به گزارش خبرنگار حوزه دانشگاهی گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان، فرار مغز‌ها قصه امروز و دیروز ما نبوده و کشورهای جهان سوم کم و بیش با این مشکل مواجه هستند بنابراین روزانه شاهد رشد و توسعه آمار رسمی و غیر رسمی خروج نخبگان از کشور هستیم.

اما در این میان باید به این نکته توجه داشته باشیم که نیروی انسانی هر کشوری ثروت و سرمایه آن محسوب می‌شود، سرمایه‌های هنگفتی که برای آن صرف شده و در پایان دو دستی تقدیم کشور‌های اروپایی و آمریکایی خواهند شد، بدون اینکه کسی در قبال این وضعیت خطرناک واکنشی نشان دهد یا اعتراضی داشته باشد.

فرار مغز‌ها در ایران مانند دیگر کشورهای جهان سومی به یک تراژدی تبدیل شده است و علت آن را می توان در ضعف برنامه  ریزی و کم توجهی  نسبت به  خروج نخبگان یا بازگشت آنان به کشور منسوب کرد.

شاخص‌های گوناگونی از جمله علم، ثروت و منابع طبیعی تا نیروی انسانی برای توسعه و پیشرفت یک کشور در نظر گرفته می‌شوند، اما نیروی انسانی می‌تواند مولد شاخص‌های دیگر توسعه باشد به طوری که اگر این شاخص از سطح متوسط بالا رود نشان دهنده پیشرفت آن کشور خواهد بود.

بنابر آمار مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۸۹، ۶۰ هزار نفر از ایرانیانی که در این سال مهاجرت کرده‌اند از نخبگان بوده اند و این افراد غالباً  از رتبه ‌های برتر المپیادهای علمی یا کنکور محسوب می‌شدند.  

با وجود اینکه تلاش‌های بسیاری برای جلوگیری از فرار مغزها انجام شده است، اما همواره درصد قابل توجهی از دانش‌آموختگان علمی تمایل مهاجرت به کشور‌های پیشرفته یا توسعه یافته را داشته اند. مجله نیوزویک‌ طبق آخرین داده‌های خود به این نتیجه رسیده است که مهاجرت نخبگان ایرانی به علت افزایش تورم،کاهش دستمزد‌ها و مدیریت ناکارآمد اقتصادی است و استادان ایرانی هم به علت دریافت حق الزمه ناچیز مجبور به اتخاذ شغل دوم و فعالیت در مشاغل دیگر هستند بنابراین دولت باید حقوق بیشتری را برای این افراد در نظر بگیرد تا جواب گوی نیازهای مالی شان باشد. 

بیشتر بخوانید 

• دکتر مهندس‌های بیکار؛ فارغ التحصیلان دانشگاهی که در انتظار کار سماق می‌مکند

شعار «درهای ما به روی همه‌ ملت‌ها باز است» روی تابلوی اعلانات دانشگاه «ام آی تی» آمریکا حک شده است که بعد از بررسی های کارشناسانه می توان به این نتیجه دست یافت که این عامل دعوتی زیرکانه از ثروت کشورهای جهان سوم در سایه دشمنی علنی با این کشورهاست، نخبگانی که به نام ایران و از دانشگاه  های مطرح  ایرانی هستند اما به کام آمریکا و اروپا تمام می‌شوند و فعالیت ها و دستارودهای انسانی و فناورانه خود را در آن کشورها خرج می کنند.

با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری باید به این نکته توجه داشت که نخبگان سرمایه‌های ملی هر کشوری هستند و لازم است تا با ثبت نام در بنیاد علمی نخبگان بتوانیم از این سرمایه‌های انسانی درمسیر رشد و توسعه و شکوفایی کشور استفاده کنیم تا به اینصورت شاهد خروج نخبگان از کشور نباشیم. باید به منظور توسعه و پیشرفت علمی نخبگان ایرانی با همه جهانیان ارتباط‌های مناسب و موثری برقرار کنیم و شرایط را برای بازگشت آن‌ها به کشور مهیا سازیم.

اشتغال؛ عاملی برای خروج نخبگان از کشور

در واقع اشتغال یکی از عمده دلایلی است که باعث خروج نخبگان از کشور شده است و تا زمان رفع این معضل همواره شاهد فرار مغزها از کشور خواهیم بود؛ طی سال‌های اخیر رشد دانشجویان تربیت معلم بسیار حائز اهمیت بوده است چرا که تعداد زیادی از این افراد بعد از فارغ التحصیلی جذب بازار کار می‌شوند و  دیگر مشکلی از بابت آینده آنان را تهدید نخواهد کرد؛ به همین علت مهم‌ترین دلایل مهاجرت نخبگان شامل بیکاری واشتغال نیروی فعال و تحصیلکرده می‌شود.

سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) آماری از مقاصد اول دانشجویان ایران در سال ۲۰۱۶ میلادی منتشر کرده است که بر این اساس، ۵۱ هزار و ۸۲ دانشجوی ایرانی در کشور‌های آمریکا، ترکیه، کانادا، آلمان، ایتالیا، مالزی، امارات، استرالیا، انگلستان و فرانسه ثبت نام ‌و این کشورها هم به ترتیب بیشترین تعداد دانشجویان ایرانی را جذب کرده اند.

همچنین بیشترین خروج دانشجویان ایرانی از کشور طی دهه‌های ۵۰ و ۶۰ شمسی اتفاق افتاده که دلایل گوناگونی از جمله تحولات سیاسی آن زمان مانند پیروزی انقلاب اسلامی و اتفاقات پس از آن دوره مانند انقلاب فرهنگی و در پی آن تعطیل شدن دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور و همچنین شروع جنگ تحمیلی باعث بروز این اتفاق شده است.

سپس در دهه ۷۰ شمسی روند خروج دانشجو از کشور سیر نزولی پیدا کرد و در اواخر دهه ۷۰ و اوایل دهه ۸۰ همزمان با افزایش ظرفیت دانشگاه‌ها و افزایش تعداد دانشجویان در ایران شمار دانشجویانی که برای ادامه تحصیل از کشور خارج شده اند افزایش پیدا کره است.

وزارت علوم باید برای بازگشت دانشجویان مهاجرت کرده برنامه‌ریزی کند