به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از هرمزگان،سه ماه از بهار می‌گذرد و آفتاب مستقیم می‌تابد گرما که اوج می گیرد سینی‌های خرما هم به بازار می‌ آید.

گرمای هوا در میناب برای کشاورزان شیرین است هم برای نخلداران پرخیر و برکت است  و هم کام هم استانی هایشان را شیرین می کند.

هرمزگان با وجود هوای خشک و منطقه کم آب مستعد پرورش نخل است و این درخت مقاوم اشتغال زیادی را ایجاد کرده است که گاه به پنجاه هزار نفر می رسد.خرما به علت ارز غذایی به محصول بحران هم معروف است. اما این محصول پر اهمیت درگیر مشکلات عمده ای از صادرات و کمبود صنایع تبدیلی و وجود باغ های فرسوده است که هم ارزش افزوده محصول را پایین آورده است و هم امکان صادرات عمده این محصول پرمشتری را گرفته است . فصل برداشت خرما در هرمزگان بهانه ای است تا به مشکلات عدیده خرما در استان بپردازیم.

رطب نوبرانه آلمهتری که برداشت می شود نوید فصل برداشت خرما در هرمزگان است که تا آبان ادامه می یابد.این خرما گاه با سبدهای محلی به نقاط دیگر کشور فرستاده  می شود و گاه سوغاتی برای دیگر هم وطنان است.

برداشت زودرس خرما

خرما میوه پرمصرف جنوبی هاست که از صد‌ها سال پیش زینت بخش سفره‌های مردم هرمزگان است.همزمان با شروع فصل گرما یا به اصطلاح جنوبی‌ها "خرماپزان" زمان برداشت خرما فرا می‌رسد.

امسال گرمای هوا در هرمزگان زمان برداشت را اندکی جلو انداخته است.هر کیلوگرم رطب نوبرانه ۲۵ هزار تومان در بازار فروخته می شود که متناسب با تورم و هزینه های کارگر و برداشت کفاف خرج و مخارج نخل داران را نمی کند.

شش ماه از سال از خرداد تا پایان آبان در هرمزگان خرما برداشت می‌شود.شهرستان‌های میناب، رودان، بندرعباس و سیریک از مهم‌ترین مناطق تولید رطب آلمهتری در هرمزگان است.

برداشت خرمای زودرس هرمزگان از دهه اول خرداد با برداشت آلمهتری آغاز و با برداشت پیارم رقم دیررس در آبان پایان می‌یابد.

خرمای آلمهتری زودرس‌ترین نوع خرما است که ابتدا از باغ‌های میناب برداشت می‌شود و شهرستان‌های رودان، بندرعباس و سیریک از دیگر مکان‌های تولید این رطب در هرمزگان است.این خرما در نقاط مختلف کشور به فروش می رسد.

هرمزگان با ۳۴ هزار هکتار نخلستان زیر کشت، با تولید ۱۴۰ هزار تن خرما رتبه چهارم تولید خرما و رتبه پنجم سطح زیر کشت را در کشور دارد و
شهرستان میناب با ۱۱ هزار هکتار بیشترین نخلستان را دارد.

نخلستان‌ها می توانند اشتغال زا باشند

نخل از دیرباز در هرمزگان کشت می‌شده است و بر اساس اسناد تاریخی بیش از ۵۰۰ سال در این مناطق کاشته و جزو فرهنگ و آداب و رسوم این منطقه شده است. اما اکنون به یک محصول تجاری و سازگار با آب و هوای خشک منطقه تبدیل شده است. بسیاری از نخلستان‌های هرمزگان اکنون عمری از آن‌ها گذشته است و فرسوده شده اند و نیاز به اصلاح و کاشت نهال‌های جدید دارند. درخت خرما همیشه در خشکسالی‌ها در کنار مردم بوده و ترویج آن هم اشتغال زایی بالایی دارد ضمن اینکه دسترسی به آب‌های آزاد و مرز صادراتی امکان فروش در بازار‌های جهانی را  فراهم کرده است.

بیش از ۲۰ هزار هکتار از نخلستان‌های هرمزگان فرسوده است و طرح اصلاح باغ‌های هرمزگان در ۸ هزار هکتار درحال اجراست و سالانه برای نوسازی ۲ هزار هکتار نخلستان برنامه ریزی شده است.

مسعود گرگیج مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان می‌گوید: بیش از ۲۱ هزار نفر در نخلستان‌ها و صنایع وابسته استان اشتغال دارند.
گرگیج افزود: در نخلستان‌های درجه یک به ازای هر هکتار یک اشتغال وجود دارد.

او می‌گوید: اگر مشاغل غیر مستقیم بسته بندی، حمل و نقل و صنایع وابسته شیره گیری و تولیدی محصولات خرما را اضافه کنیم این اشتغال به بیش از ۳۰ هزار نفر می‌رسد. محصول خرمای استان هرمزگان از نظر ارزش ریالی رقم بالایی دارد.

جوادی دبیر اجرایی خانه کشاورز هرمزگان نیز می‌گوید: ۱۴۰ هزار تن خرما در استان برداشت می‌شود که اگر هر کیلوگرم به طور متوسط ۲۵ هزار تومان باشد ارزش مالی این محصول سالانه به سه هزار میلیارد تومان می‌رسد.

جوادی با بیان اینکه تنوع محصول خرما (بیش ۱۵۰ رقم) زمینه صادارت این محصول را فراهم آورده است. در کشور ۲۰۰ نوع خرما کشت می‌شود،  می‌افزاید: با استفاده از روش‌های مکانیزاسیون، اصلاح باغ‌ها و بازاریابی این رقم به بیش از سه برابر افزایش می‌یابد.

ابراهیم حیدری پوری رئیس انجمن خرمای ایران می‌گوید: بیش از ۳۰ درصد خرمای استان با ارزش آوری ۱۷۰ میلیون دلار در سال صادر می‌شود.

پورحیدری با اشاره به صادرات ۱۲۵ درصد محصول خرما از هرمزگان می‌افزاید: خرما به کشور‌های اروپایی، آسیای مرکزی، هندوستان، چین و روسیه صادر می‌شود. پنج رقم خرمای درجه یک استان قابلیت صادارت دارد که سازگاری نخل در مناطق خشک ضمن حفظ منابع آبی امکان افزایش صادارت غیر نفتی در کشور را فراهم می‌کند.

کنسرسیوم صادرات خرما

صادرات بخشی از محصول خرمای استان هم ارزآوری دارد و هم به صادرات غیرنفتی کمک می کند اما نبود زیرساخت های مناسب باعث شده تا محصول اندکی از هرمزگان روانه بازار شود و از حدود ۵۰ نوع محصول تنها ۵ نوع صادرات شود. این در حالی است که بخش زیادی از بازار آفریقا و یا کشورهای در حال توسعه و غیر برخوردار هم خواهان محصولات درجه دو و سه خرمای هرمزگان هستند. بازار فعلی تنها برای کشورهای اروپایی هدفگذاری شده است که با استانداردهای محدود نتوانسته بازار مناسبی در کشورهای هدف پیدا کند.

یکی از راهکار ها برای افزایش صادرات راه اندازی کنسرسیوم صادرات خرما در هرمزگان است.

کاووس کریمی عضو هیات موسس کنسرسیوم صادرات خرما گفت: با راه اندازی کنسرسیوم ۳۰ درصد به صادرات خرمای استان افزوده می‌شود.

کریمی افزود: ۵ واحد فعال خرما در استان شامل واحد‌های بسته بندی، صادرات ، نگهداری و سردخانه در این کنسرسیوم حضور دارند.

او گفت: هدف از راه اندازی کنسرسیوم هماهنگی واحد‌های فعال در زمینه خرما در استان و جلوگیری ازکار‌های انفرادی در صادرات محصول خرما است.

دبیر انجمن خرمای استان هرمزگان افزود:توسعه زیرساخت‌های بسته بندی و نگهداری محصول خرما از دیگر برنامه‌های این کنسرسیوم است.

هرمزگان با برداشت سالانه ۱۴۸ هزار تن خرما از ۳۸ هزار هکتار مقام چهارم تولید و مقام سوم سطح زیر کشت را دارد.

موانع صادرات

تاجران برای صادرات خرما سنگلاخ های زیادی پیش رو دارند و گاه در هفت خوان مشکلات گیر می کنند. هر بخشی از این زنجیره تولید خرما درگیر مشکلاتی است از نبود بسته بندی که هنوز از کارتن های موز برای بسته بندی استفاده می کنند تا نبود مشوق های صادراتی و پایانه های کشاورزی بر مشکلات موجود.

نبود مکانیزاسیون در باغ ها، فرسودگی و پیر بودن نخل ها، کمبود صنایع تبدیلی و موانع صادراتی و بازاریابی از موانع صادرات این محصول استراتژیک در کشور است.

نزدیک به ۲۰ هزار هکتار از نخلستان‌های هرمزگان درجه دو، پیر و رها شده اند که نیازمند اصلاح هستند و این باغ‌های فرسوده به کانونی از تولید آفات تبدیل شده اند.

مسعود گرگیج مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی هرمزگان می‌گوید: با جایگزینی این نخل‌ها پس از یک دوره سه تا ۵ ساله میزان تولید استان بیش از ۸۰ درصد افزایش می‌یابد.

مسعود گرگیج با بیان اینکه ۱۴ هزار هکتار نخلستان درجه یک در هرمزگان وجود دارد، می‌افزاید: باغ‌های بالای ۲۰۰ هکتار با پرداخت تسهیلات نوسازی در اولویت اصلاح هستند.

علی باقر زاده رئیس سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان نیز می‌گوید: با نوسازی باغ ها، تولید خرما دو برابر و راندمان آب نیز از ۳۵ به ۸۵ درصد می‌رسد.
سالانه ۱۰۰ میلیون متر مکعب آب در باغ‌های فرسوده مصرف می‌شود که با وجود کم آبی ها و خشکسالی ها هم هدررفت بالایی است و هم محصول با کیفیتی بدست نمی آید.

نبود مکانیزاسیون نیز کیفیت محصول را پایین آورده است

هنوز هم برداشت محصول با دست انجام می شود و در نخلستان ها پیرمردهایی را می بینید که از نخلستان ها بالا می روند و عده ای هم پایین محصول را جمع آوری می کنند این در حالی است که با استفاده از بالابرها و مکانیزاسیون هم می توان محصول را بدون ضربه و دست زدن برداشت کرد و هم درخت را به موقع سمپاشی کرد تا از افت محصول خودداری شود سنتی بودن برداشت و داشت محصول خود درد  کهنه ای بر پیکر محصول خرمای استان است که به افت ۳۰ درصدی محصول کمک می کند.

اسحاق جعفری نخل دار مینابی می‌گوید: تجهیزات مکانیزاسیون مانند بالابر، دستگاه‌های سم پاشی و گردافشانی هزینه بالایی دارد و کشاورزان به علت مالکیت‌های خرد توانایی خرید این دستگاه‌ها را ندارند.

شاهین شاهی زاده مدیر مکانیزاسیون جهاد کشاورزی هرمزگان هم می‌گوید: حدود ۱۲ درصد از عملیات در نخلستان‌های استان مکانیزه است و از دستگاه‌هایی مانند بالا بر و سمپاشی و خاکبرداری در برخی مناطق محدود در میناب و رودان استفاده می‌شود.

شاهی زاده می‌افزود: در صورت استفاده از مکانیزاسیون ۳۰ درصد در برداشت محصول افزایش خواهیم داشت . 

صادرکنندگان نیز مشکلاتی از جمله نبود حمایت‌های بازرگانی دولت، مشکلات ارزی و نبود مراکز فروش در خارج از کشور را مطرح می‌کنند.

قناعتیان، رئیس انجمن فراگیر خرمای هرمزگان می‌گوید: این انجمن با هدف حمایت و ایجاد واحد‌های فراوری خرما در استان با دو واحد ایجاد شده است.

قناعتیان می‌افزاید: بسیاری از واحد‌های فراوری به علت فرسوده بودن دستگاه‌ها از فراوری به بسته بندی تغییر کاربری داده اند.

پور جهانشاه مدیرعامل شرکت فرآوری پارس هژیر جنوب در میناب یکی از واحدهای عضو انجمن فراگیر خرمای استان نیز می‌گوید: این شرکت به علت نوسانات ارزی و مشکلات نقدینگی کمتر از یک دهم ظرفیت فعال کار می‌کند.

۶۴ واحد بسته بندی خرما در استان وجود دارد که از این تعداد ۱۴ واحد صنعتی و بقیه سنتی هستند. به گفته کارشناسان به ۴۰ واحد دیگر فراوری و بسته بندی خرما با ظرفیت ۶۰ هزار تن در استان نیازمند است.

نبود پایانه صادراتی

صادرات فعلی در گمرک حال خوشی ندارد صف های طولانی از کامیون های در بنارد همیشه وجود دارد که منتظر خالی کردن بارهای سبزی و صیفی شان هستند. نبود فضای سردخانه در بنادر و پایانه بزرگ صادراتی کشاورزی هم مشکلاتی برای صادرات ، بسته بندی و بارگیری ایجاد کرده است.

با توجه به اینکه از سال ۹۴ مجوز راه اندازی پایانه صادراتی محصولات کشاورزی در هرمزگان صادر شده، اما هنوز اقدامی در این زمینه صورت نگرفته و این طرح نیمه تمام رها شده است. فاز نخست این طرح با ظرفیت ۵ هزار تن قرار بود  با هزینه ۵۰ میلیارد تومانی بخش خصوصی ساخته شود.

کرامت وکیلی پور عضو نظام صنفی کشاورزی کشور می‌گوید: نبود پایانه صادراتی محصول خرما از مشکلات اصلی این بخش است.

او افزود: در این پایانه امکان انبار و بسته بندی خرما فراهم می‌گردد و تا اندازه‌ای بخشی از مشکلات را حل می‌کند.راه اندازی دفاتر فروش محصول در کشور‌های دیگر و شرکت در نمایشگاه‌های بین المللی باید مورد توجه باشد.

کاووس کریمی از کشاورزان حاجی آبادی می‌گوید: با همکاری سه تولید کننده دیگر در روسیه دفتر فروش داریم و از این طریق محصول خرمای استان به کشور‌های اروپایی صادر می‌شود.

بیشتر بخوانید

• برداشت رطب نوبرانه هرمزگان

  ---

راه اندازی خوشه‌های صنعتی

در کنار همه مشکلات اقداماتی هم برای برند سازی و صدور گواهی محصول سالم صادر شده است.از سال ۹۱ با راه اندازی خوشه صنعتی یکی از مشکلات عمده کشاورزان یعنی ارائه گواهی نامه استاندارد حل شده است.

خوشه صنعتی با هدف استاندارد سازی در بسته بندی و تشکیل انجمن فراگیر خرما برای بهبود فراوری خرما در استان ایجاد شد.طرح مدل توسعه خوشه‌ای یکی از مدل‌های توسعه صنعتی است که سازمان صنعتی ملل متحد (سازمان یونیدو) در کشور‌های مختلف اجرا می‌کند.

کاظمی پور مسئول اجرای مدل خوشه صنعتی خرما در هرمزگان گفت: این طرح از ۳ سال پیش در استان اجرا شده است.

او افزود: دریافت ۹ نشان حلال از بازار‌های جهانی و گواهی iso ۹۰۰۱ و شرکت در ۵ نمایشگاه بین المللی از مهمترین نتایج اجرای مدل خوشه صنعتی در هرمزگان بود.

کاظمی پور گفت: بر اساس این مدل امکان ارائه ۲۰ مدل بسته بندی حتی در ابعاد کوچک کمتر از یک کیلوگرم نیز فراهم شده است.

طرح خوشه صنعتی خرما با شرکت همکاری شهرک‌های صنعتی، سازمان جهاد کشاورزی و فعالان صادرات خرما، ارزی آوری و چالش‌های بخش کشاورزی از سال ۹۱ در استان آغاز شد.

گواهی محصول سالم

سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان برای تولید محصول سالم خرما به نخل داران گواهی محصول سالم می‌دهد.محصول سالم محصولی است که سموم استفاده شده آن در حد استاندارد باشد.

معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی هرمزگان می‌گوید: کشاورزان با دریافت گواهی محصول سالم امکان عرضه محصول ارگانیک در بازار‌های داخلی و خارجی را دارند.

او افزود: از ابتدای امسال تاکنون ۲۰ درخواست گواهی محصول سالم به نخل داران ارائه شده که گواهی ۳ محصول خرما صادر شده است.

نیاز است مسئولان و کشاورزان با بهسازی و توسعه صنایع تبدیلی و بازار‌های صادراتی ارزش افزوده این محصول را به چند برابر رقم فعلی برسانند.

هرمزگان با برداشت سالانه ۱۴۸ هزار تن خرما از ۳۸ هزار هکتار نخلستان، مقام چهارم تولید و مقام سوم سطح زیر کشت را دارد.مضافتی، خنیزی، شاهانی، پیارم، خاصویی، کریته، مردا سنگ، زرک و کلک سرخ از ارقام مرغوب خرما در هرمزگان است.

نتیجه گیری

هر چند امسال گرما زودرس بود اما  این تابش داغ برای نخل داران شیرین بود. خرما یکی از درختان سازگار با آب و هوای خشک هرمزگان است که در سال های گذشته به علت پیرشدن نخلستان ها و موانع صادرات و غیر تجاری بودن بی رمق مانده است. توجه به کشت و داشت صنعتی و تجاری محصول می توانند بازار بزرگ صادراتی برای کشور فراهم کند که هم ارزآوری و هم اشتغال زایی بالایی دارد. میزان برداشت در هر درخت خرما به علت ارقام سنتی اکنون یک چهارم نخل ها در کشورهای مصر و اردن است که نیازمند است برنامه جامعی هم برای اصلاح نژاد نخلستان ها انجام شود و هم مرکز تحقیقات ویژه ای برای توسعه این محصول بحران ایجاد گردد.

گزارش از محمد امیرمحمدی

انتهای پیام/ا