربستان که از طریق تنگه هرمز به دریای عمان و از آنجا به اقیانوس هند راه می‌یابد.

این پهنه آبی در جنوب و جنوب غربی ایران و در همسایگی استان‌های خوزستان، بوشهر و بخشی از استان هرمزگان واقع شده و با هفت کشور امارات متحده عربی، بحرین، عراق، عربستان سعودی، عمان، قطر و کویت، با طول ساحل‌های متفاوت، همسایه است.

به نوشته پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی، خلیج فارس ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلومتر پهنا دارد و مساحت آن حدود ۲۲۶ هزار کیلومترمربع است.

میانگین ژرفای آن حدود ۳۵ متر و ژرف‎ترین نقطه آن در کرانه ایرانی، تنگه هرمز است که ژرفایی تا ۱۶۵ متر دارد، ولی میانگین آن در کناره‎های محور ۷۴ تا ۹۲ متر است.

دریای پارس یا خلیج فارس پس از خلیج مکزیکو و خلیج هودسن سومین خلیج بزرگ جهان محسوب می‌شود.

کشفیات باستان شناسی سال‌های اخیر در دو طرف سواحل شمالی و جنوبی دریای پارس ثابت می‌کند که این پهنه آبی یکی از مهم‌ترین و شاید نخستین مرکز سکونت انسان‌هاست و گهواره و مرکز تبادل تمدن‌های زیادی مانند ایلامی، سومری، آکدی، آشوری، بابلی، مادی، پارسی، یونانی، اسلامی و... بوده است.

خلیج فارس از نظر ژئوپولیتیک (جغرافیای سیاسی)، استراتژیک، انرژی و همچنین تاریخ و تمدن، پهنه آبی مهم و منحصر به فرد در جهان محسوب می‌شود.

اهمیت خلیج فارس در ادوار تاریخ

مجتبی محمدی کارشناس ارشد میراث فرهنگی استان بوشهر با اشاره به اهمیت خلیج فارس در ادوار تاریخی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از بوشهر، گفت: خلیج فارس در طول ادوار تاریخی ایران اهمیت فراوانی داشته است، در عصر باستان و به ویژه دوران حاکمیت عیلامیان، خلیج فارس در مدار توجه قرار می‌گیرد.

او افزود: بندر لیان یا بوشهر امروزی که در کتیبه‌های عیلامی نیز به آن اشاره شده، نقش مهم و محوری را در سیاست‌های شاهان عیلامی ایفا می‌کرد.

این کارشناس مسائل تاریخی بیان کرد: پس از دوران قدرت عیلامی‌ها، مهمترین مقطع رونق و شکوفایی اقتصاد و تجارت خلیج فارس، دوران هخامنشیان در دوران سلطنت داریوش کبیر و پس از آن عصر ساسانیان است. در این دوران به دلیل اقداماتی که داریوش به منظور رونق و شکوفایی اقتصاد و تجارت خلیج فارس انجام می‌دهد اهمیت ویژه‌ای دارد. شاهکار داریوش حفر کانال سوئز بوده است که با هدف رونق و شکوفایی تجارت خلیج فارس و توسعه حمل و نقل دریایی صورت پذیرفت.

محمدی ادامه داد: در دوران ساسانیان مهم‌ترین بنادری که در خلیج فارس نقش آفرینی کردند، بنادری، چون سیراف، مَهروبان، ریشهر و اُبُله (بصره) نقش آفرینی کردند. سرزمین‌های مورد تعامل تجاری آنان در این دوران، شبه قاره هندوستان، شرق آفریقا و چین بوده است.

سیراف نماد رونق تجارت و فرهنگ بر کرانه خلیج فارس

او گفت: در دوران پس از اسلام نیز مهم‌ترین بندری که در عرصه اقتصاد و بازرگانی خلیج فارس نقش آفرینی می‌کند بندر سیراف در استان بوشهر و بازرگانان سیرافی بودند و آنان با خود فرهنگ ایرانی و اسلامی را تا هندوستان، بندر خانفو در چین و شرق آفریقا نیز بردند.

این کارشناس تاریخ، سیراف و دریانوردان سیرافی را نماد گفتمان تسامح و مدارای ایرانی عنوان کرد و افزود: سلیمان سیرافی سرشناس‌ترین تاجر سیرافی که نامش مترادف با رونق سیراف است و سال‌ها قبل از مارکوپولو به چین و بندر خانفو سفر کرد، اما نامی از او در کتاب‌های درسی امروز دانش آموزان ما نیست.

محمدی ادامه داد: پس از افول سیراف برای قرن‌ها کانون‌های تجاری در خلیج فارس از سیراف به کیش از کیش به هرمز و پس از هرمز به بندر عباس منتقل شد. پس از بندر عباس در قرن نوزدهم میلادی و همزمان با دوران قاجار، بندر بوشهر به معتبرترین لنگرگاه تجاری ایران در خلیج فارس تبدیل شد و به باب الابواب تجاری و دروازه فکری، فرهنگی و تفکر و اندیشه نوین در این مقطع تاریخی مبدل شد.

پیوند زندگی بوشهری‌ها با خلیج فارس

استان بوشهر اکنون با محاسبه کناره جزایرش بیش از ۹۰۰ کیلومتر مرز با خلیج فارس دارد؛ بیشترین مرز با این پهنه آبی.

زندگی مردم استان بوشهر هم سال‌هاست که در همسایگی این خلیج نیلی رنگ می‌گذرد.

مردمان ساحل نشین برای ساختن سرای خویش از سنگ‌هایی کمک می‌گرفتند که از دل خلیج فارس بیرون می‌آوردند. خانه‌های بافت قدیم بوشهر با همین سنگ‌ها بنا شده‌اند.

پیرمردی که بر دیوار خانه‌ای دربافت قدیمی بوشهر تکیه زده بود، گفت: قدیم‌ها برای ساختن خانه از دل دریا سنگ بیرون می‌کشیدند؛ سنگ‌هایی که سازگار با آب و هوای مرطوب بوشهر بود و هیچ اتفاقی برایش نمی‌افتد.

او به صدف‌هایی که در بین سنگ‌ها رسوب کرده بود اشاره کرد و آن را دلیلی دانست برای اینکه ثابت شود این سنگ‌ها از دل دریا بیرون کشیده شده‌اند.

مردمان دیار آب و آفتاب سال‌هاست روزی‌شان را از سفره گسترده خلیج فارس به دست می‌آورند. مثل ماهیگیری که تور یا گرگورش (قفس صید ماهی) را به امید صید میگو و ماهی به دست آبی خلیج فارس می‌سپارد.

پیرمردی اهل دریا که تازه از صید بازگشته بود و مشغول باز کردن تور و جدا کردن ماهی‌های صید شده اش بود، به ما گفت که ماهیگیری شغل اجدادی‌اش بوده، و خود و چهار برادرش هم به ماهیگیری مشغولند.

این صیاد قدیمی اشاره کرد که از ۸ سالگی باقلاب ماهی می‌گرفته است و کمی که بزرگ‌تر شده به همراه پدرش با لنج راهی دریا می‌شده و حالا ۵۰ سال است که پیشه‌اش ماهیگیری است.

این دریای آبی گاهی هم برای کسانی که به دنبال کسب و کار بوده‌اند، الهام‌بخش بوده است.

این را از زبان بانویی شنیدم که مشغول ساخت صنایع دستی با صدف‌ها بود.

او گفت: یک روز از کنار ساحل خلیج فارس می‌گذشتم و با دیدن صدف‌ها به فکر ساختن وسایلی با صدف افتادم.

و حالا چندین سال است که این بانو با صدف وسایل مختلف می‌سازد و کارگاهی راه انداخته و چند نفر دیگر هم در کنارش مشغول کارند.

سال‌هاست خلیج فارس محل حضور مهندسان و صنعتگران ایرانی با استخراج نفت و گاز چرخ تولید در کشور را می‌چرخانند.

مهندسی که بر روی یکی از سکو‌های استخراج گاز در میدان پارس جنوبی بزرگ‌ترین میدان مستقل گازی جهان کار می‎‌کند گفت: کار به صورت اقماری است یعنی ۱۴ روز کار و ۱۴ روز استراحت می‌کنیم. ۱۴ روزی که روی سکو هستیم دور و برمان فقط آبی خلیج فارس را می‌بینیم.

او افزود: اگر چه دوری از خانواده دشوار است، اما این سختی را می‌پذیریم و برای رونق اقتصاد کشور و تامین نیاز هموطنان تلاش می‌کنیم.

خلیج فارس علاوه بر اینکه محل کسب روزی و کار همسایگانش است، دیدنش باعث آرامش آنان هم می‌شود.

مردی که در ساحل نشسته و به عمق آبی دریا نگریسته گفت: ۴۰ سال است که در بوشهر زندگی می‌کنم و هر وقت دلم می‌گیرد و می‌خواهم آرامش به دست بیاورم، چشم به آبی خلیج‌فارس می‌دوزم.

روزی به نام خلیج فارس

اما این آبراهه گاه آرام و گاه خروشان، در تمام دوران زندگی‌اش بدخواهانی داشته است و همواره همسایگانش برای آرامش آن جان خود را پیشکش کرده‌اند و برای همین رشادت‌ها و بیرون راندن دشمنان است که در تقویم ملی‌مان، روزی به نام روز خلیج فارس نام گرفته است.

دهم اردیبهشت در تاریخ ایران یادآور از خودگذشتگی‌های ملت سرافراز ایران و فرار اشغال‌گران متجاوز پرتغالی بعد از ۱۱۷ سال تسلط جابرانه بر سواحل جنوبی کشور از ۲۱ تا ۳۰ آوریل سال ۱۶۲۲ میلادی، است.

شاه عباس صفوی در سال ۱۶۲۱ میلادی، هرمز را از چنگ پرتغالی‌ها درآورد و آن‌ها سال بعد در آوریل ۱۶۲۲ و در پی رشادت‌های لشکریان ایران به فرماندهی امام‌قلی‌خان، خلیج فارس را ترک کردند.

از این رو دهم اردیبهشت روزی افتخارآمیز در تاریخ ایرانیان است و بر همین اساس، شورای عالی انقلاب فرهنگی پانصد و شصت و پنجمین جلسه خود در ۲۱ تیر ۸۴ به پیشنهاد شورای فرهنگ عمومی، دهم اردیبهشت سالروز اخراج پرتغالی‌ها از خلیج فارس را به عنوان روز ملی خلیج فارس تصویب کرد.

گزارش از خاطره خواجگانی

انتهای پیام/ک