به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، شیراز شهر علم و ادب و عرفان همیشه مهد عالمان و اندیشمندان برجسته ای، چون ملاصدرا بوده که توانست با خلاقیت و نوآوری، اخلاق، تعهد و توجه عمیق به آیات قران کریم حکمت متعالیه را به جا بگذارد.

صدرالدین محمد بن ابراهیم قوام شیرازی معروف به صدر المتالهین و ملاصدرا در روز نهم جمادی‌الاول سال ۹۷۹ قمری (هفدهم مهر ۹۵۰، ۱۵۷۱ میلادی) قرن یازدهم هجری، در محله قوام شیراز زاده شد.

پدرش ابراهیم قوام، محمد کوچک را به مکتب خانه ملا احمد در محله قوام برد و دو سال در مکتب درس خواند. فوت پادشاه وقت و عوض شدن پادشاه باعث ناامنی شیراز شد و پدر تصمیم به عزیمت به جنوب و حاشیه خلیج فارس کرد و پس از مدتی با برگشت امنیت وی خانواده خویش را به شیراز برگرداند و پس از گذشت چند سال محمد شش ساله به همراه پدر به قزوین رفت و دوره جوانیش را در آنجا سپری کرد.

پیشرفت اصلی ملاصدرا در قزوین شکل گرفت و در محضر استادانی از جمله شیخ بهایی و میرداماد در دوره صفویان علم آموخت. وی پله‌های ترقی را یک به یک طی کرد، ملاصدرا همراه با استادانش از جمله شیخ بهایی، میرداماد، میرفندرسکی به اصفهان مهاجرت و در مدرسه خواجو به تحصیل ادامه داد.

ملاصدرا بر این باور بود که مذهب شیعه دو وجه دارد، وجه ظاهری یعنی همان شریعت و احکام دینی و دیگری وجه باطنی که همان درون مایه و حقیقت مذهب شیعه است و ملاصدرا آن را عرفان شیعی می‌نامید.

او، درباره حرکت نیز به نظریه جدیدی دست یافت که به حرکت جوهری مشهور است و چهار جریان فکری را در یک نقطه گرد آوری کرد.مدتی گذشت تا در اصفهان به درجه اجتهاد رسید و بعد از مدتی به دلیل اصرار وی برای بیان حقایق عرفان و اختلاف نظر با دیگر دانشمندان وقت اصفهان،  جمعی به دشمنی با وی به پا خواستند و به قولی خود را ۷ سال و نقلی دیگر ۱۵ سال  به روستای کهک قم تبعید کرد.

پس از سال‌ها الله وردی خان موسس مدرسه خان شیراز از ملاصدرا خواست تا به شیراز برگردد و در مدرسه خان تدریس کند.

حکمت متعالیه سومین مکتب فلسفی جهان اسلام

 نعمت الهی استاد دانشگاه الهیات بیان کرد: بزرگترین فیلسوف بعد از ابن سینا و شیخ اشراق، صدرالدین محمد ابن ابراهیم شیرازی است که مهمترین اثر خود یعنی حکمت متعالیه، سومین مکتب فلسفی جهان اسلام، تکامل بخش این دو مکتب بود و توانست چهار جریان فکری اسلامی را (کلام، عرفان، فلسفه افلاطون، فلسفه ارسطو) در یک نقطه جمع آوری کند که این نظام فلسفی تا به امروز در حوزه‌های علمی و عرفانی استفاده می‌شود.

نعمت الهی با اشاره به تفسیر القران العظیم یکی از آثار ملاصدرا ادامه داد: ملاصدرا بیش از هزار و ۶۰۰ آیه از آیات قرآن کریم را تفسیر کرد که یکی از بزرگترین تفسیرات قرآن را به جای گذاشت.

همچنین تفسیر‌های مختلفی از سوره‌های قرآن که مهمترین آنها شرح اصول کافی بود را خلق کرد.

علی محمد ساجدی استاد دانشکده شیراز تصریح کرد: محمد ابن ابراهیم یکی از شاگردان جمال الدین محمود شیرازی بود که توانست شاگردان بسیاری از جمله فیض کاشانی فیلسوف بزرگ و فیاض لاهیچی را پرورش دهد. این دو فیلسوف هم شاگرد و هم داماد ملاصدرا بودند.

او با بیان این که صدرالدین به غیر از حکمت و فقه، دستی در شعر و ادب داشت، بیان کرد: سفر‌های زیادی با پای پیاده به مکه داشت که در سفر هفتم در ۷۱ سالگی در بصره از دنیا رفت و در نجف اشرف به خاک سپرده شد.

فلسفه صدرایی

رحیمیان استاد دانشکده الهیات شیراز درخصوص ایجاد فلسفه و حکمت متعالیه توسط ملاصدرا گفت: ملاصدرا یکی از نوابغ فلسفه اسلامی توانست بعد از ۲۵ سال از چهار جریان فکری شامل کلام، فلسفه، عرفان و اهل نقل به یک جمع بندی برسد و حکمت متعالیه بر مبنای اصالت وجود را تالیف و جمع گرایی ایجاد کند.

او، در مورد تبعید خود خواسته ملاصدرا افزود: به دلیل نا آگاهی معارف اسلامی زمان خود و ناسازگاری حکما و عرفا، ملاصدرا را خارج از دین و مورد لعن خود قرار دادند. سپس ملاصدرا ناچار به تبعید خود خواسته به کهک قم شد، که همین امر باعث حالت خلوت و خیر و برکت شد و توانست از تجارب معنوی روحانیون زمان خود استفاده کند.

رحیمیان اضافه کرد: پس از کسب فیض از محضر استادان و دانشمندان بزرگ و ایجاد نظام فلسفه جدید الله وردی خان موسس و بنیان گذار مدرسه خان از این فیلسوف زمان خود خواست تا به شیراز بازگردد و تدریس را در مدرسه آغاز کند. الله وردی خان، چون خودش علاقه به علم و دانش و فلسفه داشت، در وقف نامه تاکید کرد حکمت و فلسفه باید در مدرسه تدریس شود.

از جمله آثار ملاصدرا حکمه الاشراق، الرساله فی مساله القضاء والقدر، التنقیح، التصور و التصدیق، اسرار الایات، العرشیه، المشاعر، حدوث العالم، الحشر، اتحاد عاقل و معقول و آثار فراوانی دیگر که مهمترین آنان در طول عمر وی کتاب الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه است که از او به یادگار ماند.

این عارف قرن یازدهم از ابتدا تا سال‌های پایانی زندگی خود به تفسیر سوره‌های قرآنی پرداخت تا اثر ماندگاری دیگر به جا گذارد، اما عجل به او مهلت نداد تا کتاب خود را کامل کند و دیگر نمی‌توان فیلسوفی را یافت که روحیه‌ای لطیف در شعر و متون ادبی داشته باشد.

از جمله رباعیات ملاصدرا

گویم سخنی ز حشر، چون برق ز میغ*** بشنو که ندارم از تو این نکته دریغ

این جان و تنت که هست شمشیر و غلاف*** آن روز بود غلافش از جوهر تیغ

یا مثالی از تمثیل دنیا و تن می‌گوید:

هست دنیا همچو گور و تن کفن*** شغل تو دائم کفن وصله زدن

تا به کی جان می‌کنی‌ای تن پرست*** این کفن هرگز نمیگردد درست

همچو کرم پیله جان را باختی ***کفن عشقی نهان در ساختی

عشق بازی با کفن در زندگی*** مرد جانت اندرین افکندی

سخنان و جملات کوتاه و آموزنده‌ای که ملاصدرا به جا گذاشته و کمتر کسی به آن‌ها بها می‌دهد می‌تواند معلمی در زندگی هر یک از ما باشد از جمله اعمال ما هنگامی خداپسندانه است که از تفکر سرچشمه گرفته باشد یا دیگر جمله تاثیر گذار دیگری خیال هایت را کنار بگذار و نیتت را خالص کن آن وقت حقیقت در قلبت می‌تابد.

انتهای پیام/