به گزارش  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان، بحران دیگر از سرش گذشته و حدود ۸ تا ۱۰ هزار هکتار از وسعت تنها خلیج ایرانی دریای خزر خشک شده است. آنطور که کارشناسان پیش بینی می‌کنند با روند فعلی در حدود ۳ تا ۴ سال دیگر، باقی مانده خلیج گرگان هم خشک خواهد شد.

پسروی آب دریای خزر از یک سو و افزایش میزان تبخیر و همچنین رسوب‌گذاری بالا در کنار ورود انواع آلاینده‌ها به خلیج گرگان، این زیستگاه ارزشمند را در معرض نابودی قرار داده است.

در تمام این سال‌ها مسئولان دولتی به‌ویژه در حوزه محیط زیست صرفا به گفتار درمانی درباره خلیج گرگان بسنده کرده‌اند. از سال ۹۳ که نخستین سفر دولت یازدهم به استان گلستان انجام شد، قول احیای خلیج گرگان به مردم این استان داده شد، اما با گذشت حدود ۶ سال از آن زمان، هنوز هیچ برنامه‌ای برای نجات این خلیج مصوب و اجرایی نشده تا اینکه سازمان حفاظت محیط زیست موضوع خلیج گرگان را در دستور کار ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب‌های کشور قرار داد و اخیرا نیز برخی مسئولان از تصویب اعتبار ۹۰۰ میلیارد تومانی برای احیا خلیج گرگان خبر دادند.

اعتباری که مشخص نیست برای کدام برنامه و در مدت چند سال قرار است برای احیا و علاج بخشی خلیج گرگان هزینه شود و ضمانت اجرای مصوبه‌های ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب‌های کشور نیز مشخص نیست.

برای مشخص شدن پسروی و خشک شدن خلیج گرگان نیاز به ابزار علمی و قیاس‌سنج ویژه نیست و سفر به سواحل خلیج گرگان در ۲ بازه زمانی کوتاه، پس‌روی محسوس و پرشتاب بزرگ‌ترین خلیج دریای خزر را ثابت خواهد کرد.

کارشناسان تغییر اقلیم و گرمایش جهانی، برداشت بی‌رویه از سفره‌های آبی اطراف خلیج، کاهش بارندگی و افزایش تبخیر را به عنوان مهمترین دلایل خشک شدن خلیج گرگان مطرح می‌کنند.

طبق جدیدترین نظریه مبتنی بر داده علمی که از سوی سازمان نقشه بردای کشور ارئه شده سرعت خشک شدن خلیج گرگان بسیار نگران کننده است.

کارشناس سازمان نقشه برداری کشور از خشک شدن ۲۷ درصد از مساحت خلیج گرگان در سال‌های اخیر خبر داد و گفت: خلیج گرگان حدود ۴۰۰ کیلومتر مربع وسعت داشته که بیش از ۱۰۰ کیلومتر مربع آن خشک شده است.

فائزه سلامی در جریان بازدید از ایستگاه ترازسنج بندرترکمن افزود: به ازای یک سانتی متر کاهش سطح تراز آب دریای خزر حدود یک کیلومتر مربع از وسعت خلیج گرگان کاهش یافته و با افزایش رو به رشد گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی و در نتیجه کاهش سطح تراز آب دریا لزوم پایش مستمر سطح دریای خزر و خلیج گرگان بیشتر می‌شود.

معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه و مسوول تیم نمونه ‏برداری تحقیقاتی میدانی در خلیج گرگان هم در خصوص آخرین وضعیت این خلیج گفت: کم توجهی به کاهش عمق و مساحت خلیج گرگان که در اثر عواملی، چون کم شدن تراز آب دریای خزر، بسته شدن راه‌های ارتباطی مانند کانال خزینی، نرخ بالای رسوب گذاری در ‏خلیج گرگان و میزان بالای ورود مواد مغذی به عنوان عامل رشد و تراکم بسیار زیاد علف‌های دریایی رخ می‌دهد این خلیج را به یک تالاب مرطوب داخلی تبدیل خواهد کرد. ‏

حمید علیزاده لاهیجانی افزود: بسته شدن دهانه خلیج گرگان باعث می‌شود این پهنه آبی به سرعت ‏خشک شود، زیرا میزان تبخیر ۲ برابر بیشتر از میزان بارش است و آبدهی رودخانه‌های ورودی به خلیج گرگان حتی در ‏شرایط طبیعی آن قدر نیست که بتواند کمبود آب آن را جبران کند.

او گفت: در این شرایط تسهیل تبادل آب خلیج گرگان از مسیر‌های طبیعی ‏برای جلوگیری از خشک شدن این پهنه آبی ضروری است.

معاون رییس جمهور و رییس سازمان محیط زیست هم اوایل آبان امسال مدیریت و احیای تالاب میانکاله و خلیج گرگان را یکی از اولویت‌های ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب‌ها اعلام کرده و نگاه علمی و کاملا تخصصی به استمرار اتصال آب دریای خزر به خلیج گرگان را مورد تاکید قرار داده بود.

عیسی کلانتری همچنین استفاده از فناوری‌های نوین و به خصوص دانش سنجش از دور در تعیین دقیق حجم آب مخزن تالاب‌های کشور به منظور تعیین حقابه و بررسی اثرات اکولوژیکی ناشی از نوسانات آب را بسیار ارزشمند دانست و بر تولید داده‌ها در ماه‌های مختلف سال و مقایسه آن‌ها در سال‌های مختلف تاکید کرد.

خلیج گرگان که در سده‌های پیشین و در دوره سیطره قاجار‌ها بر ایران با برخورداری از آب فراوان زمینه ایجاد بندرگاه هایی، چون گز و ترکمن را فراهم کرده و از جمله مسیر‌های ارتباطی ایران با اروپا از طریق شوروی به حساب می‌آمد، چند سالی است گرفتار چالش‌هایی از جمله خشکسالی شده که حل این مشکل موجب احیای این پهنه آبی و توسعه اقتصادی و گردشگری و زیست محیطی منطقه خواهد شد.

فقط نظاره گر نیستیم

هادی حق‌شناس، استاندار گلستان هم گفت: برای نجات خلیج گرگان قرار بر لایروبی کانال‌های خزینی و چاپقلی است؛ البته این موضوع به عنوان راهکار دستگاه‌های اجرایی پیشنهاد شده اما هنوز در ستاد ملی مصوب نشده است.

استاندار گفت منتظر هستیم تا این گزارش در ستاد ملی مطرح و مصوب شود، هرچند ما دست روی دست نگذاشتیم و یک دستگاه بارج تهیه کردیم و در بندرگز به آب انداختیم تا بتوانیم با تصویب این پیشنهاد، کار اجرایی را هم آغاز کنیم.

حق شناس که سال‌ها در سازمان بنادر و دریانوردی کشور فعالیت داشته و بسیاری او را یکی از صاحب‌نظران درباره مباحث مربوط به خلیج گرگان می‌دانند، معتقد است اگر مشکل خلیج گرگان برطرف نشود، به زودی این خلیج خشک خواهدشد و این موضوع نه فقط بندرگز و بندرترکمن و گمیشان بلکه حتی گرگان و برخی شهرهای استان مازندران را هم در معرض خطرات زیست محیطی قرار می‌دهد.

لایروبی هر کانالی غیر از " انزان" مصیبتی بزرگ برای خلیج و دولت‌های بعدی

شربتی بیان داشت: نخستین پیامد این اتفاق از بین رفتن اکوسیستم تالاب دریایی و احتمالا ایجاد یک بیشه‌زار است و در بخش مقعر و دارای بستر عمیق، احتمالا یک تالاب آب شیرین شکل خواهد گرفت. با خشک شدن خلیج و محدود شدن آن به یک تالابچه، تمامی ماهیان و آبزیان از بین خواهند رفت یا به جا‌های عمیق‌تر کوچ خواهند کرد.

این احتمال وجود دارد در صورت خشکی خلیج گرگان، پس از چند دهه به شرط اینکه دستکاری و دست درازی به آن نشود، پوشش جنگلی مشابه جنگل هیرکانی در منطقه شکل بگیرد.

شربتی درباره پیشنهاداتی که درباره باز کردن دهانه‌های خلیج گرگان و لایروبی کانال‌های خزینی و چاپقلی مطرح است، گفت: باز کردن دهانه‌های خلیج حتی یک میلی متر هم سطح آب آن را افزایش نخواهد داد. بررسی‌های علمی ما نشان می‌دهد حتی اگر همه آب رودخانه‌های بزرگ ایران از جمله کارون یا بهمنشیر را هم وارد این خلیج کنیم، بازهم سطح آب بالا نمی‌آید. وضعیت کانال‌های خلیج از جمله آشوراده، خزینی، چاپقلی، گلوگاه و ... به گونه‌ای است که در صورت لایروبی به مصیبتی برای استان و دولت‌های مختلف تبدیل خواهد شد. فقط کانال " انزان" است که در صورت لایروبی می‌تواند بیشترین کارایی را داشته باشد.

آنطور که این عضو هیئت علمی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی گرگان معتقد است لایروبی هر کانالی غیر از انزان، اولا هزینه بالایی برای دولت خواهد داشت و از نظر اکولوژیکی نیز راندمانی ندارد. در صورت لایروبی آشوراده و خزینی، با هر بار افت سطح آب باید کانال عمیق‌تر و طول آن بیشتر شود. زیرا این کانال‌ها کمترین میزان تعویض آب را دارند. اگر صرفا بخواهیم آب وارد خلیج کنیم بدون آنکه این آب تعویض شود، آرام آرام خلیج گرگان تبدیل به گندابی بزرگ خواهد شد.

بررسی کارشناسان نشان می‌دهد کانال‌های آشوراده و خزینی به ترتیب ۱۸۰ و ۱۵۰ روز امکان تعویض آب خلیج را می‌دهند در حالیکه این زمان از طریق کانال انزان حدود ۸۰ روز است.

در شرایطی که پژوهشگران نظر متفاوتی نسبت به بخش اجرایی برای نجات و علاج بخشی خلیج گرگان دارند، مشخص نیست چرا متولیان این کار اصرار بر انجام اقداماتی دارند که در عمل سودی برای خلیج گرگان نخواهد داشت.

بهرحال وعده دولت به مردم گلستان برای احیای خلیج گرگان ۶ ساله شده است و خبری از برنامه اجرایی برای این کار نیست. دست خالی دولت برای نجات خلیج گرگان سبب شد تا ستاد ملی در چندماه باقی مانده از عمر دولت دوازدهم اقدام به تصویب اعتباری هنگفت برای علاج بخشی این کرانه آبی کند که مشخص نیست آیا یک ریال آن در این دولت تأمین می‌شود یا نه و اینکه آیا این مصوبه برای دولت‌های آینده الزام‌آور خواهد بود یا خیر.

ثبت خلیج گرگان در سال ۱۳۵۴ به همراه تالاب میانکاله و لپو زاغمرز در استان مازندران به عنوان نخستین مجموعه تالاب بین‌المللی جهان در فهرست تالاب‌های کنوانسیون رامسر ثابت کرد این خلیج و نواحی اطراف آن یک مجموعه ارزشمند زیست محیطی است که علاوه بر حفظ چرخه زیست دریای خزر در معیشت جوامع محلی اثرگذاری مستقیم دارد.

خلیج گرگان از لحاظ اقتصادی و اکولوژیکی دارای اهمیت بوده و در تکثیر آبزیان، ماهیان استخوانی و غضروفی و جذب پرندگان مهاجر زمستانی نقش مهمی دارد.

این پهنه آبی از لحاظ موقعیت جغرافیایی در جنوب شرقی دریای خزر و حوزه شهرستان‌های بندرترکمن، بندرگز، نوکنده و بهشهر از ۶۰ کیلومتر طول و حداکثر ۱۲ کیلومتر عرض برخوردار بوده و دارای امتداد شرقی - غربی است.

انتهای پیام/پ