پیش از ساخت شهر در جای کنونی و در پیرامون آن چند ده وجود داشت، در جنوب شهر ده قلعه و قلعه‌نو و در غرب شهر ده حصار بود که برای ساخت شهر ویران شدند. در جای کنونی شهر هم دهی بنام دستگرده بوده‌است که از آثار آن قناتی باقی‌مانده که به «قنات ده» شناخته  می شود.

بزرگترین کارخانه های صنعتی در اراک

اراک کنونی از کلانشهرهای صنعتی ایران است که از لحاظ  تنوع  محصولات صنعتی، نخستین، از لحاظ وجود صنایع مادر  دومین و به‌طور کلی یکی از چهار قطب صنعتی کشور محسوب می‌شود، این شهر به واسطه تولید  ۸۰ درصد  تجهیزات انرژی کشور و وجود صنایع مادر چون بزرگ‌ترین کارخانه تولیدکننده آلومینیوم کشور، بزرگ‌ترین ماشین‌سازی کشور، بزرگ‌ترین واگن‌سازی و لوکوموتیوسازی خاورمیانه، بزرگ‌ترین کمباین‌سازی خاورمیانه، بزرگ‌ترین تولیدکننده ماشین‌آلات سنگین در خاورمیانه، بزرگ‌ترین تولیدکننده جرثقیل در خاورمیانه، بزرگ‌ترین تولیدکننده بنزین کشور و بزرگ‌ترین صنایع معدنی کشور، به‌عنوان پایتخت صنعتی ایران شناخته شده‌است و به همین دلیل یکی از آلوده‌ترین شهرهای ایران است.

قالی اراک، رقیب قالی کرمان

صنعت قالی در این منطقه از گذشته رواج داشته و قالی فراهان، سربند و ساروق شهرت جهانی داشته‌اند، صنعت قالی‌بافی از آغاز بنیان این شهر  به عنوان عمده کالای صادراتی قرار گرفت و   به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز صدور فرش به اروپا تا سال ۱۳۱۹ خورشیدی باقی‌ماندبه  گونه ای که سیسیل ادوارز قالی  اراک   را رقیب قالی کرمان  عنوان کرد.

از انواع قالی مشهور اراک می‌توان به قالی ساروق اراک اشاره نمود که از لحاظ استحکام و نقشه‌های منحصربه‌فرد و نوع خامه (پشم) استفاده شده  شهرت جهانی دارد.

صنایع دستی اراک

از صنایع‌دستی شهر اراک می‌توان به دستباف‌های سنتی (قالی‌بافی، گلیم‌بافی، جاجیم‌بافی)، رودوزی‌های سنتی، آثار چوبی (منبت و کنده‌کاری روی چوب، معرق‌کاری، پیکرتراشی، خراطی، ساخت سازهای سنتی، مشبک و گره‌چینی چوب)، سفالگری، کتابت و نگارگری (طراحی سنتی، نقاشی ایرانی، گل و مرغ، تذهیب و تشعیر، خوش‌نویسی، کتیبه‌نویسی)، آثار فلزی (مسگری، قلم‌زنی، سفیدگری، چلنگری، مشبک فلز، ملیله طلا و نقره)، ساخت پاپوش سنتی (گیوه‌دوزی و گیوه‌بافی)، آرایه‌های معماری (گچ‌بری سنتی، آینه‌کاری...) و تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی اشاره کرد.

گردشگری اراک

از جمله موزه‌های شهر اراک می‌توان به موزه چهارفصل، موزه مفاخر، موزه سلطان‌آباد (هنرهای اسلامی)، موزه مردم‌شناسی، موزه صنایع‌دستی، موزه تنوع زیستی، موزه سنگ و گوهر و موزه آموزش و پرورش همچنین  موزه بزرگ اراک  و موزه دفاع مقدس اشاره کرد که این دو  در حال ساخت هستند.

از سوغات اراک می‌توان به قالى، فتیر، ترخینه، باسلوق، کشمش سبز، صابون محلی، انگور، شیره انگور و شیرینی گوش فیل اشاره کرد.

از غذاهای محلی شهر اراک هم می‌توان به ته‌تالی،آبگوشت کشک،آبگوشت دوغ‌دار (دوگوله دودار)،آش جودوغ ، آش خیار، پتله پلو، آش بی‌بی سه‌شنبه، آش مصطفی، شفته و اِشكِنه اشاره کرد.

شهر اراک با  هتل‌های امیرکبیر (پنج ستاره)، هتل زاگرس (چهار ستاره)، هتل پیام (۳ ستاره) و هتل معلم (۳ ستاره)  میزبان گردشگران است

از جمله مشاهیر متولد شهر اراک می توان به مصطفی‌قلی بیات معروف به صمصام‌الملک سیاستمدار و از بنیانگذاران کشاورزی نوین ایران، آقانورالدین عراقی از مجتهدان و مراجع تقلید شیعه و صاحب کرامت، منصور بهرامی تنیسور و مرتضی‌قلی بیات ملقب به سهام‌السلطان  وزیر  شاره کرد.