به گزارش خبرنگار سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، با پیروزی «جو بایدن» نامزد دموکرات انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، مقام‌های اروپایی با استقبال از این نتیجه خواستار بازگشت واشنگتن به توافق هسته‌ای و حل و فصل اختلافات جاری با ایران شدند.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا که در سال ۲۰۱۸ به‌طور رسمی کشورش را از توافق هسته‌ای با ایران خارج کرد، سعی کرد با حربه تحریم‌ها، فشار حداکثری را بر ایران وارد کند، در مقابل سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلیس که سه طرف برجامی ما بودند هم تحت فشار آمریکا و برخی عوامل دیگر قادر نبودند به تعهدات خود ذیل توافق هسته ای عمل کنند، لذا جمهوری اسلامی ایران هم در پنج گام تعهدات خود را کاهش داد.

اروپایی ها به دنبال راهی برای برگرداندن آمریکا به توافق هسته‌ای/ گفت‌وگوی سه مقام اروپایی با بایدن

بی‌تردید موضوع ایران و برجام یکی از اصلی‌ترین محور‌هایی است که کشور‌های اروپایی انتظار دارند بعد از حضور بایدن در کاخ سفید در دستور کار زودهنگام دولتمردان آمریکایی قرار گیرد.

«بوریس جانسون» نخست‌وزیر انگلیس، «آنگلا مرکل»، صدراعظم آلمان و «امانوئل مکرون»، رئیس جمهوری فرانسه به‌عنوان رهبر سه کشور تأثیرگذار اروپایی اخیرا در تماس تلفنی با جو بایدن خواستار همکاری‌های نزدیک و قابل اعتماد با یکدیگر پیرامون موضوعات چالش‌برانگیز جهانی شده‌اند.

۱۹ آبان ماه بود که «هایکو ماس» وزیر امور خارجه آلمان از دولت جدید ایالات متحده خواست در اجرای توافقنامه هسته‌ای با ایران به جامعه جهانی بازگردد. وزیر خارجه آلمان در گفت‌وگو با شبکه رادیویی آلمان (Deutschlandfunk) درباره لزوم همکاری دولت «جو بایدن» با جامعه بین الملل، گفت که ما باید دوباره به همکاری با هم برگردیم. در ایالات متحده قطعاً بحث در مورد پیوستن مجدد به توافق نامه یا احتمالاً توافق نامه گسترده‌ای وجود خواهد داشت، اگر ایالات متحده و اروپا استراتژی‌های کاملاً متفاوتی را دنبال کنند، نه در توافق هسته‌ای و نه درباره نقش منطقه‌ای ایران چیزی حاصل نخواهد شد.

امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه ۲۱ آبان ماه در گفت‌وگوی تلفنی ۱۰ دقیقه‌ای به بایدن گفته است، آمادگی دارد تا در زمینه آب و هوا، بهداشت، مبارزه با تروریسم و دفاع از حقوق اساسی با یکدیگر همکاری کنند. او گفته است که اولویت‌های مشترک زیادی با بایدن برای همکاری دارد. 

سخنگوی آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان نیز گفت که وی با جو بایدن تلفنی صحبت کرده است و درباره اهمیت همکاری‌ها توافق داشته‌اند. سخنگوی مرکل در بیانیه‌ای گفت که او به بایدن و کامالا هریس پیروزی در انتخابات را تبریک گفت، صدراعظم این خواسته را مطرح کرد که همکاری‌های نزدیک و قابل اعتمادی در آینده با یکدیگر داشته باشند. او همچنین گفت که صدراعظم و رئیس جمهور منتخب تایید کردند که همکاری‌های کشور‌های دو سوی اقیانوس اطلس از نظر بسیاری از چالش‌های جهانی از اهمیت بالایی برخوردار است.

بوریس جانسون، نخست وزیر انگلیس هم به مدت ۲۰ دقیقه با بایدن تلفنی گفت‌وگو کرد و خواستار تقویت همکاری‌ها بین دو کشور انگلیس و ایالات متحده آمریکا شد. سخنگوی دفتر نخست وزیر انگلیس درباره این گفت‌وگوی تلفنی گفت که نخست وزیر و رئیس جمهور منتخب مشتاقانه در انتظار همکاری‌های نزدیک در زمینه اولویت‌های مشترک خود از مقابله با تغییرات آب و هوایی تا ارتقای دموکراسی و احیای اقتصادی مجدد پس از همه‌گیری ویروس کرونا هستند.

روزنامه انگلیسی «آی نیوز» با اشاره به اظهارات اخیر جانسون در پارلمان و گفت‌وگوی تلفنی اخیر وی با «جو بایدن» گزارش کرد که احتمالاً جانسون در صدد است در پشت صحنه به بایدن فشار آورد تا مجدداً به برجام بازگردد. طبق این گزارش، جانسون در صدد است زمانیکه بایدن ریاست‌جمهوری آمریکا را به دست گرفت، با وی در زمینه موضوعاتی، چون تغییرات اقلیمی، اتحاد ناتو و توافق هسته‌ای ایران همکاری کند.

از زمان آغاز مبارزات انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا، گزارش‌هایی از تمایل بایدن برای بازگشت به برجام منتشر می‌شد و بسیاری از این گزارش‌ها تأکید بر این داشت که این نامزد دموکرات در صورت بازگشت به توافق هسته‌ای نیز فشار‌ها به ایران را کاهش نمی‌دهد.

در یکی از جدیدترین واکنش‌ها به احتمال بازگشت بایدن به برجام، «آموس هاچسن» مشاور ارشد سابق جو بایدن در مصاحبه با یک شبکه صهیونیستی مدعی شد که بازگشت به برجام در اولویت دستور رئیس جمهور بعدی آمریکا خواهد بود و بایدن قصد دارد بلافاصله بعد از در اختیار گرفتن قدرت آن را در زمان کوتاهی پیش ببرد. وی تأکید کرد که بایدن علیرغم تمایل به بازگشت به برجام به دنبال تغییراتی در برخی بند‌ها مانند زمان انقضای برجام نیز است.

اروپا برای خروج ترامپ از کاخ سفید لحظه شماری می‌کند

حسن هانی زاده کارشناس مسائل بین الملل در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، گفت که در واقع پیروزی جو بایدن به عنوان رئیس جمهور ایالات متحده شرایط جدیدی برای همکاری بین اتحادیه اروپا و آمریکا به وجود خواهد آورد؛ در طول ۴ سال حاکمیت ترامپ بر کاخ سفید مشکلات و چالش‌های زیادی اتحادیه اروپا و آمریکا پیرامون مسائل مختلف از جمله مسئله برجام، مسئله ایران، منطقه خاورمیانه، چین، روسیه و مسائل محیط زیست به وجود آمد و بین آمریکا و اروپا شکاف وسیعی شکل گرفت.

او همچنین گفت که اروپا به شدت نگران سیاست‌های چالشی ترامپ و در عین حال منتظر خروج ترامپ از کاخ سفید بود، با پیروزی جو بایدن این امکان فراهم شده که بایدن بار دیگر به برجام بازگردد و فضای جدیدی از تعامل بین جامعه جهانی با ایران به وجود بیاید.

این کارشناس مسائل بین الملل همچنین گفت که آمریکا با خروج از برجام نشان داد به توافقات بین المللی پایبند نیست، لذا اروپا از یک سو تحت فشار ترامپ مجبور بود که با سیاست‌های ترامپ هماهنگ شود و نتواند به تعهدات خود در برجام عمل کند؛ لذا پایان دوران حاکمیت ترامپ و ورود بایدن به کاخ سفید فضای جدیدی برای همکاری دو سویه بین اروپا و آمریکا به وجود خواهد آمد و اروپا به دنبال این است که بند‌های توافق برجام را عملیاتی کند.

هانی زاده همچنین تاکید کرد که اروپا تمایل به باز کردن خط مالی بین ایران و اروپا داشت، اما با فشار واشنگتن این اتفاق روی نداد، اما اکنون با آمدن بایدن همکاری‌ها بیشتر خواهد شد به ویژه اینکه بایدن قصد دارد برخی از تحریم‌های ایران را لغو کند.

چالش های پیش روی آمریکا برای بازگشت به برجام

سیدعباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت خارجه درباره چشم‌انداز تحولات برجام در دوره بایدن هم این طور واکنش نشان داد که آقای بایدن و حزب دموکرات در مانیفست سیاسی خود قبل از انتخابات اعلام کردند که می‌خواهند به برجام برگردند. راه برای بازگشت به برجام بسته نیست، ما میز مذاکرات برجام و میز ۱+۵ را ترک نکردیم، آن‌ها ترک کردند و می‌توانند دوباره برگردند، ولی چالش‌هایی هم وجود دارد. باید بپذیریم در چهار سال گذشته واقعیاتی اتفاق افتاده و تحولاتی در عرصه میدانی و سیاسی رخ داده که باید مد نظر قرار بگیرد و در مورد آن صحبت و تفاهم شود.

رابرت مالی، مشاور ارشد باراک اوباما، رئیس جمهور پیشین آمریکا هم در گفت‌وگو با مجله فرانسوی درباره رویکردی که جو بایدن رئیس‌جمهور منتخب آمریکا درباره ایران و به ویژه توافق هسته‌ای انتخاب خواهد کرد، گفت که مقاصد رئیس‌جمهور منتخب واضح هستند. همان طور که تونی بلینکن مشاور ارشد بایدن و تمام هیئت بایدن گفته اند، بایدن قصد دارد به شرط بازگشت ایران به پایبندی به توافق هسته‌ای به آن بازگردد. ایران هم همین را می‌گوید یعنی تهران آماده بازگشت به تعهداتش در توافق هسته‌ای است، اگر آمریکا هم همین کار را کند. هر دو طرف به آن تمایل دارند. ایران به دنبال یک وضع آرام اقتصادی است و دولت بایدن نیز نمی‌خواهد بحران دیگری با ایران داشته باشد. دو کشور احتمالا بر سر این مسئله در یک مسیر پیش خواهند رفت.

مالی درباره موانعی که در مسیر بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای وجود خواهد داشت،  گفت که سختی‌هایی در این راه وجود خواهد داشت. اول از همه اینکه ایران خواستار جبران خسارت اقتصادی است چراکه موقع لغو تحریم‌ها از منافع اقتصادی بهره‌مند نشد. اگرچه به نظرمن پذیرش این موضوع از سوی دولت بایدن سخت است. سپس رویکرد‌های متفاوتی به سلسله مراتب بازگشت آمریکا و ایران به توافق وجود خواهد داشت که باید تطبیق داده شوند. علاوه بر این، دولت ترامپ دیواری از تحریم‌ها را در برابر ایران ایجاد کرده است و همچنان که مدت روی کار بودنش به پایان است به آن ادامه می‌دهد، مسلما رئیس‌جمهور منتخب می‌تواند آن‌ها را لغو کند، اما این اقدامات هدف سخت شدن بازگشت دولت بایدن به توافق هسته‌ای از نظر سیاسی را دنبال می‌کنند.

بازگشت آمریکا به برجام، چه سودی برای اروپا دارد؟

کارشناسان بر این باورند که دغدغه اصلی اتحادیه اروپا از دست رفتن اعتبار بین المللی است، چراکه اکنون اروپا بیشتر از گذشته در معرض از دست دادن یکپارچگی خود است. اروپا از طریق تروئیکای آلمان، انگلیس و فرانسه تلاش کرد با بازی کردن نقش میانجی بین ایران و آمریکا برای خود نقش و هویتی خلق کند، اما پوچ بودن این هویت زمانی آشکار شد که اروپا پس از خروج آمریکا از برجام نتوانست موضع مستقلی بگیرد.

بنا بر اعتقاد برخی کارشناسان، اروپا باید پس از برنده شدن بایدن بلافاصله تغییر جهت داده و از وضعیت فعلی که خود را حافظ برجام می‌داند، به شریک و مشاور آمریکا برای تدوین «برجام تکمیلی» با ایران تبدیل شود.

در واقع اتحادیه اروپا به دنبال فرصتی است که بدون نیاز به مخالفت با آمریکا و در عین همراهی و کمک به سیاست‌های آن کشور، خود را بازیگر مهمی در عرصه بین المللی نشان دهد. اروپا همچنین تلاش خواهد کرد با استفاده از ایران روابط تیره شده خود با آمریکا در زمان ترامپ را سر و سامان دهد.

گزارش از فاطمه زهرا نصراللهی

انتهای پیام/