به گزارش خبرنگار حوزه قرآن و عترت  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، نفقه با یکی از سبب‌های سه‌گانه زوجیت، قرابت و مالکیت بر انسان واجب می‌شود؛ بنابراین پرداخت نفقه به همسر (زن) به سبب زوجیت، فرزندان (و فرزندان آن‌ها) و پدر و مادر به سبب قرابت و حتی حیوانات خانگی به سبب مالکیت بر انسان واجب است.

اهمیت این امر باعث شده موضوع سوال‌های شرعی این هفته را در همین باب مطرح کنیم؛ اینکه نفقه بر اساس چه معیار شرعی پرداخت می‌شود؟، آیا فرد از نظر شرعی می‌تواند از پرداخت نفقه امتناع کند؟، در چه زمانی پرداخت نفقه از گردن فرد ساقط می‌شود؟ و ناشزه کیست و به چه دلیلی نفقه به او تعلق نمی‌گیرد؟ پاسخ این سوال و دیگر سوالات خود را در ادامه این گزارش بخوانید.

اگر زنی ثروتمند باشد و بتواند مخارج اولیه خودش را تأمین کند، آیا باز برگردن مرد پرداخت نفقه واجب است؟

بله؛ حتی اگر زن از نظر مالی هم بتواند خود را تمکین کند، باز بایستی مرد نفقه او را پرداخت کند، مگر اینکه زن از این حق خود بگذرد.

اگر زنی مباحث حجاب و عفاف را رعایت نکند، پرداخت نفقه بر او واجب است یا خیر؟

مرحوم امام خمینی فرمودند در ازدواج موقت به طور کلی نفقه واجب نیست، ولی در ازدواج دائم نفقه واجب است. اما اگر زن مصداق ناشزه باشد نفقه بر او واجب نیست. (ناشزه یعنی زنی که موارد زناشویی را رعایت نمی‌کند و تمکین ندارد.)

اگر مردی از نظر مالی تمکن پرداخت نفقه نداشت، تکلیف آن چیست؟

تا زمانی که توان پرداخت نفقه را ندارد، برعهده او خواهد ماند. به این شکل نیست که روز به روز بر آن اضافه شود، بلکه نفقه دینی است که برعهده او می‌ماند. البته برخلاف نفقه فرزندان که دین برگردن نیست.

آیا مرد می‌تواند بیشتر از حد معقول و عُرف به همسر خود نفقه بدهد؟

اگر مصداق اسراف باشد، حرام است؛ اما اگر در مرتبه اسراف قرار نگیرد، حکم هدیه را دارد و نفقه نخواهد بود.

زن و مردی با یکدیگر ازدواج کردند و شرطی از شرایط ازدواج، مانند اذن پدر محقق نبود. حکم پرداخت نفقه به این زن چیست؟

اگر این خانم باکره باشد و بدون اذن پدر واجب عقد خواندن، طبق نظر آیت الله خامنه‌ای، بنا به احتیاط واجب مرد باید جمع تکالیف کند، به این معنا که هم باید نفقه پرداخت کند و هم این زن را بر خود حرام بداند.

نفقه زن در هر ماه چقدر است؟

زن در هر ماه نفقه معینی ندارد، برخی‌ فکر می‌کنند که هر ماه باید مبلغ معینی را به همسر خود پرداخت کنند. آنچه که واجب است تأمین مایحتاج زندگی زن در شأن اوست .

همچنین زن در خانه وقتی کار کند، جدای از بحث نفقه، شامل اُجرت المثل هم خواهد شد. نفقه تامین مایحتاج زندگی است، اما اُجرت المثل برای کار‌ خانه است که برعهده زن نیست و مرد باید اجرش را پرداخت کند.

بیشتر بخوانید

• پاسخ سوال‌های شرعی درباره احکام «امر به معروف ونهی از منکر»

احکام نفقه از نظر آیت الله خامنه‌ای

کلیه مخارج زندگى را در حد توان براى خانواده تهیه مى‌کنم، اما بعضاً همسرم تقاضاى پول نقد به صورت ماهیانه مى‌کند و آن را نفقه مى‌داند. آیا این ادعا مورد قبول است؟ آیا هزینه دانشگاه آزاد ایشان که خارج از حد توان است، جزو نفقه محسوب مى‌گردد؟

زوجه از باب نفقه بیش از مسکن و لباس و غذاى متعارف و متناسب با شأن خودش و هزینه درمان‌هاى متعارف، حق مطالبه چیزى از شوهر ندارد.

مادرم پیش یکى از برادرانم زندگى مى‌کند ولى انتظار دارد در برخى مواقع هدیه‌اى یا مؤونه زندگى به او داده شود آیا زن بنده مى‌تواند مانع دادن این هدایا و یا مؤونه اندک به طور ماهانه شود؟

نفقه زن مقدّم است، اگر بیش از نفقه او دارید، اختیارش به دست خود شما است.

همسر اینجانب معتقد است، چون اسلام مى‌گوید کار منزل وظیفه زن نیست لذا من کار نمى‌کنم و در مورد تمکین هم مى‌توانم تا مهریه نگیرم، تمکین نکنم. لطفاً مرا راهنمایى کنید.

به طور کلّى زن بعد از عقد و قبل از اولین تمکین مى‌تواند تمکین نکند ـ البته تمکین خاص مراد است ـ تا مهریه خود را وصول نماید ولى بعد از تحقق تمکین ولو یک مرتبه حق امتناع ندارد و بر زوجه فقط اطاعت از شوهر در امور مربوط به زناشویى واجب است و انجام کارهاى خانه واجب نیست مگر آن که در ضمن عقد چنین شرطى را کرده باشد. در هر صورت در چنین مواردى براى زندگى با هم تفاهم داشته و کمک یکدیگر باشید و سعى کنید مثل بقیه مردم زندگى کنید.

شوهرم نفقه‌اى را که به من مى‌دهد کم است؛ لذا من گاهى بدون اطلاع او از جیبش پول بر مى‌دارم و آن را خرج نفقه واجب منزل مى‌کنم، آیا این کار جایز است؟

نفقه واجبه زن گرچه برعهده شوهر است، ولى زن مجاز نیست بدون اجازه از جیب او پول بردارد.

احکام نفقه از نظر آیت الله سیستانی

از ثلث سهم امام آیا در صورت عدم تمکن فرزندان اجازه می‌فرمایید به آن‌ها داده شود؛ البته پدر توان خرجی آن‌ها را ندارد.

ملاک، شئون زن است به اعتبار اینکه همسر این شوهر است.

مقصود از هزینه و نفقه‌ای که هر شوهر برای همسرش باید بپردازد، چیست؟ آیا آن باید با وضع اجتماعی شوهر متناسب باشد و یا با موقعیت خانوادگی همسر مطابق باشد و یا نه آن است و نه این؟

ملاک، شئون زن است به نسبت موقعیت شوهر.

نفقه زن بر مرد کی واجب می‌شود؟ بعد از عقد یا بعد از عروسی؟

بعد از عروسی واجب است.

اگر شرطی درباره مسکن صورت نگیرد، آیا زن می‌تواند به خانه شوهر نرود، چون مناسب او نیست و درخواست نفقه کند؟

اگر منزل مناسب شأن او با ملاحظه وضع شوهرش باشد، باید بپذیرد و تمکین کند و گرنه مستحق نفقه نیست.

در صورت جواز عدم تمکین زوجه آیا در غیر تمکین حق دارد از شوهر اطاعت نکند و هر جا خواست برود و درخواست نفقه کند؟

نفقه را می‌تواند مطالبه کند، ولی از منزل نباید بدون اجازه او خارج شود و کار‌های دیگر به اجازه شوهر منوط نیست.

اگر در اثر درگیری لفظی زوجه به خانه پدر برده شود، آیا نفقه او و فرزندان بر شوهر واجب است؟

نفقه زن در این صورت واجب نیست؛ مگر اینکه عدم تمکین او شرعاً جایز باشد، ولی مخارج بچه را پدر باید بپردازد.

اگر زوجه در منزل پدر باشد، آیا حق مطالبه نفقه را دارد؟

تا عروسی نشده است، چون متعارف اسقاط حق نفقه است حق مطالبه آن را ندارد.

اگر مردی فوت کند و خانم پولی نداشته باشد، از جهت نفقه چه بکند؟ نگهداری و سرپرستی اولاد به عهده مادر است؟

نگهداری وظیفه مادر است نه سرپرستی. به مقدار نفقه لازم مناسب با شأن خود اگر نیازمند باشد، می‌تواند از مال صغیر استفاده کند و نگهداری او تا حد بلوغ است.

در صورتی‌که زن درآمد مکفی داشته باشد، آیا شوهر می‌تواند از پرداختن نفقه به همسر خود امتناع ورزد؟

خیر.

در چه صورت نفقه پدر و مادر بر فرزند واجب است و اطاعت از آن‌ها تا چه حد لازم است؟

اگر فقیر باشند، باید نفقه به ایشان پرداخت شود. اطاعت از آن‌ها در موردی که اطاعت ننمودن موجب اذیت آن‌ها شودو البته در امور مشروع لازم است.

اگر شوهر علم پیدا کند که اگر مهر حاضر را به زوجه بدهد باز او امتناع از تمکین می‌کند، می تواند نفقه ندهد؟

علم به تحقق نشوز پس از گرفتن مهر حاضر، موجب سقوط نفقه بالفعل نمی‌شود.

احکام نفقه از نظر آیت الله مکارم شیرازی

مرسوم است که بین ازدواج و زفاف، مادامى که زن به خانه شوهر نرفته است از زوج نفقه نمى گیرد. بنابراین اگر زوجه پس از مدّتى در مقام مطالبه نفقه آن زمان برآید، آیا حقّ نفقه دارد در صورتى که تمکین تام ننموده است؟

نفقه ندارد.

آیا زن شوهردار مى تواند از مال شخصى خود در موارد تبرّع بدون اجازه شوهر استفاده کند؟

اشکالى ندارد.

این جانب با خانمى بیوه ازدواج نموده ام، نامبرده پسرى داشته که از آن زمان تا به حال نزد ما بوده است. باوجود اینکه این پسر، پدر و پدر بزرگ و مادر بزرگ هم داشته و از نظر مالى متمکّن هستند و من هم که یک کارمند جزء هستم تا به حال با سختى و قرض، نفقه این بچه را داده ام و هیچ نوع تعهّد و قراردادى هم نداشته ایم. آیا از نظر شرعى و قانونى پدر و پدر بزرگ و مادر بزرگ نامبرده، مدیون نفقه این بچه نسبت به من هستند؟

هرگاه شما تبرّعاً و بدون قرارداد با پدر او نفقه بچه را داده اید، نمى توانید چیزى از او مطالبه کنید ولى اگر با امر یا اجازه پدر او این کار انجام گرفته، مطالبه نفقه مانعى ندارد.

آیا مادر کودک نامشروع حقّ مطالبه نفقه براى کودکش را از پدر این بچه دارد؟

چنین مادرى حقّ نفقه ندارد ولى نفقه فرزند نامشروع بر پدر واجب است.

آیا بر شوهر لازم است که ماهیانه یا روزانه پولى جهت مخارج همسرش به او بپردازد و در صورت وجوب، آیا شوهر حق دارد مورد مصرف پول را تعیین کند؟

مانعى ندارد که شوهر به همسرش در تهیّه نفقه وکالت دهد و بر زن لازم است که طبق آن شرط عمل کند. این در صورتى است که شوهر به زن وکالت در تهیّه نفقه بدهد ولى اگر حقّ نفقه را به او واگذار مى کند، زن در مصرف آن مختار است.

در زمان حیات خواهرم، شوهرش جهت کارگرى به قطر رفت و مدّت ۶ سال تمام نفقه و مخارج خواهرم و دخترشان را شخصاً دادم. تا این که خواهرم در منزل ما از دنیا رفت، حتّى مخارج کفن و دفن خواهرم و مخارج خواهرزاده ام تا رسیدن به سن بلوغ و ازدواج را بنده پرداخته ام. آیا شوهر خواهرم بابت امور مذکور به این جانب بدهکار است؟

خواهر شما از شوهرش نفقه تمام این مدّت را طلبکار است و جزء ترکه او محسوب مى شود و شما در صورتى مى توانید آنچه را داده اید از ترکه بردارید که با خواهرتان قرار گذاشته باشید که به عنوان وام نفقه او را مى دهید یا قرائن روشنى بر این معنا وجود داشته باشد.

آیا تأمین مخارج پدر و مادر نیازمند، به عهده پسران آن‌هاست یا به عهده دخترانى که داراى درآمد باشند، نیز است؟

فرقى میان پسر و دختر از این نظر نیست و نفقه پدر و مادر فقیر بر هر دو واجب است.

آیا بر زوج لازم است که آنچه معمولا تمام زن‌ها به آن نیاز دارند را به عنوان نفقه براى زوجه تهیّه کند، یا فقط غذا و مسکن و لباس لازم است؟

آنچه واقعاً مورد حاجت است و مرد قدرت بر آن دارد ، باید مهیا کند.

آیا هزینه دارو و درمان زوجه مریض با توجّه به این که مداواى بیمارى عرفاً جزو نیازهاى اوّلیّه هر انسانى است، هم جزو نفقه زوجه محسوب مى شود؟

مداوا در حد متعارف جزو نفقه است.

انتهای پیام/