به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، هرچند دستگاه خلافت عباسی در دوران امامت امام یازدهم (ع)، سیر قهقرایی خود را آغاز کرده‌بود و رقابت بر سر قدرت، کوتاه‌شدن دوران خلافت را رقم می‌زد؛ اما تمام خلفای معاصر با امام (ع) در خصیصه دشمنی نسبت به شیعیان و بیمناکی از اقتدار امامان شیعه (ع)، مشترک بودند. طبرسی در جلد دوم «اعلام الوری» به این مسئله و محدودیت‌های شدیدی که برای امام حسن عسکری (ع) وجود داشت، اشاره می‌کند و می‌افزاید که آن حضرت ناچار بود علاوه بر زندگی در یک پادگان نظامی و تحت مراقبت شدید مأموران دستگاه خلافت، در هفته دوبار خود را به دارالخلافه معرفی کند. بدیهی است که تقابل آشکار با دستگاه خلافت، در چنین شرایطی، ممکن و میسر نیست و از طرفی، صرف فعالیت‌های فرهنگی، قادر نبود که از حجم مشکلات عدیده شیعیانی که با دستگاه جبار خلافت عباسی درگیر بودند، بکاهد و برای این منظور، تمهیداتی ویژه نیاز بود که امام یازدهم (ع) با تدارک‌دیدن آن‌ها، هم به حمایت از دوستداران اهل بیت (ع) می‌پرداخت و هم جایگاه جبهه حق را به نحو مؤثری تقویت می‌کرد.

بیشتر بخوانید:

• کلید همۀ بدی‌ها از نگاه امام حسن عسکری (ع)

آشنا کردن شیعیان با شیوه‌های تقابل امنیتی
رعایت اصول مخفی‌کاری، به دلیل محدودیت‌های سیاسی و اجتماعی دوستداران اهل‌بیت (ع)، یکی از اساسی‌ترین ارکان فعالیت‌های امام حسن عسکری (ع) را تشکیل می‌داد. شیعیان و حتی یاران خاص آن حضرت، عموماً با اتکا به اصل راهگشای تقیه، می‌کوشیدند تا کمترین حساسیت را نسبت به خود برانگیزند. با این‌حال، شرایط به‌گونه‌ای بود که گاه این احتیاط‌ها به اوج خود می‌رسید. قطب‌الدین راوندی در جلد نخست کتاب «الخرائج و الجرائح»، روایتی را نقل کرده‌است که از تمهیدات امنیتی امام (ع) برای جلوگیری از گرفتارشدن شیعیان خبر می‌دهد.

او از علی بن جعفر چنین نقل کرده‌است که «در یکی از روز‌ها که قرار بود امام (ع) به دارالخلافه برود، ما در عسکر (محله‌ای که امام عسکری (ع) در آن تحت‌نظر بود) به انتظار دیدار وی جمع شدیم. دراین‌حال از طرف آن حضرت نوشته‌ای به این مضمون به ما رسید که کسی بر من سلام و حتی به طرف من اشاره نکند.» گزارش راوندی در درجه اول، از شرایط سخت و محدودیت‌های نفس‌گیری پرده برمی‌دارد که امام (ع) و یارانش به آن دچار بودند؛ اما زاویه دیگری از فعالیت‌های امنیتی امام حسن عسکری (ع) را هم آشکار می‌کند؛ این‌که آن حضرت با نفوذ اطلاعاتی در دستگاه خلافت عباسی، از بخش مهمی از نقشه‌ها و اقدامات مأموران مخفی خلفا آگاه بود و این، افزون بر دانش امامت و آگاهی، ولی خدا از غیب، ریشه در تدابیر امنیتی و فعالیت افراد معتمد امام (ع) در راستای کسب اطلاعات و انتقال به موقع آن‌ها به آن حضرت داشت.

رازداری؛ ویژگی اول وکلای امام (ع)
جغرافیای فعالیت‌های اطلاعاتی امام (ع) به سامرا و مرکز دستگاه خلافت محدود نمی‌شد. آن حضرت با استفاده از شبکه قدرتمند وکالت، نه فقط به امور شیعیان رسیدگی می‌فرمود، بلکه به دلیل سرعت بالای انتقال اطلاعات، ارزیابی‌های دقیقی از اقدامات دستگاه خلافت عباسی و حتی جریان‌های معارض با آن داشت و این مسئله، کمک شایانی به برنامه‌های امام حسن عسکری (ع) برای تقویت جبهه حق می‌کرد.

ابن شهرآشوب در جلد چهارم کتاب «المناقب»، به گسترش این شبکه در حجاز، ایران، مصر و عراق اشاره کرده‌است. نباید از یاد برد که در انتخاب وکلا، رازداری ویژگی نخست محسوب می‌شد و هرچه این افراد در حلقه‌های نزدیک‌تر یاران امام (ع) قرار می‌گرفتند، باید سطح توانمندی امنیتی آن‌ها هم، بالاتر می‌رفت. این ویژگی را بعد‌ها به نحو اکمل، در شاخص‌های شخصیتی نایبان امام زمان (عج) مشاهده می‌کنیم. کلینی در جلد نخست اصول کافی، روایتی را نقل کرده که نشان‌دهنده رعایت تمهیدات امنیتی، آن هم در حد بسیار بالایی، در میان وکلای امام حسن عسکری (ع) است؛ طبق این روایت، هرکدام از وکلای امام (ع)، رمز و نشانه مخصوص به خود داشت که به احتمال زیاد، دیگر وکلا از آن آگاهی نداشتند. مطالعه بر شیوه‌های انتقال اطلاعات به امام (ع) نیز، نشان‌دهنده اشراف کامل آن حضرت بر این مباحث و آموزش‌های خاص ایشان به یارانشان است. ابن‌شهرآشوب در جلدچهارم کتاب «المناقب»، گزارشی نسبتاً دقیق از این مسئله نقل می‌کند؛ عثمان بن سعید، یکی از اصحاب خاص امام (ع) که بعد‌ها نخستین نایب از نواب چهارگانه حضرت، ولی عصر (عج) شد، انتقال اطلاعات به بیت امام حسن عسکری (ع) را در قالب مخفی‌کردن گزارش‌ها در مَشْک و ظرف روغن انجام می‌داد؛ او ظاهراً به روغن‌فروشی اشتغال داشت. داود بن اسود، یکی دیگر از اصحاب خاص امام عسکری (ع)، در پوشش هیزم‌فروشی به انتقال اطلاعات می‌پرداخت و نامه‌هایی را که توسط امام (ع) در چوب‌های مدور و بلند جاسازی شده بود، به بیرون انتقال می‌داد و به دست صاحبانشان می‌رساند.

با استفاده از این امکان، امام عسکری (ع) توانست بسیاری از خطرات را از سر شیعیان کوتاه کند و با اندیشیدن تمهیدات به موقع، مانع از تحقق نقشه‌های دستگاه جبار خلافت عباسی شود. نفوذ اطلاعاتی یاران امام (ع) تا آن‌جا گسترده بود که گاه در دربار خلیفه عباسی نیز، حضوری نامحسوس داشتند و می‌کوشیدند اخبار موردنیاز را، به موقع، به آن حضرت انتقال دهند.

منبع: خراسان

انتهای پیام/