چاه‌های غیرمجاز کشاورزی؛ شیره جان زمین را می مکند

به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، در پی بحران خشکسالی، در سال‌های گذشته اقدام غیرقانونی حفر چاه‌های غیرمجاز به عنوان یکی از مهمترین راه‌های برداشت آب‌های زیرزمینی افزایش یافته است که این موضوع علاوه بر وارد آوردن خسارات جبران ناپذیر به منابع آبی و تشدید افت سفره‌های زیرزمینی، منجر به فرونشست زمین و آسیب به زیرساخت‌های کشاورزی در برخی از مناطق شده است که با توجه به تبعات و آثار مخرب این پدیده، باید راهکار جدی تری از سوی دستگا‌های اجرایی، با همیاری کشاورزان برای مهار آن اندیشیده شود.

دشت سبزوار در چنگال چاه‌های غیرمجاز

چاه‌های غیرمجاز کشاورزی، سال هاست که شیره جان زمین را در غرب خراسان رضوی می‌مکند، تعلل در باور خطر و مهار آن در سالیان گذشته، سبزوار را در وضعیت بحرانی و قرمز قرار داده است و هر چند که در سال‌های اخیر بیش از هزار و ۵۰۰ حلقه چاه غیرمجاز توسط امور آب ناحیه سبزوار بسته شده است، اما علیرغم این تلاش‌ها همچنان شمار زیادی از این چاه‌ها به صورت کامل مسدود نشده است و هنوز حتی آماری دقیق از چاه‌های غیرمجازی که آب را از دل زمین می‌کشند، وجود ندارد.

وجود چاه‌های غیرمجاز، ظلم به کشاورزان

کشاورزی مهم ترین بخشی است که از حفر چاه‌های غیرمجاز آسیب می‌بیند و این موضوع، شرایط فعالان این عرصه را در روز‌های سخت خشکسالی، بغرنج‌تر کرده است.

محمد حسین آبادی یک کشاورز سبزواری گفت: وجود چاه‌های غیرمجاز ظلم به کشاورزان است که در این شرایط خشکسالی و بحران منابع آب روزگار سختی را می‌گذرانند، اگرچه تمامی چاه‌های کشاورزی هوشمند شده است، اما برخی با سوء استفاده و حفر غیرقانونی چاه، منابع آبی را به یغما می‌برند.

او افزود: موارد زیادی از ایجاد خانه باغ در نواحی مختلف شهرستان سبزوار مشاهد شده است که عمده آن‌ها برای تامین آب زراعت و باغبانی خود اقدام به حفر چاه غیرمجاز کرده اند و با نصب ظاهری تانکر آب، اذهان را فریب می‌دهند.

این کشاورز سبزواری با اشاره به سخت‌تر شدن وضعیت کشاورزان در دوران خشکسالی ادامه داد: حتی افزایش بارندگی‌ها در سال گذشته در این منطقه نتوانست مشکلات و مسائل بزرگ ناشی از خشکسالی‌های چند سال اخیر را کاهش دهد. اکنون زمان آن فرا رسیده است که جوامع محلی و کشاورزان ضمن آگاهی از مضرات چاه‌های غیر مجاز، در اطلاع رسانی این مورد تخلف به مراجع قضایی و امور آب انسجام بیشتری داشته باشند.

بیشتربخوانید

• بهترین راهکار برای مدیریت خشکسالی خراسان‌ رضوی چیست؟

حسین آبادی بیان کرد: با اجرای قوانین بازدارنده و موثر نباید اجازه داد برخی با حفر چاه‌های غیر مجاز سبب کم آبی و خسارت به کشاورزان زحمتکش شوند.

او تصریح کرد: تداوم استفاده از چاه‌های غیرمجاز و مدیریت نامناسب مصرف در چاه‌های مجاز می‌تواند وضعیت را بیش از گذشته سخت‌تر کند و ضروری است که دستگاه‌های اجرایی اقدام اساسی در این زمینه صورت دهند.

فرونشست زمین و ایجاد شکاف در دشت‌ها حدود ۹۰ درصد از منابع آب‌های زیرزمینی در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و با توجه به اهمیت بخش کشاورزی در امر اشتغال و از سویی وجود بحران خشکسالی‌های پیاپی، ضرورت ساماندهی چاه‌های غیرمجاز با همکاری بین بخشی و دستگاه قضایی بیش از گذشته احساس می‌شود.

محمد ثابتی مقدم مدیر امور آب ناحیه سبزوار گفت: در چند دهه گذشته تغییر اقلیم در مناطق شرقی کشور و به ویژه غرب خراسان رضوی زمینه ساز پدیده خشکسالی بوده و با کاهش بارندگی و افزایش جمعیت، نیاز انسان به محصولات کشاورزی و تامین آب افزایش یافته که مجموع این موارد امروز کمبود آب را به یک بحران جدی در منطقه تبدیل کرده است.

او با اشاره به کاهش ۶۱ درصدی بارندگی در سبزوار نسبت به سال زراعی گذشته، افزود: یکی از مهمترین آثار کاهش بارندگی ها، افت منابع آب است. هم اکنون آب‌های زیرزمینی در دشت جوین ۸۵ سانتی متر و در دشت سبزوار ۳۵ سانتی متر افت دارد و آب این دشت‌ها شورتر از گذشته شده است. همچنین استفاده بی رویه از منابع آب، فرونشست زمین و ایجاد شکاف در دشت‌ها را در پی داشته است.

مدیر امور آب ناحیه سبزوار با اشاره به اینکه بستن چاه‌های غیرمجاز نقش موثری در جلوگیری از افت آب‌های زیرزمینی دارد، ادامه داد: در اجرای طرح تعادل بخشی منابع آبی، عملیات انسداد چاه‌های غیرمجاز به صورت جدی پیگیری می‌شود.

ثابتی مقدم بیان کرد: از سال ۱۳۹۴ تاکنون عملیات انسداد هزار و ۵۰۰ حلقه چاه غیرمجاز توسط امور آب ناحیه سبزوار انجام شده و در این مدت هفت میلیون متر مکعب آب از این طریق صرفه‌جویی شده است.

او تصریح کرد: همچنین ۳۲۶ حلقه چاه آب غیرمجاز ظرف یک سال اخیر در شهرستان‌های سبزوار، داورزن، جوین، جغتای، خوشاب و ششتمد، در غرب استان خراسان رضوی با تلاش کارشناسان حقوقی و پس از دریافت دستور قضایی مسدود شده است.

ضرورت مدیریت مصرف و تشدید اقدامات حفاظتی

بسیاری از کارشناسان معتقدند که در کنار اقدامات سلبی باید اقدامات فرهنگی نیز در زمینه حفظ و حراست از منابع آبی صورت گرفته و کشاورزان و بهره برداران آب نه به واسطه زور، بلکه با آگاهی و تمایل در حفاظت از منابع آبی به ویژه سفره‌های زیرزمینی مشارکت کنند.

علی قانع یک کارشناس حوزه کشاورزی گفت: تامین آب مورد نیاز کشاورزان از طریق اجرای طرح‌های پایاب سدها، تلاش برای گسترش طرح‌های کشت جایگزین، توسعه آبیاری مدرن و فرهنگ‌سازی از طریق رسانه‌ها از جمله اقدامات اساسی است که می‌تواند تلاش‌های صورت گرفته در حراست از منابع آبی را به مرز موفقیت نزدیک کند.

او با بیان اینکه گام‌های موفقی در مقابله با بحران چاه‌های غیرمجاز برداشته شده است، افزود: در عین حال همچنان تهدید به صورت کامل در این حوزه از بین نرفته است و تداوم خشکسالی و کمبود منابع آبی در نبود نظارت‌های مستمر و کافی و همچنین خلاء قوانین بازدارنده، برخی را به حفر چاه‌های غیرمجاز در مناطق کم آب ترغیب کرده است.

این کارشناس حوزه کشاورزی با اشاره به برخی رفتار‌های نادرست در حوزه مدیریت آب ادامه داد: به عنوان مثال راه اندازی استخر‌های تفریحی در باغ ویلا‌ها که بیشتر آن‌ها از چاه‌های غیرمجاز تامین آب می‌شوند، نقش بسزایی در آسیب به کشاورزی منطقه داشته است که ماحصل این گونه رفتارها، کاهش محصولات کشاورزی و در نتیجه گرانی میوه و بیکاری کشاورزان خواهد بود.

قانع بیان کرد: همچنین راه اندازی چاه‌های غیرمجاز زمینه ساز برداشت بیش از حد منابع آبی می‌شود که این موضوع هم موجب وارد شدن آسیب جدی به قنوات و جریان‌های آبی زیرزمینی می‌شود.

او افزود: در شرایط کاهش چشمگیر بارش ها، تغییر الگوی کشت، تجهیز چاه‌های مجاز آب به شمارشگر‌های هوشمند و مقابله جدی با چاه‌های غیرمجاز، برخی از راهکار‌های برون رفت از چالش خشکسالی است.

منبع:ایرنا

انتهای پیام/ز.ق