ایران نیز مانند کشور‌های خاورمیانه به خصوص کشور‌های جنوب خلیج فارس درگیر این پدیده خانمان سوز است چراکه با ایجاد این پدیده بسیاری از فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی و یا حتی مهاجرت در این مناطق افزایش می‌یابد و ایران برای مهار این پدیده میلیارد‌ها تومن هزینه کرده است، اما تا کنون این بودجه‌های کلان نیز نتوانسته اند از وقوع این پدیده جلوگیری کنند.

یکی از متداولترین روش‌های مهار پدیده گرد و غبار استفاده از ماده نفتی به نام مالچ است که سال‌های سال از آن استفاده شده است ، اما تاکنون نتیجه مطلوبی از آن نیز حاصل نشده به همین دلیل مسئولان از روش‌های دیگری همچون کاشت گیاهان مهاجم در مناطق بیابانی و خشک بهره بردند که نه تنها مشکل حل نشده است بلکه باعث شوری خاک منطقه و یا افزایش گرد و غبار در آن مناطق شده است.

اما مسئولان کشوری همچون سازمان حفاظت محیط زیست استفاده از مالچ نفتی را تنها راهکار توقف پدیده گرد و غبار و ماسه‌های روان در مناطق مرکزی و جنوبی کشور عنوان می‌کنند به گونه ای که به گفته دبیر ستاد مقابله با پدیده گرد و غبار سازمان حفاظت محیط زیست،در ایران حدود ۳۴.۶ میلیون هکتار مناطقی داریم که پتانسیل ایجاد گرد و غبار را دارند، نزدیک به ۶ میلیون هکتار از این اراضی پهنه و زمین ماسه‌ای است.

علی محمد طهماسبی دبیر ستاد مقابله با پدیده گرد و غبار سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به راه‌های مقابله با پدیده گرد و غبار بیان کرد: به طور کلی سه دسته عملیات برای مقابله با پدیده گرد و غبار، چون عملیات احیا، اصلاح و پیشگیرانه داریم.

طهماسبی مطرح کرد: اولویت مقابله با پدیده گرد و غبار پیشگیری و اصلاح است و در صورت نیاز عملیات احیایی را انجام می‌دهیم.

دبیر ستاد ملی مقابله با پدیده گرد و غبار سازمان حفاظت محیط زیست گفت: مالچ پاشی خودش یک هدف نیست، بلکه یک وسیله برای استقرار پوشش گیاهی است و رطوبت خاک را حفظ می‌کند.

طمهاسبی افزود: برای مقابله با پدیده گرد و غبار اول عملیات پیشگیری و اصلاحی و بعد عملیات احیایی انجام می‌شود.

بیشتر بخوانید: ریگ بهتر است یا مالچ نفتی؟ / ریزگرد‌ها همچنان در ایران مانور می‌دهند

او در ادامه عنوان کرد: از سال ۱۳۴۶ تا کنون عملیات مالچ پاشی انجام می‌شود که آخرین اقدام برای تثبیت و مقابله با گرد و غبار است.

دبیر ستاد ملی مقابله با پدیده گرد و غبار سازمان حفاظت محیط زیست تصریح کرد: بسیاری از روستاییان و دامداران متقاضی مالچ پاشی هستند.

اما برخی از کارشناسان و دانشمندان با گفته‌های دبیرستاد موافق نیستند به طوری که پروفسور پرویز کردوانی پدر علم کویرشناسی در رابطه با استفاده از ماده مالچ نفتی برای تثبیت شن‌های روان اظهار کرد: هر روشی که از آن استفاده می‌شود باید ارزان، زودبازده و دائمی باشد. همچنین نباید محیط زیست را آلوده کند. این در حالی است که مالچ نفتی گران و با ارزش است، زمین را سیاه می‌کند و بد بو است و حرارت منطقه را بالا می‌برد و همین موضوع باعث می‌شود باد‌های منطقه به صورت گرم و بد بو باشد و همچنین موجب نابودی گیاهان و موجودات نیز می‌شود.

لازم به ذکر است که معاون محیط زیست نیز یکی از مخالفان استفاده از مالچ  نفتی برای توقف ماسه ها و گردو غبار است به صورتی که مسعود تجریشی معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست نیز در این باره اظهار نظر می کند و می گوید: براساس نامه معاون محیط زیست طبیعی به سازمان جنگل‌ها، هرگونه مالچ‌پاشی برای تثبیت شن در مناطقی که مشکل گرد و خاک ندارد، ممنوع است.

معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست تصریح کرد: در برخی از مناطق حیات وحشی داریم که با مالچ پاشی دچار مشکل می‌شوند.

بیشتر بخوانید: مالچ پاشی آخرین راه مقابله با گرد و غبار

تجریشی با بیان اینکه ماسه‌های روان در کشور بیش از ۵ هزار هکتار نیستند، گفت: ۲۰ میلیون هکتار از اراضی کشور مشکل گرد و غبار دارند، اما تنها برای تپه‌های شنی در حال حرکت مانند مناطق سوسنگرد در استان خوزستان از مالچ نفتی استفاده می‌شود.

وی افزود: سازمان حفاظت از محیط زیست از سال های گذشته اقدامات اجرایی را برای تثبیت ماسه‌های روان در جنوب کشور آغاز کرده است.

معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست تصریح کرد: مالچ‌های نفتی به دلیل داشتن فرآورده نفت ممکن است موجب بروز مشکلات زیست محیطی شوند که برای جلوگیری از بروز پدیده گردوغبار باید اقدامات ویژه‌ای صورت گیرد، به عنوان مثال در ارومیه برای جلوگیری از حرکت ماسه‌های روان از موانع فیزیکی مانند درخچه‌های گز استفاده شده است.

پروفسور کردوانی پدر کویرشناسی، هدف از مالچ پاشی تثبیت زمین دانست و گفت: بعد از مالچ‌پاشی، کار‌های بیولوژیک انجام می‌شود، چراکه بعد از گذشت زمانی کوتاه مالچ از بین می‌رود. حال به دلیل اینکه مالچ‌های غیرنفتی تنها چند ماه اثرگذار هستند، به همین دلیل تاکنون استفاده از این مالچ‌ها نتیجه بخش نبود.

وی با اشاره به روش‌های تثبیت شن و ماسه گفت: پیشنهاد من پاشش مالچ شنی- ماسه‌ای است. به این ترتیب که در تانکر‌ها مخلوطی از آب (۵۰ درصد)، رس (۳۵ درصد) و ماسه (۱۵ درصد) ترکیب و بتن شنی ماسه‌ای تولید و در کانون‌های شن و ماسه پاشیده شود.

بیشتر بخوانید: گیاه کهور پاکستانی نباید در اراضی شور کاشته شود

کردوانی افزود: چند طرح زیستی در زمینه تولید مالچ‌های زیستی پلیمری از سوی شرکت‌های دانش بنیان اجرایی شده که برخی از آن‌ها به مدت ۶ ماه دوام دارند و از سوی دیگر این مالچ‌ها حاوی کلروکلیسیم هستند و رطوبت هوا را می‌گیرند، از این رو منجر به خشک شدن گیاه می‌شوند، ضمن آن که عمر مفید این مواد تا زمانی است که باران نبارد.

وی ادامه داد: پاشیدن مالچ نفتی به دلایلی چون: یک ماده نفتی است، برای تولید مالچ ابتدا نفت باید به قیر تبدیل شود که در این صورت نیاز به احداث کارخانه داریم، قیر سفت است که برای شل کردن آن در کارخانه از طریق ترکیب ۵۰ درصد آب، ۴۸ درصد قیر و ۲ درصد ماده ممزوج کننده این مشکل رفع می‌شود، نیاز به ماشین‌های مخصوص برای مالچ پاشی است، پس از پاشیدن به نظر می‌رسد که سراسر منطقه سوخته است، انتشار بوی نفت سوخته که برای سلامت مضر است، ضریب حرارتی را افزایش می‌دهد که باعث از بین رفتن حشرات و گیاهانی نظیر «دم گاوی» منطقه می‌شود، این ماده حاوی فلزات سنگین مانند سرب است، در صورتی که یکسان پاشیده نشود در مناطق دارای تپه‌های ماسه‌ای موجب سیلاب می‌شود و این اتفاقی است که در آران و بیدگل رخ داده بود، پس از ۳ سال اثر آن از بین می‌رود، خیانت به محیط زیست است.

حال با این تفاسیر می‌توان از ریگ به عنوان جایگزین مناسب ماده مالچ نفتی استفاده کرد، چراکه خوب، ارزان، ساده و دائمی است. ریگ اثر نابودی کمتری نسبت به مالچ نفتی دارد و همچنین استفاده از ریگ‌های رنگی می‌تواند عامل ایجاد فضای گردشگری در منطقه باشد.

کردوانی پدر کویرشناسی با بیان اینکه ریگ می‌تواند یک بار برای همیشه موجب تثبیت شن و ماسه شود، اظهار کرد: ریگ دارای دانه‌های درشت به اندازه بادام است و در طبیعت به وفور یافت می‌شود و برای تولید آن نیاز به احداث کارخانه نداریم.

استفاده از مالچ نفتی و درخچه های مهاجم که نه تنها مفید نیستند بلکه ضرر و هزینه های زیادی نیز در بر دارند اما این موضوع میتواند برای خیلی ها سود آور باشد چرا که در  چند روز اخیر خبرهایی مبنی بر بازداشت چند متولی این امر به گوش رسیده بود .سالهاست که بسیاری از دوستداران محیط زیست و تنوع زیستی فریاد سر می دهند که این ماده به اصطلاح سود ده باعث نابودی طبیعت و محیط زیست می شود اما گوش شنوایی برای شنیدین این فریادها وجود ندارد و تنها منافع برای ارگان های ذی ربط مهم بوده است .

انتهای پیام/