به گزارش خبرنگار سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، ۱۵ آذر ماه مراسم تودیع و معارفه معاونان پیشین و جدید دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه با حضور «محمدجواد ظریف» برگزار شد.

در این مراسم، «سید رسول مهاجر» به عنوان معاون جدید دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه معرفی و مشغول بکار شد.

وزیر خارجه کشورمان در این مراسم از زحمات و تلاش‌های «غلامرضا انصاری» معاون سابق دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه در دوره تصدی مسئولیت تشکر و قدردانی کرد. انصاری قرار است به عنوان مشاور وزیر امور خارجه در امور دیپلماسی اقتصادی به کار خود ادامه دهد.

در حاشیه این نشست، همچنین معارفه «میرمسعود حسینیان» به سمت دستیار وزیر و مدیرکل خاورمیانه عربی و شمال آفریقا به جانشینی «حمیدرضا دهقانی» سفیر جدید ایران در قطر و همچنین «سید جلال‌الدین علوی سبزواری» به عنوان مدیرکل همکاری‌های اقتصادی چندجانبه و بین‌المللی به جانشین «مجید بیزمارک» که اخیرا به افتخار بازنشستگی نائل آمد، برگزار شد.

سید رسول مهاجر پیش از این در سمت‌هایی، چون مدیرکل دفتر هماهنگی و پایش روابط اقتصادی دوجانبه وزارت امور خارجه، سفیر جمهوری اسلامی ایران در کشور‌های سوئد، رومانی، مجارستان و پرتغال و مدیرکل آسیا و اقیانوسیه وزارت امور خارجه فعالیت کرده است.

معاونت دیپلماسی اقتصادی در ساختار جدید وزارت امور خارجه تعریف شد و غلامرضا انصاری که قبل از آن عهده‌دار سفارت ایران در دهلی نو بود این سمت را برعهده گرفت. ظریف ۲۷ دی ماه ۱۳۹۶ انصاری را به عنوان معاون جدید خود در این سمت معرفی کرد. انصاری در سمت‌هایی، چون مدیرکل غرب اروپا، کاردار و سفیر ایران در لندن، سفیر جمهوری اسلامی ایران در مسکو و دهلی نو فعالیت کرده و مدتی نیز مدیرکل همکاری‌های اقتصادی وزارت خارجه بوده است.

 هدف وزارت خارجه برای تشکیل معاونت اقتصادی

سال ۹۶ بود که ظریف وزیر امور خارجه کشورمان پس از کسب رای اعتماد مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگوی ویژه خبری از برنامه وزارت امور خارجه برای احیای معاونت اقتصادی این وزارتخانه خبر داد و گفت که طبق این برنامه سه معاونت منطقه‌ای به دو معاونت سیاسی و معاونت دیپلماسی اقتصادی تبدیل خواهد شد. بعد از سه ماه با ابلاغ ساختار جدید وزارت امور خارجه این وعده عملیاتی شد و غلامرضا انصاری سفیر وقت ایران در هند مسئولیت معاونت اقتصادی وزارت خارجه را بر عهده گرفت، اما او به علت اینکه هنوز دوران مسئولیتش در سفارت ایران در هند به اتمام نرسیده بود، به‌مدت یک ماه و نیم در هند باقی ماند و از اسفندماه فعالیت خود را به صورت رسمی در این سمت آغاز کرد. قرار بود با تشکیل معاونت اقتصادی در وزارت امور خارجه، هماهنگی میان نهاد‌ها و سازمان‌های داخل کشور در زمینه اقتصادی انجام شود و از تاثیرگذاری تحریم‌ها بر روابط اقتصادی کشور جلوگیری کند.

حسن هانی زاده کارشناس مسائل بین الملل در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، گفت که با توجه به اینکه وزارت امور خارجه در طول ۵ سال اخیر نیاز به شرح وظایف جدیدی در حوزه اقتصادی داشت، لذا معاونت اقتصادی برای اینکه یک حرکت اقتصادی همزمان با حرکت دیپلماتیک داشته باشد، تشکیل شد و آقای انصاری که دارای دیدگاه اقتصادی و یک دیپلمات کار کشته است به عنوان معاون اقتصادی انتخاب شد.

به گفته ظریف با تشکیل معاونت اقتصادی در وزارت امور خارجه، همه سفارتخانه‌ها باید پاسخگوی معاونت جدید باشند و اصلی‌ترین هدف وزارت امور خارجه برای تشکیل معاونت اقتصادی نیز نقش‌آفرینی در حوزه اقتصاد بین‌المللی در قالب معرفی توانمندی‌های اقتصادی داخلی به خارج کشور و فراهم‌آوردن امکانات کشور‌های خارجی برای بخش خصوصی داخلی است. در بیرون از وزارت‌خارجه باید مشخص شود که آیا وزارت‌خارجه مسئول روابط‌خارجی در حوزه اقتصاد و سایر حوزه‌هاست یا خیر؛ هیچ ادعایی بر انحصار روابط خارجی نداریم، اما بر مسئولیت روابط خارجی ادعا داریم و باید با هماهنگی وزارت‌خارجه اقدامات اقتصادی انجام شود تا با توجه به منافع ملی مانع از به‌وجود آمدن رقابت‌های بی‌مورد بین بنگاه‌های ایرانی در خارج از کشور شویم، لذا به نظر می‌رسد تاکنون چنین امری محقق نشده است.

کارشناسان بر این باورند که یکی از مهم‌ترین وظایف وزارت خارجه به‌عنوان مرجع تماس با کشور‌های خارجی، تدوین برنامه‌ای برای پیشبرد امور اقتصادی کشور باشد و در ابتدا تشکیل معاونت اقتصادی در این وزارتخانه سیگنال‌های زیادی را به داخل و خرج ارسال کرد که بیانگر این بود که تهران به دنبال گسترش فعالیت‌های اقتصادی در داخل و خارج از کشور است، اما اکنون سوال اینجاست که معاونت اقتصادی چقدر توانسته است وظایف خود را در این زمینه عملیاتی کند؟

وظیفه معاون اقتصادی وزارت خارجه چیست؟

در واقع معاون اقتصادی وزارت خارجه باید در مورد روابط اقتصادی با کشور‌های منطقه و روابط اقتصادی با کشور‌های اروپایی به وزیر خارجه و دستیارانش مشاوره و راهنمایی دهد و این‌گونه نباشد که تمام توان وزارت امور خارجه در حوزه مقابله با تحریم‌ها تنها به مذاکرات سیاسی در سطح بالا محدود شود و عملاً معاونت اقتصادی تنها در یک عنوان خلاصه شود.

احمد سبحانی سرپرست سابق معاونت وزیر امور خارجه در امور آمریکا در گفت‌وگو با سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، درباره تغییر معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه، گفت که ضرورت کار سیاست خارجی با اقتصاد و دیپلماسی اقتصادی چنان آمیخته شده است که گاه روابط کشور‌ها بدون روابط اقتصادی معنا پیدا نمی‌کند، به همین دلیل معاونت اقتصادی (به شکل فعلی) در زمان آقای متکی در وزات امور خارجه ایجاد شد، اما در زمان وزارت آقای صالحی به دستیار وزیر در امور خارجی تغییر پیدا کرد، همان زمان هم آقای انصاری قبل از ماموریت به هند به عنوان سفیر دستیار وزیر در امور اقتصادی بود.

او همچنین گفت که در زمان وزارت آقای ظریف و پس از پایان ماموریت هند آقای انصاری، او با توجه به اینکه معاونت اقتصادی دوباره احیا شده بود، معاون اقتصادی وزارت امور خارجه شد، در واقع این بحث اقتصادی شدن وزارت خارجه و فعالیت بیشتر در زمینه دیپلماسی اقتصادی، مطالبه عمومی، درخواست مجلس از وزارت خارجه و ضرورتی انکار ناپذیر است. وزارت امور خارجه و سیاست خارجی باید ثروت و قدرت را برای کشور به ارمغان بیاورد، امروز با متنوع شدن وسایل ارتباط جمعی بسیاری از ماموریت‌های سابق وزارت خارجه که در امور سیاسی بود، تغییراتی کرد و اولویت کار سفارتخانه‌ها در زمینه اقتصادی بیشتر شده است و به همین دلیل معاونت اقتصادی ایجاد شد که بتوانند این درخواست و مطالبه عمومی و ضرورت را پاسخ دهند.

چرا انصاری از سمت معاونت اقتصادی برکنار شد؟

هانی زاده کارشناس مسائل بین الملل گفت که انتظار می‌رفت انصاری در حوزه معاونت اقتصادی تحرک لازم را برای شکسته شدن محاصره اقتصادی و تحریم‌ها انجام دهد، اما به دلیل فضای موجود و فشار‌های آمریکا معاونت اقتصادی نتوانست یک زمینه همکاری اقتصادی قابل قبولی بین ایران و کشور‌های بزرگ جهان مانند چین، روسیه، هند و کشور‌های حوزه خلیج فارس ایجاد کند، لذا وزیر امور خارجه کشورمان تصمیم به جایگزینی آقای مهاجر که یک چهره اقتصادی و سیاسی است را گرفته است.

این کارشناس مسائل بین الملل همچنین گفت که به نظر می‌رسد یک سری اختلافاتی در دیدگاه انصاری و ظریف وجود داشته است که منجر به برکناری او شده است، اما در هر حال مهم این است که حوزه معاونت اقتصادی وزارت خارجه یک استراتژی قابل قبولی برای همکاری اقتصادی بین ایران و کشور‌های منطقه داشته باشد و در حقیقت برکناری فرد و جایگزین کردن فرد دیگری مشکل را حل نخواهد کرد و باید در این مورد یک استراتژی کاملا تعریف شده‌ای برای همکاری‌های اقتصادی به موازات فعالیت‌های سیاسی طراحی شود و تغییر چهره‌ها خیلی تاثیر گذار نخواهد بود.

سبحانی سرپرست سابق معاونت وزیر امور خارجه در پاسخ به اینکه چرا ظریف در ۶ ماه پایانی کار خود در وزارت امور خارجه، معاون اقتصادی خود را تغییر داد، گفت که زمان بازنشستگی آقای انصاری رسیده بود و باید بازنشست می‌شد، اما در هر حال باید از آقای ظریف این موضوع را پرسید که چرا این تغییر را انجام دادند، اما گفته شد که آقای انصاری به عنوان مشاور خدمت خواهد کرد و شاید یک تحرک جدیدی در این معاونت لازم بود که آقای مهاجر به عنوان معاون جدید انتخاب شدند.

مدیر نمونه وزارت امور خارجه با اشاره به کارنامه معاونت اقتصادی وزارت خارجه همچنین گفت که آنچه مسلم است و به نظر می‌رسد که خود وزیر خارجه کشورمان و وزارت خارجه هم به آن اذعان دارند، معاونت اقتصادی وزارت خارجه نتوانسته است، انتظارات عمومی، مجلس و مطالبات عمومی را پاسخ دهد که دلایل زیادی دارد که برخی از آن به داخل وزارت خارجه و برخی هم به بیرون از وزرات خارجه برمی‌گردد.

سبحانی در ادامه گفت که آنچه به خارج از وزارت خارجه برمی‌گردد؛ هماهنگی دولت، مسئولیت‌ها و اختیاراتی است که در هیئت دولت در این زمینه به این وزارتخانه داده می‌شود، اما آنچه به مسائل داخلی وزرات خارجه مرتبط است، مشکلاتی بود که این وزارتخانه خودش هم آمادگی شرکت فعال و فعالیت‌های موثر در زمینه دیپلماسی اقتصادی را ندارد، چراکه دیپلمات‌های ما که در دانشکده وزارت خارجه تحصیل کردند، اولویت اولشان روابط بین الملل بوده است و بعد روابط سیاسی، روابط کنسولی و در آخر اقتصادی بوده است.

سرپرست سابق معاونت وزیر امور خارجه گفت که در حالی که امروز بخش مهمی از فعالیت‌های کنسولی از طریق شبکه‌های اجتماعی و وسایل ارتباط جمعی انجام می‌شود و دیگر به شکل سابق حضور لازم نیست، اما برای بازاریابی و مذاکرات اقتصادی، دیپلماسی اقتصادی ضروری است، اما در دانشگاه وزارت خارجه به این موضوع توجه کافی نشد.

کارنامه معاونت اقتصادی وزارت خارجه در ۳ سال اخیر

هانی زاده کارشناس مسائل بین الملل معتقد است که در طول ۳ سالی که معاونت اقتصادی جزء چارت سازمانی وزارت خارجه قرار گرفت، این معاونت تلاش کرد که اقدامات راهبردی همکاری‌های اقتصادی ایران و چین را عملیاتی کند و تلاش‌های زیادی در این حوزه انجام شد، اما به دلیل شرایط منطقه و بحران جهانی ویروس کرونا طبیعتا این ویروس تاثیر زیادی بر فعالیت معاونت اقتصادی باقی گذاشت، لذا معاونت اقتصادی نتوانست به اهداف خود برای شکستن محاصره اقتصادی اهداف خود را پیش ببرد و اکنون به نظر می‌رسد که ظریف به دنبال این است که حرکت اقتصادی در وزارت خارجه ایجاد کند که جبران این فشار‌های اقتصادی را کند.

سبحانی سفیر نمونه اقتصادی گفت که وزارت خارجه باید دیپلمات‌های خود را آماده کند و بداند که مسائل اقتصادی روز چه چیزی است و با توجه به شرایط تحریمی خود را آماده و ماموریت دیپلمات‌ها را تعریف کند در این زمینه وزارت خارجه از داخل خود مشکلات زیادی دارد که نتوانسته است بخشی از انتظارات را برآورده کند. وزرات امور خارجه یا معاونت اقتصادی با مخاطب قرار دادن دیپلمات‌های سابق، فعالان اقتصادی و سایرین یک سری فراخوان مقاله راجع به اینکه چگونه وزارت امور خارجه در زمینه دیپلماسی اقتصادی می‌تواند موفق عمل کنند، بدهد، تا با جمع بندی نظرات بتوان با عقل جمعی برنامه ریزی جدیدی را در شرایط جدید اقتصادی و تکنولوژی داشته و بر اساس آن جلو برویم که در نهایت بتوانیم در عمل به اقتصاد مقاومتی، صادرات بیشتر، جذب مواد اولیه ارزان تر، بهتر و خدمات فنی و مهندسی موفق برسیم.

گزارش از فاطمه زهرا نصراللهی

انتهای پیام/