به گزارش  خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد، این روز‌ها آخرین نفس‌های پاییز است و زمستان در راه است، البته شب یلدا یا شب چله یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایرانی است و در این جشن بلندترین شب سال طی می‌شود و هر قومی با هر سنت و فرهنگی که دارند آن را جشن می‌گیرند. طبق سنت دیرینه در این شب شاهنامه می‌خوانند، فال می‌گیرند و دور هم شب خود را به شادی سپری می‌کنند، اما امسال با آمدن ویروس کووید -۱۹ این شب را به چه قیمتی جشن خواهیم گرفت؟

به قیمت از دست دادن و یا بیمار کردن عزیزانمان در تخت‌های بیمارستان و اشک‌هایی که از قلب‌ها بر روی گونه‌ها جاری می‌شود؟ باید به فکر مهمانی‌هایی که قربانی‌ می‌گیرد و شادی‌ها را به غم و عزا ختم می‌کند، بود.

یلدای ایرانی، شبی که خورشید از نو زاده می‌شود

یلدا در افسانه‌ها و اسطوره‌های ایرانی حدیث میلاد عشق است که هر سال در «خرم روز» مکرر می‌شود.

اما ویروس کرونا افسانه نیست، بلکه به راحتی با دست آلوده یا عطسه، سرفه و یا حتی قطرات تنفسی از طریق دهان، بینی و چشم به افراد منتقل می‌شود.هر تجمع و ازدحامی می تواند فرصتی برای انتقال این ویروس به همه افراد شود، هر عطسه یا سرفه رها شده در فضا یا دست آلوده‌ای که در خریدهای خود در بازار و فروشگاه ها به اجناس می زنیم، حامل و ناقل ویروس کرونا می شویم و شاد و خرسند به خانه بر میگردیم اما غافل از اینکه احتمال دارد به همراه خود کرونا ویروسِ مرگ بار را برای عزیزان و خانواده های خود سوغات ببریم.

بنا به توصیه و تاکید پزشکان و متولیان امر بهداشت و درمان، امسال با شیوع ویروس کرونا و آمار بالای ابتلا به بیماری کووید ۱۹، باید از برگزاری این سنت نیز همانند آیین نوروز و دیگر مراسم و مناسبت‌های ملی و مذهبی در ابعاد گسترده بین اقوام و آشنایان خودداری شود.

بر این اساس امسال باید صله ارحام با آرزوی سلامت و رفع بیماری و بلا برای تک تک هموطنان صورت گیرد و یلدا به شبی به یاد ماندنی با چاشنی محبت و احساس مسئولیت نسبت به یکدیگر تبدیل شود.

تاریخچه و فلسفه شب یلدا

دیر زمانی است که مردمان ایرانی و بسیاری از جوامع دیگر، در آغاز فصل زمستان مراسمی را برپا می‌دارند که در میان اقوام گوناگون، نام‌ها و انگیزه‌های متفاوتی دارد. در ایران و سرزمین‌های هم‌فرهنگ مجاور نیز از شب آغاز زمستان با نام «شب چله» یا «شب یلدا» نام می‌برند که همزمان با شب انقلاب زمستانی است.

به دلیل دقت، گاه شماری ایرانی و انطباق کامل آن با تقویم طبیعی، همواره و در همه سال‌ها، انقلاب زمستانی برابر با شامگاه سی‌ام آذرماه و بامداد یکم دی‌ماه است. هر چند امروزه برخی به اشتباه بر این باورند که مراسم شب چله برای رفع نحوست بلندترین شب سال برگزار می‌شود؛ اما می‌دانیم که در باور‌های کهن ایرانی هیچ روز و شبی، نحس و بد یوم شناخته نمی‌شد. جشن شب چله، همچون بسیاری از آیین‌های ایرانی، ریشه در رویدادی کیهانی دارد.

شاهنامه خوانی و کف زنی رسوم کهن دیار خورشید در شب یلدا

برای شناخت این رسم و رسومات پای صحبت یکی از مادربزرگان این دیار نشستیم تا از او بپرسیم که در دهه ۳۰ و ۴۰ این رسم چگونه برگزار می‌شد و تا امروز دستخوش چه تغییراتی شده است.

طوبی عسکری درباره فلسفه یلدا به ما گفت: از پدرم که یک منجم بود، شنیدم در پاییز شب‌ها یکی پس از دیگری طولانی می‌شود تا زمانی که طولانی‌ترین شب که « شب چله » نامیده می‌شود، می‌رسد.

شیطان می‌خواهد که تاریکی بر روح مردم غلبه کند، اما مردم با همدلی گرد هم جمع شده و شب را با خوردن، نوشیدن، شادی و گفتگو به سر می‌آوردند، تا غلبه‌ای بر سیاهی و تاریکی باشد.

این مادر بزرگ کهن سال اضافه کرد: آغاز زمستان فرصتی بود که پدر‌ها بیشتر در منزل حضور داشتند، آن موقع کرسی‌های بزرگی را با استفاده از زغال گرم می‌کردند تا همه اعضای خانواده دور آن بنشینند، البته خانواده شامل عمو، عمه، فرزندان و نوه‌ها هم می‌شد. حتی چهارگوشه کرسی ‌را برای نشستن خانواده‌ها تقسیم می‌کردند.

 رسم برای این بود که عروس در طولانی‌ترین شب سال احساس تنهایی نکند. در این میان بعضی خانواده‌ها از کسانی که در روستا توانایی نواختن داشتن دعوت می‌کردند تا خانواده داماد را با نواختن دهل و سرنا، تا رسیدن به منزل عروس دنبال کنند.

این مادر ۷۰ ساله که تجربیات زیادی از گذر دوران دارد،ادامه داد: زمانی بود که مردم دسترسی سختی به میوه داشتن یعنی فقط میوه‌هایی که در منطقه خودشان رشد می‌کرد را می‌شناختند و فقط به صورت تازه خوری در فصل برداشت مصرف می‌کردند، اما وقتی شب چله میوه می‌خوردند، می‌گفتند که تا سال آینده خواص این میوه در بدن آدم می‌ماند.

بیبشتر بخوانید

• بلندترین شب سال با ویژه برنامه های رادیو تهران/ حافظ خوانی بهروز رضوی ویژه شب یلدا

• ستاد ملی مبارزه با کرونا برای شب یلدا تصمیم گیری مناسب کند

• منتظر تصمیم ستاد کرونا برای تغییر ساعت تردد در شب یلدا هستیم

امروز نمی‌دانم علم پزشکی به این خاصیت ماندگاری، می‌خندد یا نه؟ ولی آن زمان ما به آن باور داشتیم.

او در پایان با افسوس تاکید کرد: با اعتقادات و دلبستگی‌ها، جنگیدن برای زنده ماندن و کارکردن برای کم نیاوردن در برابر مشکلات زنده ماندیم و واقعا زندگی کردیم، برخلاف امروز که آن ترس‌ها نیست و متاسفانه امید‌ها هم به سختی شکل می‌گیرد.

حتی همین یلدا این قدر تغییر شکل داده که مردم برای برگزار کردنش به آن چشم زحمتی می‌نگرند که مجبورند برگزارش کنند.

جشن‌های باستانی، اروپایی‌ها را هم نگران کرده

سه جشن یلدا، حنوکا و کریسمس تقریبا در یک دوره زمانی برگزار می‌شوند. هر سه جشن، به نوعی نوید دهنده پایان تاریکی و فرارسیدن نور و روشنایی هستند، اما در هفته‌های اخیر مقام‌های بهداشتی را در غرب نگران کرده است.

یلدا، نام بلندترین شب سال به روایت مردمی است که در محدوده فرهنگی ایران زندگی می‌کردند. از فردای یلدا، طول روز در نیم‌کره شمالی زمین افزایش پیدا کرده و از مدت زمان تاریکی کاسته می‌شود. از جمله رسم‌های یلدا، جمع شدن خانواده‌ها و دوستان دور هم، خوردن تنقلات بسیار و شعرخوانی است.

اروپایی‌ها نگران از شیوع کرونا در تعطیلات کریسمس و سال نوی میلادی، تصمیم گرفته‌اند که محدودیت‌های سفت و سختی را اعمال کنند.

مسئولان وزارت بهداشت و ستاد ملی مقابله با کرونا کشور هم پیشنهاد داده‌اند که در دو روز پایانی ماه آذر که به شب یلدا منتهی می‌شود، محدودیت‌هایی برای کسب و کار‌ها وضع کنند از جمله اینکه آن‌ها را مجبور کنند، ساعت شش بعد از ظهر مغازه‌ها را تعطیل کنند.

محدودیت‌های کرونایی به شهر‌های نارنجی هم رسید

عارف خدرلو سرپرست فرمانداری مهاباد در گفتگو با خبرنگار ما گفت: باتوجه به مصوبه ستاد ملی مقابله با کرونا، محدودیت تردد از ساعت ۲۱ شب تا ۴ بامداد در شهر‌های نارنجی نیز اجرایی می‌شود و در مهاباد هم تردد در این ساعات شامل جریمه بوده که توسط راهنمایی و رانندگی و دوربین‌های شهری اعمال می‌شود.

سرپرست فرمانداری مهاباد ضمن درخواست از مردم برای برگزار نکردن مراسم شب یلدا افزود: مهم‌ترین چالش ما در وضعیت فعلی شب یلدا و تجمع نکردن مردم است بنابراین همه باید مواظب باشیم تا در شب یلدا به بزرگان خودمان کرونا هدیه ندهیم.

این مقام مسئول گفت: همچنین در روز‌های ۲۹ و ۳۰ آذر برای جلوگیری از تجمعات مردم در مراکز خرید، فعالیت اصناف از ساعت ۶ عصر محدود می‌شوند.

او تصریح کرد: مهاباد همچنان در وضعیت نارنجی است و از شبکه بهداشت و درمان، رسانه‌ها و مردم درخواست دارم که وضعیت را عادی جلوه ندهند و سهل‌انگاری نکنند؛ چرا که با پیش رو بودن شب یلدا ممکن است عادی‌انگاری ما باعث شود وارد پیک جدیدی شویم.

سهم ۵۱ درصدی دورهمی‌های خانوادگی در ابتلا به کرونا

علیرضا رئیسی سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا گفت: براساس تحقیقات انجام شده، سهم دورهمی‌های خانوادگی از ابتلا به ویروس کرونا نزدیک به ۵۱ درصد است.

این مقام مسئول کشوری افزود: سهم انتقال بیماری در فضا‌های بسته بسیار زیاد است؛ این بیماری ارتباط بسیار زیادی با تهویه دارد و روز به روز اهمیت این موضوع بیشتر مشخص می‌شود.

از یلدا تا کرونا فاصله‌ای به کوتاهی یک سرفه

امیر بهزاد مدیر شبکه بهداشت و درمان مهاباد با بیان اینکه نگذاریم زنگ خطر کرونا به بلندای شب یلدا شود، در گفتگو با خبرنگار ما اظهار کرد: زنگ خطر کرونا که ماهها است، برگزاری دورهمی‌های خانوادگی را از ایرانیان گرفته به صدا درآمده و این ویروس منحوس در کمین نشسته تا با ورود به بزرگترین شب نشینی سال، روز‌های سخت و سردی را در فصل زمستان برایمان رقم بزند.

این مقام مسئول در مهاباد اضافه کرد: همچنین مردم می‌توانند سنت‌های زیبای شب یلدا را از طریق فضای مجازی برگزار کنند تا بتوان به امید خدا شب‌های یلدای سال‌های آتی را با دلی خوش در کنار عزیزانمان باشیم.

او گفت: در راستای اجرای طرح مدیریت کنترل بیماری کووید ۱۹ و رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی از جمله فاصله گذاری اجتماعی، از شهروندان درخواست می‌شود به منظور رعایت حال خود و عزیزانشان امسال از دورهمی شب یلدا خودداری کنند.

سبد میوه شب یلدای امسال چند درمی‌آید؟

یک خانواده چهار نفره برای میوه شب یلدا چقدر باید هزینه کند؟ به‌عنوان پیش‌فرض، برای سبد میوه این خانواده چهار نفره از هر میوه یک کیلو را در نظر می‌گیریم.

میوه‌فروشی‌های مرکز شهر هندوانه شب یلدا را کیلویی ۴ هزار و ۵۰۰ تومان می‌فروشند، یعنی حدود دو برابر سال گذشته؛ در آذر سال گذشته هندوانه کیلویی یک هزار و ۷۰۰ تومان نرخ‌ گذاری شد.

انار در آذر سال گذشته کیلویی ۷ هزار و ۵۰۰ تومان نرخ‌گذاری شد، اما امسال به بالای ۲۰ هزار تومان رسیده است. به سبب خارج شدن نهاده‌های کشاورزی از لیست دریافت‌کنندگان ارز دولتی، قیمت این اقلام گاه تا ۴ برابر هم افزایش داشته که در کنار افزایش کرایه حمل‌ونقل و دستمزد کارگران پازل دلایل گرانی بازار میوه تکمیل می‌شود.

یکی از باغداران می‌گوید درحالی انار در شهر‌های مرکزی کشور از مرز ۲۰ هزار تومان گذشته که دلا‌ل‌ها آن را از کشاورز کیلویی ۵ هزار تومان می‌خرند. مشاهدات میدانی ما نشان می‌دهد انار شب یلدا بسته به نوع و کیفیت از ۲۰ تا ۲۵ هزار تومان نرخ‌گذاری شده است.

همین‌طور قیمت مرکبات این سبد نیز به بیش از ۱۰ هزار تومان در هر کیلو رسیده است. به سبب خارج شدن نهاده‌های کشاورزی از لیست دریافت‌کنندگان ارز دولتی هزینه‌های تولید در این حوزه افزایش قابل‌توجهی داشته است، اما کشاورزان می‌گویند که نرخ‌گذاری کنونی میوه را به جای متولیان دولتی یا تولیدکنندگان، واسطه‌گر‌ها و دلال‌ها انجام می‌دهند.

مجموع هزینه‌ها نزدیک به ۲۰۰ هزار تومان می‌شود؛ یعنی ۵۰ هزار تومان به ازای هر نفر که این میانگین برای هر نفر، پارسال فقط ۱۵ هزار تومان بود.

بیشتر بخوانید

• کاهش قدرت خرید شیرینی شب یلدا بر سر سفره مردم

• یلدا در دام کرونا

تورم مواد غذایی در آبان ماه بیشترین فشار را به خانواد‌ه‌های ایرانی آورده که در دسته میوه و خشکبار ۲۰ درصد نسبت به ماه قبل بوده است. البته با توجه به بالا رفتن هزینه‌های تولید و خارج شدن بسیاری از اقلام کشاورزی همچون نهاده‌ها و مکمل‌ها از لیست شماره یک که ارز دولتی دریافت می‌کرد، این افزایش قیمت طبیعی است. موضوع توان پایین خرید مردم است که باعث شده اختلاف بین جیب خانوار‌ها با قیمت‌ها بیشتر از قبل شود.

کرونا در سبد خرید شب یلدا

در بازار مهاباد با معبری تنگ در هر دو سوی آن مغازه‌هایی است که در ویترین آن‌ها آجیل و خشکبار از پسته و فندق گرفته تا بادام زمینی و کشمش شب یلدا دیده می‌شود. چشم که میان ازدحام می‌چرخانی در سوی دیگر این بازار انواع قنادی‌ها به چشم می‌خورد.

مردمانی که برای خرید از یکدیگر سبقت می‌گیرند از پیر و جوان گرفته تا کودکی که مادرش او را در آغوش گرفته، هر کسی در گوشه‌ای از این بازار بزرگ به دنبال وسیله یا مواد مورد نظر برای خرید است. وقتی از آن‌ها می‌پرسیم «برای چه به بازار آمده اید؟» عده‌ای لبخند می‌زنند و می‌گویند: «برای خرید شب یلدا» و عده‌ای دیگر می‌گویند: «حوصله مان سر رفته بود» و حتی در این بین افرادی هم هستند که از شهرستان‌ها آمده‌اند تا از این بازار خرید کنند، امری که همیشه در بازار مهاباد وجود داشته، اما امسال عجیب است.

مغازه داران و کسبه‌های این بازار هم می‌گویند: «چندی پیش به خاطر دستورالعمل‌های بهداشتی بازار تعطیل بود و چون بازشده است به یک‌باره مردم برای خرید آمده اند تا وسایل مورد نیازشان را تهیه کنند.»

این داستان تکراری کرونا در بازار‌های شهرمان است که مغازه داران برای فروش بیشتر اجناس و خریداران برای دلایل مختلفی هر چند که شاید بسیاری از دلایل قانع کننده نباشد راهی بازار شده‌اند و اطراف و داخل بازار ازدحام جمعیت را به بار آورده‌اند.

مهمانی‌هایی که داد مسئولان شهری و مراکز بهداشت را به صدا درآورده است، اما هنوزم هستند کسانی که بی تفاوت از کنار این زنگ‌های خطر عبور می‌کنند و فکر می‌کنند به دام این ویروس نخواهند افتاد.

نخستین یلدای متفاوت به سبک مجازی

یلدای امسال قرار نیست شبیه به هیچکدام از یلدا‌ها باشد، دیگر از آن جمع‌های شلوغ و پر هیاهو و دور پدربزرگ و مادربزرگ جمع شدن خبری نیست.

از یلدای مجازی و گرد و غبار غمی که کرونا در شهر افشانده است گفتیم، این روز‌ها شرایط اقتصادی سفره‌ها را هم همانند جمع‌های یلدایی کوچک و کوچکتر کرده و هستند پدر و مادرانی که قدرت خرید آنچنانی و زرق و برق دادن به سفره‌های یلدایی را ندارند، یادمان باشد مبادا زمانی که از فضای مجازی برای تقسیم کردن شادی یلدایی استفاده می‌کنیم، مباداکاری کنیم که بچه‌ای از فقر دلش بلرزد و پدری شرمنده فرزندش شود؛ این روز‌ها، هوای دل همدیگر را بیشتر داشته باشیم.

یلدایی که می‌داند اگر امسال بیاید هیچ چیز دیگر مثل سابق نخواهد بود، یلدایی که وقتی بیاید می بیند که شور و شوق یلداییمان رنگ باخته، می‌آید و می‎بیند جای خالی کسانی که کرونا امانشان نداد، تا ببینند آخرین چله قرن را و می فهمد که کرونا چه بر سر مردم شهر آورده از وقتی که رفته است.

بیایید خوشی‌های ساعتی و گذری را با نبودن‌های همیشگی تاخت نزنیم، می آید یلدایی دیگر و می‌آید دورهمی‌هایی دیگر، اما آدم‌ها اگر همسفر مرگ شوند، هیچگاه دیگر نمی‌آیند.

گزارش از سپیده خشمن

انتهای پیام / س خ