علی معصومی نیا کارشناس فقهی اقتصاد در گفت و گو با خبرنگار بورس گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، در پاسخ به این پرسش که آیا امکان وقف سهام وجود دارد؟ اظهار کرد: وقف از نظر فقه به این معنی است که، اصل یک چیز را حفظ کنیم و منافع آن را به یک عده‌ای اختصاص دهیم، وقف حبس‌کردن عین مال و جاری‌ساختن منفعت آن است، برای مثال در وقف یک زمین اصل آن را حفظ می‌کنیم، ولی منافع آن را به یک عده‌ای اختصاص می‌دهیم، در قانون مدنی ماده ۵۵ نیز وقف به همین صورت تعریف شده است.

وی افزود: وقف سهم به این معنی است که ما سهام را مانند یک دارایی مثل ملک یا هر دارایی دیگر در نظر بگیریم و بعد بگوییم این دارایی منفعتی دارد و ما آن منفعت را وقف کنیم، حال منافع سهام به دو دسته یک عواید مالی و دیگری عواید غیر مالی تقسیم می‌شود، عواید غیر مالی مثل شرکت کردن سهامدار در مجامع عمومی مشارکت در انتخاب هیئت مدیره عواید مالی شامل سود تقسیمی، افزایش یا کاهش قیمت ذاتی سهم است، گاهی اوقات داشتن خود سهم باعث تقدم در خرید سهم می‌شود.

بیشتر بخوانید

• داستان تابلوهای سرخی که سرِ سبز شدن ندارند/ سهم بانک مرکزی در گره خوردن کلاف سردرگم بورس چقدر است؟

معصومی نیا بیان کرد: برخی حقوقدانان اموال را به اعیان و منافع تقسیم کرده‌اند؛ گروهی دیگر آن را به اعیان، منافع، دیون و مطالبات و سرانجام، حقوق مالی تقسیم کرده‌اند و عده‌ای دیگر از حقوقدانان، اموال را بر حسب ماهیت آن به اعیان، منافع و حقوق مالی تقسیم کرده‌اند؛ بعضی از حقوق دان‌ها و فقها سهام شرکت‌ها را در ردیف اعیان به‌ شمار می‌آورند؛ چرا که از دید هر یک از این تعاریف، آن اسناد واجد وصف عینیت هستند، اما از نظر من این اصلا درست نیست و در کل در رابطه با سهام توافق نظر وجود ندارد.

کارشناس فقهی گفت: برای اینکه متوجه شویم وقف سهام درست است یا خیر باید به شرایط وقف سهم رجوع کنیم، در کتاب‌های فقهی چهار شرط برای چیزی که وقف کنیم وجود دارد. اول اینکه عین کالا وقف شود، یعنی چیزی ملموس باشد و دین یا منفعت نباشد، چون دین یا منفعت را نمی‌توان وقف کرد، دوم اینکه مالک وقف کننده باشد، یعنی بتوانیم دارایی را به موقوف علیه بدهیم، سوم این است که دارایی نباید از بین رفتنی باشد مثل خوراکی‌ها که نمی‌توان آن‌ها را وقف کرد، چون از بین رفتنی هستند و ماندگاری ندارد، حال با توجه به تعریف سهام باید نگاه کنیم ببینیم، کدام یک از شرایط وقف را سهام دارد.

وی در رابطه با تعریف سهام اظهار کرد: سهام یک برگه ارزنده است، اما نکته قابل بحث این است که ماهیت سهام چیست، به این علت که در این موضوع اتفاق نظر وجود ندارد، سر وقف نیز بین فقها و حقوقدان‌ها اتفاق نظر نیست، حال نظر‌های مختلف را بررسی می‌کنیم، نظر اول این است که سهام نشان دهنده‌ی حقوق دینی است که در این نظر وقف بر روی سهام درست نیست، نظر دوم این است که سهام بیانگر یک سری حقوق و امتیازات است و فقها هم گفته اند امتیازات را نمی‌توان وقف کرد، نظر سوم این است که سهام بیانگر دارنده بودن سهامدار در دارایی‌های شرکت است، که در این نظر، چون سهام از نظر عین بودن مشکل ندارد می‌توان سهام را وقف کرد، نظر چهارم این است که سهام دار بودن بیانگر مالکیت حقوقی شرکت است، در این مورد چهارم باید گفت بعضی از فقها شخص حقوقی را قبول دارند و بعضی از فقها قبول ندارند، در نظر پنجم سهام را یک مال اعتباری می‌دانند، در نظر ششم سهام را یک دارایی عینی می‌دانند که این گفته از نظر من قبل قبول نیست.

کارشناس فقهی تصریح کرد: اگر سهام را یک مال اعتباری بدانیم باید بحث کنیم، وقف یک مال اعتباری درست است یا خیر، با توجه به گفته‌های بالا ماهیت سهام یک چیز مجمل است و در نظر من سهام یک پدیده وارداتی و حاصل نظام سرمایه داری است و از نظر بنده شرکت‌های سهامی یک پدیده سرمایه داری است، به عنوان مثال، چون تعداد سهامداران خرد زیاد است و این افراد عملا در مدیریت سهام نقش چندانی ندارند و ابطال و تمام اقدامات به دست مدیران صورت می‌گیرد و سهامداران خرد نقشی ندارند.

معصومی نیا در رابطه با درست بودن و شرعی بودن وقف سهام اظهار کرد: برای پی بردن به اینکه بدانیم وقف سهم درست است یا خیر باید به ماهیت سهام پی ببریم، حالا که حقوقدان‌ها و فقها در رابطه با ماهیت سهام اختلاف نظر دارند چرا باید یک احتمال را در نظر گرفت و روی آن حکم صادر کرد، نکته قابل توجه این است که چرا باید چیزی را وقف کنیم که پشت سر آن ابهامات زیادی است اگر قصد کمک و وقف داریم، می‌توانیم دارایی‌های دیگر مثل ملک ساختمان یا امثال این‌ها را وقف کنیم، اما اگر بخواهیم سهام وقف کنیم باید شرکت‌های در بورس را بر مبنای ضوابط و قوانین اسلامی برنامه ریزی کنیم و بعد از آن وقف سهام را شرعی بدانیم.

انتهای پیام/