به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از همدان،شهرمن، همدان، شهر اطلسی هاست، شهر زیبایی‌های طبیعی و تاریخی، شهری که زیبا پدید آمده و در ادامه هم باید زیبا ساخته شود تا این چنین به نظر آید.

این شهر در دامنهٔ کوه الوند و در بلندای ۱٬۷۴۱ متری از سطح دریا واقع شده‌است و از شهر‌های سردسیر ایران به‌شمار می‌آید. همدان قدیمی‌ترین شهر ایران و از کهن‌ترین شهر‌های جهان است و آن را پایتخت تاریخ و تمدن ایران می‌دانند.

ساخت  المان‌های شهری برای زیبا سازی شهر از برنامه های مورد توجه مدیران شهری در مناطق مختلف است و این المان ها یا به صورت ثابت و یا در مناسبت های مختلف مثل نوروز و عید در گوشه و کنار شهر نصب می‌شوند.این بار نه به عنوان شهروند بلکه به عنوان کسی که می‌خواهم چند و چون انتخاب و طراحی المان‌ها را بدانم و از میزان رضایت شهروندان اطلاع کسب نمایم در یک بعدازظهر اردیبهشتی در شهر مشغول به گردش شدم و البته ماجرای تندیس پیرزن و پیرمرد همدانی در مقایسه با یک تندیس آلمانی در ذهنم آماده پرسش از شهروندان است.

المان‌ها کوچک و بزرگ، با طرح‌ها و رنگ‌های مختلف، برگرفته از پویانمایی‌های کودکانه، برگرفته از تصاویر حیوانات و خانه‌های سنتی است و در یک نگاه اجمالی  رنگ‌ها و تنوع در المان ها زیباست، اما نکته‌هایی هم برای گفتن دارد، مهم‌ترین نکته که ماجرای جنجالی در فضای مجازی شد، مقایسه دو تندیس در دو گوشه دنیا، المان زن و شوهری سالخورده یکی در همدان و دیگری در کشور آلمان.

آن تندیسی که در آلمان رویت شد در نهایت صمیمیت است و آنکه در همدان دیده شد یک زوج سالخورده که در فاصله از هم روی نیمکت و در عین حال چهره درهم و عبوسی نیز دارند.این تصویر را به یکی از شهروندان نشان می‌دهم مریم که ۴۶ ساله است در نگاه اول  لبخند به لب میزند و می‌گوید بله من هم این عکس را دیدم البته اول دخترانم نشانم دادند و گفتند ببینید شدیم سوژه!‌ می‌گویم چرا؟ ادامه می‌دهد: این پیرزن و پیرمرد همدان خیلی بی اعصاب و ناراحت و افسرده نشان داده شده اند و هیچ روحیه‌ای ندارند، انگار نشستند در پارک و بی حوصله و ناراحتند.‌

او می‌گوید: البته شاید منظور سازنده اخم و عصبانیت این‌ها نبوده، بلکه جدیت بوده، چون کمتر پیش می‌آید که زن و شوهر ایرانی در جمعی صمیمی کنار هم بشینند به لحاظ فرهنگ سنتی که داریم و حفظ حرمت‌ها.

از مریم خداحافظی می‌کنم و به شهروند دیگری تصویر تندیس زن و شوهر همدانی و آلمانی را نشان می‌دهم او با جابجا کردن  عینک خود به عکس نگاهی می کند و با لبخندی می گوید: با این اوضاع اقتصادی و از آن طرف وضعیت کرونا دیگر برای هیچ کسی حوصله نمانده چه برسه به پیر مرد و پیر زن، این المان عین واقعیت ما ایرانی هاست!‌ می‌گویم: قرار نیست واقعیت‌های تلخ به تندیس تبدیل شود و جلوی چشممان باشد!ادامه داد: بله، اصل مطلب زیباسازی شهر ایجاد نشاط است و از این منظر که نگاه کنیم موافقم نگاه به این تصویر در نگاه اول القای ناراحتی و بی حوصلگی است.

از آقای جلالی هم تشکر می‌کنم و دو کلید واژه از دو شهروند گرفته ام یکی اینکه چرا باید برای کاری که هزینه‌های گاه میلیاردی صرف می‌شود  نتیجه آن سوژه شدن در فضای رسانه‌ای شود و دیگری اینکه چرا شهرداری در حین ساخت یک طرح نتیجه یعنی ایجاد نشاط را فراموش کرده است؟ 

با این دو سوال به سراغ مدیرعامل سازمان سیما منظر و فضای سبز شهری همدان می‌روم و از آن می‌خواهم بگوید:برای ساخت المان‌ها چه میزان هزینه می‌شود؟ آیا این هزینه‌ها براساس یک اتاق فکر هنری و فرهنگی است؟ سازندگان آن چه میزان با فرهنگ و نتیجه کار یعنی نشاط آوری هماهنگ هستند؟ آیا برای ساخت المان از شهروندان همدان نظرسنجی می‌شود؟ با وجود این تعداد هنرمند جوان و نخبه در شهر و حتی کشور چرا دریافت و پرداخت ایده‌ها اینقدر سطحی و گاه خیلی ضعیف است؟ المان پیر مرد و پیرزن با چه ذهنیتی در شهر نصب شد؟

المان‌های شهری، هویت بخش فضای شهری، انتقال فرهنگ و تاریخ هر جامعه است

مدیرعامل سازمان سیما منظر و فضای سبز شهری همدان در  خصوص سوالات مطرح شده در ابتدا با اشاره به اینکه یکی از اجزای مهم در هر شهر که نگاه هر بیننده را به خود جلب می‌کند، عناصر و المان‌های شهری هستند که به شهر هویت می‌بخشند، گفت: هنر مجسمه سازی یا المان‌های شهری برای فضا‌های عمومی به شکل مستقیم با مردم ارتباط دارد و موجب اعتلای فرهنگ بصری مردم و ارتقاء کیفیت محیط‌های شهری می‌شوند.

حسین خانجانی با بیان اینکه المان‌ها تندیس‌ها و مجسمه‌های شهری تنها نقش زیباسازی فضا‌های شهری را به عهده ندارند، افزود: درصورتی که این نوع المان‌ها با درنظر گرفتن مولفه‌های فرهنگی و  اجتماعی، خلق شوند، می‌توانند وظایف مهم و خطیری همچون هویت بخشی به فضا‌های شهری، ایجاد تصویر ذهنی، انتقال پیام‌های ارزشمند و مفاهیم معنوی و همچنین انتقال فرهنگ و تاریخ را در جامعه به عهده گیرند.

او در پاسخ به این سوال که برای ساخت المان‌ها چه میزان هزینه می‌شود؟ گفت: هزینه ساخت المان شهری باید با برنامه ریزی دقیق، محاسبه شود همچنین نوع المان‌ها نیز در هزینه ساخت المان شهری مهم است.

خانجانی بیان کرد: المان‌های مختلفی وجود دارد به طور مثال المان نمایشی همانگونه که از اسمشان مشخص است، صرفا جنبه نمایشی، هنری و زیبایی دارند و این المان‌ها در سطح شهر کمتر دیده می‌شوند و محل نصب آن‌ها در گالری‌های هنری، نمایشگاه‌های آثار هنری و مکان‌هایی است که مخاطب خود را پیدا کنند.

خانجانی اظهار داشت:در مجموع هزینه المان‌ها بر اساس نوع جنس و ابعاد، کیفیت، وزن، نوع جنس و مصالح به کار رفته در آن، کارخانه‌ای بودن یا دست ساز بودن همچنین نحوه نصب و حمل ونقل و نگهداری و موارد دیگر تعیین می‌شود.

المان‌های نورزوی همدان ۲ میلیارد تومان خرج برداشت

مدیرعامل سازمان سیما منظر و فضای سبز شهری همدان ادامه داد: نوروز امسال ۲ میلیارد تومان در حوزه ساخت و نصب برای المان‌های نوروزی هزینه شد.

خانجانی با بیان اینکه هر المانی که طراحی و ساخته می‌شود با مطالعه و نظر سنجی انجام می‌شود ابراز داشت: اکثر المان‌هایی که در سطح شهر همدان ساخته شده و یا می‌شود به کمک استادان، دانشجویان و فارغ‌التحصیلان رشته‌های مجسمه سازی و با نظر پیشکسوتان و مراجع فرهنگی انجام می‌شود.

این مسئول با اشاره به تندیس پیرزن و پیرمرد سالخورده در شهر همدان و مقایسه آن با تندیس مشابه همین موضوع در کشور آلمان گفت: در این خصوص بازخورد‌هایی از سوی کاربران مجازی به وجود آمد که باید در این خصوص بگویم مجسمه سازی نیز مانند دیگر هنر‌های تجسمی سبک‌های گوناگونی دارد و اینکه بر اساس فرهنگ و هویت هر جامعه طراحی و ساخته می‌شود همچنین این المان در شهر همدان یک طرح فانتزی است و این در حالی است که مجسمه یا تندیس زوج سالخورده در کشور آلمان مجسمه‌ای با سبک رئال است که می‌توان حتی با مجسمه‌های تاریخی مثل بوعلی سینا و فردوسی مقایسه کرد.

او در پایان گفت: هویت شهر‌ها بر اساس تمدن، تاریخ و فرهنگ عامه رقم می‌خورد.

بعد از پاسخ سوالاتم از  مدیرعامل سازمان سیما منظر و فضای سبز شهری همدان با  عضو هیأت علمی دانشگاه بوعلی سینا و دانشیار جامعه شناسی همدان از تاثیر المان‌های شهری در ایجاد روابط اجتماعی بین مردم پرسیدم.

المان‌ها می‌توانند در فرایند تعلق شهروندی و تقویت آن موثر باشند

 اسدالله نقدی در این خصوص با اشاره اینکه المان‌های شهری به عنوان عنصر شاخصی از شهر ابزاری ارزشمند برای معرفی هویت شهر هستند گفت: المان‌ها آینه‌ای تمام نما، از هویت و فرهنگ یک شهر هستند.

او با اشاره به اینکه هویت هر جامعه، ناشی از فرهنگ آن جامعه است و فضا‌هایی همساز با هویت شهری موجب آرامش، امنیــت و مشارکت شهروندان می‌شود، افزود: فضا‌های شهری محل تعاملات اجتماعی است و این تعاملات در مکان‌هایی دیده می‌شود که برای شهروندان حس امنیت وحس تعلق را فراهم نمایند.

دانشیار جامعه شناسی دانشگاه بوعلی سینا همدان ابراز داشت: وجود المان‌های شاخص علاوه بر زیبایی، کیفیت فضا را نیز ارتقاء می‌دهد و این کیفیت است که بر ذهن انسان نقش می‌بندد و بر حس مکان و خاطرات جمعی شهروندان تاثیر می‌گذارد؛ بنابراین مسئولان و طراحان شهری باید در فضا‌های شهری، المان‌هایی را استفاده کنند که سبب انتقال هویت شهری در افکار مردم شود که این موضوع به رضایتمندی شهروندان و بهبود کیفیت محیط شهری کمک می‌کند.

نقدی یکی از اهداف المان‌ها را ارتقای کیفیت و ایجاد سرزندگی فضا‌های شهری و زیبایی و شادابی دانست و اظهار داشت: نصب نشانه‌های شاخص شهری و کمک گرفتن از ابزار‌هایی جهت زیباسازی آن‌ها از عوامل مهم ایجاد محیط سالم و با نشاط برای زندگی شهروندان است.

او عنوان کرد: المان‌های شهری باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که هم در عملکرد‌های متفاوت و هم در زیبایی و جهات دیگر مؤثر واقع شوند چرا که المان‌ها می‌توانند مانند هر عنصر شهری در سیما و منظر شهری نقش مهمی داشته باشند و با مخاطب خود ارتباط برقرار کنند که این امر نیازمند برنامه‌ریزی و طراحی دقیق، داشتن اطلاعات کامل از ویژگی‌های اقلیمی، فرهنگو  آداب و رسوم منطقه است و در صورت رعایت این نکات المان‌های شهری می‌توانند در عملکرد خود موفق باشند و هویت شهری را به نحو احسن به اجرا بگذارند.

عضو هیأت علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان اضافه کرد:المان‌های شهری به طور معمول به چند بخش اشاره دارند از جمله المان‌هایی که گذشته تاریخ، چون مفاخر، شاعران، بزرگان ادب، فرهنگ و هنر و فیلسوفان بیان می‌کنند و یا المان‌هایی که روزمرگی و یا مناسبت‌ها به طور مثال المان‌های نوروزی درکشورمان،  المان‌های نمایشی و المان‌های عملکردی را بازتاب بدهند.

نقدی بیان کرد:گاهی وقت‌ها مدیران شهری می‌توانند زمینه اجرای برخی برنامه‌های آتی شهر را از طریق نصب المان‌ها بیان کنند.

این استاد دانشگاه افزود:  از المان‌های شهری مهم می‌توان به «طاق نصرت» در فرانسه ،که برآمده از متن تاریخ بوده و یا «برج ایفل» که یادگار عصر صنعت و آهن در فرانسه است،اشاره کرد.

بیشتر بخوانید

• آغاز عملیات احداث نمادهای هویتی پایتخت‌نشینی تبریز در سه محله تاریخی
• مطالبه هویت ایرانی اسلامی کلانشهر تهران بخشی از حقوق شهروندی است
• اِلمان پدر هم‌زمان با روز پدر در کرج رونمایی می شود

نقدی تصریح کرد: این بنیان‌ها به دلیل دارا بودن ساختاری استوار بر بینش‌ها و مفاهیم عمیق، هنوز هم باشکوه و ارزشمند هستند و گذر سالیان چیزی از ارزش آن‌ها نکاسته است .همچنین در دهه‌های اخیر، پس از فروپاشی دیوار برلین غربی- شرقی، نمادی از آن به‌صورت نوار موبیوس با مفاهیم خاص خود و با فضا‌های فعالیتی و عملکردی چندمنظوره سر به فلک کشید تا یادگاری از سال‌های دوری و نفاق باشد یا «برج آزادی» در ایران، نمونه‌ای از این ساختار‌ها به طراحی و اجرای حسین امانت است که معماری شاخص آن تلفیق طاق‌های معماری قبل و بعد از اسلام و تبدیل آن به نمادی زیبا به لحاظ معماری است که در این طرح معمار حتی به جزئیات اجرای بنا و نحوه چیدمان سنگ‌های نماد، دقت فراوانی داشته تا در نهایت جزء به جزء اجزا به‌کل واحدی بدل شوند.

او عنوان کرد: المان‌ها در واقع یک رسانه و دارای فرهنگ و هویت هستند و می‌توانند نقش تخریب پذیری را ایفا کنند و اگر ارتباط درستی با بستر اجتماعی نداشته باشند از نظر قوانین اجتماعی و روانشانسی می‌تواند تبعاتی به دنبال داشته باشد.

عضو هیأت علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان با اشاره به المان شهر همدان  گفت: به طور میانگین همدان نسبت به شهر‌های دیگر ۹۹ درصد پیشرفت داشته و برای هر چه با کیفیت تر شدن المان‌ها و مجسمه‌ها،  شهرداری باید از طراحان و کارشناسان متخصص و نخبه بهره‌مند شود و مطالعات اجتماعی متناسب با موضوع المان داشته باشند.

 به سراغ یک مجسمه ساز  همدانی می‌روم و با او نیز  در این خصوص هم صحبت می‌شوم.

المان‌های هر شهری معرف تاریخ آن شهر است

آقای مبارکی که به گفته خودش حدود ۱۰ سال است به شکل حرفه‌ای در این حرفه و هنر فعالیت می‌کند نظر خود را این گونه بیان کرد: من از دوران کودکی به کار مجسمه سازی علاقه زیادی داشتم و از همان دوران بچگی با گل مجسمه‌های کودکانه می‌ساختم و وقتی بزرگ شدم رشته تحصیلی خود را هم در این زمینه انتخاب کردم که متاسفانه در کشور ما فقط تا مقطع کارشناسی است.

او المان‌های شهری را نمادی از هویت و اصالت شهر برشمرد و گفت: المان‌های شهر معرف تاریخ و پیشینه آن شهر هستند و اگر به پیشینه مجسمه سازی در همدان برگردیم باید بگویم همدان در زمینه مجسمه سازی در سال‌های گذشته عملکرد خیلی خوبی داشته از جمله استاد ابوالحسن صدیقی و هوشنگ سیهون که بیشتر سال‌های عمر خودشان را به خلق آثار متنابهی از مشاهیر بزرگ علم، ادب و هنر گذراندند که از آن میان می‌توان به تندیس «حکیم ابوالقاسم فردوسی» در تهران و توس، تندیس «نادرشاه» در آرامگاه نادر در مشهد، تندیس «ابن سینا» در همدان، تندیس «خیام» در نیشابور و تندیس «سعدی» در شیراز و غیره اشاره کرد.

این هنرمند در ادامه بیان کرد: از سال ۹۴ به بعد بهره مندی از المان‌های شهری در همدان پررنگ شد و سازمان زیباسازی با توجه به اینکه از بودجه محدودی برخوردار بود، اما اقدامات خوبی در این خصوص انجام داد به طور مثال ساخت و نصب المان‌های نوروزی و فانتزی که مورد استقبال مردم و گردشگران قرار گرفت.

مبارکی اظهار داشت: المان یک ترکیب معمارانه است چرا که در آن از هندسه و ویژگی‌های درونی اشکال و احجام استفاده می شود در حالی که  هنر پیکره سازی و مجسمه سازی مقوله‌ دیگری است که مستقیم در این گروه طبقه بندی نمی‌شود، اما در برخی موارد ما مجبوریم برای نشان دادن مکانی خاص از مجسمه استفاده کنیم مثلا مکان‌هایی که به نام شخصیتی خاص معرفی شده اند و هدف نشان دادن چهره یا پیکره‌ شخصیتی خاص است. این شخصیت را نمی‌توان با خط و صفحه نشان داد! اما در اکثر موارد برای نشان دادن مفاهیم و موضوعات و به ویژه آنچه که اصولا شکل خاصی ندارد و صرفا مفهومی را بیان می‌کند.

مجسمه ساز همدانی اضافه کرد: متاسفانه در بحث المان سازی شهرداری هنگامی تصمیم برای ساخت المان خاصی می‌گیرد زود آن را اجرایی می‌کند در صورتی باید برای ساخت یک المان زیبا و با کیفیت به هنرمندان فرصت داد.

او ادامه داد: با وجود اینکه سازمان زیبا سازی همدان کارشناسان خبره و زبده‌ای دارد، اما حدود ۲۰ ارگان دیگر برای ساخت المان‌ها که هیچ رابطه‌ای با آن‌ها ندارد باید نظر بدهند که این موضوع بزرگترین دغدغه هنرمندان و مجسمه سازان در این روز‌ها شده است ناگفته نماند تاخیر در پرداخت دستمزد هم که یکی دیگر از مشکلات من و همکارانم است و این در حالی است که برای ساخت هر المان باتوجه به تورم بالا و افزایش قیمت‌ها، تهیه وسایل مورد نیاز بسیار دشوار و سخت شده است.

همدان قطب حجم غرب کشور است

آقای مبارکی گفت: تاریخچه المان شهری در شهر همدان از سال ۹۴ به بعد است که در این خصوص همدان قطب حجم غرب کشور شد.

او با اشاره به اینکه در همدان المان‌های مناسبتی زیاد کار می‌شود، اما خیلی به المان‌های ماندگار توجه نمی‌شود ابراز داشت: در این زمینه همدان هنوز شهر نوپایی است، اما با وجود هنرمندان پخته‌ای شهرو استان  می توان به یکی از شهر‌های مطرح در کشور در زمینه المان های ماندگار بدل شد.

او در پایان از ساخت المانی خاص که به بهره گیری از هنرمندان پیشکسوت و زبر دست خبر داد و گفت به زودی این المان رونمایی خواهد شد.

و اما کلام آخر؛ فضای شهر، ویترین حقیقت تاریخی و طبیعی شهر است، برای شهری که شهر هزاره هاست، باید عمیق اندیشید و عمیق کار کرد و از هیچ چیزی برای اینکه به زیر سوال نرود نباید دریغ کرد.

البته که المان پیرزن و پیرمرد همدانی دوباره شستشو شدند و کنار هم نصب شدند.

گزارش از زهرا جعفرپور ایروانی

انتهای پیام/ج