به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، آسیاب‌های آبی و تاریخی آمیزه‌ای از هنر و ابتکار دست بشر برای آرد کردن گندم و غلات است که در سده‌های گذشته در برخی نقاط کشور  از جمله گناباد مورد استفاده قرار می گرفت.

آسیاب‌های آبی دستگاه‌هایی هستند که در گذشته از آن برای خُردکردن گندم و سایر غلات و درست کردن آرد با بهره بردن از تکنیک سرعت و یا فشار آب استفاده می‌شد که نشانگر هوشمندی و سختکوشی پیشینیان است.

  آسیاب‌ها بیشتر در مناطق روستایی و کوهستانی و بر سر راه قنات‌ها و هر جا که پستی و بلندی اجازه می‌داده تا از انرژی پاک و ارزان آب برای چرخش سنگ آسیاب استفاده شود ساخته و به کار گرفته می‌شد.

آسیاب‌های آبی در ایران از قدمتی کهن برخوردار هستند و در این میان گناباد با توجه به جغرافیای طبیعی خود نقاط مستعدی برای فعالیت این آسیاب‌ها داشته است که تعداد انگشت شماری از آن‌ها در مناطق شهری و روستایی این شهرستان به یادگار باقی مانده اند.

با پیشرفت علم و صنعتی شدن فرآیند آرد کردن گندم، آسیاب‌های آبی به تدریج کارایی خود را دست دادند و هم اکنون تنها یادی از آن‌ها در خاطره‌ها بر جای مانده است.

 

---

آسیاب‌های آبی یکی از جذابیت‌های مهم گردشگری گناباد به شمار می‌رود که با بازسازی و فعالیت دوباره بخش‌هایی از آن‌ها ابتکارات پیشینیان دوباره در معرض دید مردم و گردشگران قرار خواهد گرفت و می‌توان با برنامه ریزی صحیح از آن‌ها به عنوان قابلیتی برای رونق اقتصادی مناطق روستایی استفاده کرد.

آسیاب‌های آبی گناباد از دوره صفویه و قاجاریه بر جای مانده و بیشتر در مناطق روستایی این شهرستان واقع شده است؛ هم اکنون ۳۰ آسیاب آبی با قدمتی حدود ۳۰۰ ساله در این شهرستان وجود دارد.

 

---

گناباد آثار تاریخی زیادی را در دل خود جای داده است و از مجموع ۲۵۰ اثر تاریخی شناسایی شده در این شهرستان ۱۴۸ اثر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است که در این میان آسیاب‌های آبی تاریخی یک ظرفیت مهم گردشگری به شمار می‌روند.

هنوز هم صدای پای آب در گوش آسیاب‌های آبی و تاریخی گناباد شنیده می‌شود و هم اکنون به عنوان یکی از آثار تاریخی مهم در منظر دید هر بیننده‌ای قرار دارند و اغلب گردشگران و مسافران جویای دانستن راز آن ها هستند.

آسیاب‌های آبی، ظرفیتی برای توسعه گردشگری روستایی در گناباد

علیرضا شناسایی رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گناباد گفت: از مجموع ۳۰ آسیاب آبی و تاریخی گناباد ۹ اثر در روستا‌های کلات، سرآسیاب، سنو، تک زو، حاجی آباد، روچی، شوراب و شهر‌های کاخک و بیدخت در سنوات گذشته در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و پرونده چهار اثر هم تکمیل و برای طی فرآیند ثبتی ارسال شده است.

او افزود: از این تعداد چهار آسیاب تاریخی در روستای سرآسیاب و شهر کاخک گناباد مرمت شده‌اند و یک آسیاب هم در کاخک بعد از مرمت احیاء شده و دوباره آماده کار است که در صورت فراهم بودن بستر لازم و شرایط مطلوب بارندگی و میزان آب در مسیر رودخانه مجاور می‌تواند فعالیت خود را آغاز کند و با جذب سرمایه گذار و توسعه محوطه گردشگری پیرامونی به عنوان یک قابلیت مهم گردشگری نقش آفرین باشد.

 رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گناباد ادامه داد: آسیاب‌های آبی گناباد از سال‌های گذشته در پی پیشرفت‌های صنعتی و استفاده از دستگاه‌های مکانیزه برای آرد کردن گندم و غلات در کارخانه‌های آرد و یا تولید آرد صنعتی، انحراف آب از مسیر رودخانه‌های مجاور آسیاب‌ها و تخریب بخش‌هایی از آن‌ها به مرور زمان از فعالیت باز مانده اند.

شناسایی بیان کرد: مردم گناباد در گذشته با کمک آب قنوات و چشمه‌های موجود  آسیاب‌های آبی متعددی در مناطق مختلف این شهرستان ساختند که بعضی همچون آسیاب‌های دشت شوراب و چاه فالیز در بیابان و برخی مانند آسیب‌های کاخک، کلات، سنو در مناطق کوهستانی واقع شده‌اند.

او تصریح کرد: این سازه‌های آبی که بیشتر در مناطق کوهستانی ساخته می‌شد با استفاده از شیب‌های تند و آب سرشار قنات‌ها غلات اهالی را به نحوی مطلوب به آرد تبدیل می‌کرده است.

رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گناباد تاکید کرد: با توجه به کوهستانی بودن و وضعیت مطلوب بارندگی در بخش کاخک گناباد در سده‌های گذشته بیشتر آسیاب‌های آبی در این بخش و روستا‌های تابعه آن ایجاد شده است.

شناسایی اظهار کرد: در این میان آسیاب آبی کاخک یکی از آثار زیبای به جا مانده از دوران قاجاریه است که در منطقه نمونه گردشگری پارک آبشار این شهرستان قرار دارد و با توجه به سالم ماندن قسمت‌های اصلی بنا می‌توان از آن به عنوان یک اثر مهم برای جذب گردشگر استفاده کرد.

او افزود: مشارکت شهرداری‌های گناباد، کاخک و بیدخت، دهیاری‌ها و شورا‌های اسلامی برای استحکام بخشی آسیاب‌های آبی و تبدیل آن‌ها به ظرفیتی برای رونق اقتصادی و گردشگری مناطق شهری و روستایی لازم است که پیگیری‌هایی برای بذل توجه این بخش‌ها در دست انجام است.

از ۲۵۰ اثر تاریخی شناسایی شده در گناباد ۶۰ اثر سابقه چند هزار ساله دارد و ۱۵ اثر نیازمند مرمت اضطراری است.

 

منبع: ایرنا

انتهای پیام//ف.ش