به گزارش  خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، در روز گرم با آفتابی سوزان در حاشیه شهر شیراز به قدیمی ترین کارگاه رنگرزی سنتی رفتم.در ابتدای ورود چیزی که توجه مرا به خود جلب کرد وجود رنگ های طبیعی و روح نوازی بود که حکایت از تاریخی بزرگ داشت.

رنگرزی در ایران قدیم سابقه ای طولانی دارد  و نقش سربازان جاوید تخت جمشید در موزه لوور حکایت از این دارد که ایرانیان از دیرباز به راز  دستیابی به رنگ های جادویی پی برده  بودند. ایرانیان در طول دوران تاریخی از رنگ کردن سنگ ها و سفال تا نخ و فرش سابقه ای درخشان دارند.

مصطفی فرمانی پدر رنگرزی سنتی ایران

در میان نخ های رنگارنگ و زیبا صاحب کارگاه رنگرزی آقای مصطفی فرمانی را دیدم , او پدر رنگرزی سنتی ایران است.

فرمانی گفت: از سال ۱۳۶۰ با کمک سید عباس سیاحی استاد و پیشکسوت کار رنگرزی را با ۱۵ دیگ شروع کردم. روزگاری در این کارگاه ۵۰ نفر روزانه ۹ تن نخ را رنگ می کردند که اکنون به علت بیماری کرونا رنگرزی نخ ها به کمتر از یک تن رسیده است.

به گفته فرمانی مواد صنعت رنگرزی سنتی بر پایه پوست میوه ها از جمله گردو، انار، گیاهان کوهی، جاشیر، پوسته بلوط کاه گندم ،گیاه وسمه، ریشه روناس و دیگر مواد طبیعی بنا شده است.

با وجود رتبه نخست فارس در صنعت رنگرزی سنتی می توان به دیگر مراکز کشور مانند آذربایجان شرقی، اصفهان، خراسان، مرکزی، کاشان و نائین نیز اشاره کرد.

کارگاه های رنگرزی سنتی مکان تولید مواد اولیه فرش سنتی در ایران است که می تواند این صنعت را رونق بخشد.

 ارزش و اهمیت رنگرزی سنتی با استفاده از مواد طبیعی

رنگرزی سنتی ایران در دوره ساسانیان از اهمیت خاصی برخوردار بوده که با گذشت زمان و در اواخر دوره قاجار رنگ‌های صنعتی بر پایه مواد شیمیایی به بازار ایران وارد شد.

این تجربه برای نخستین بار با استفاده از رنگ‌های جوهری که در برابر نور و شستشو ثبات زیادی ندارند، به کار گرفته شد و به مرور زمان و بر مبنای تجربیات عملی و علمی اهالی فن با کیفیت رنگ‌های گیاهی صحه‌گذاری شده است.

کاربرد رنگرزی سنتی در دستبافت های داری

در دستبافت های داری اساتید رنگرزی با استفاده از مواد رنگ‌های طبیعی مانند پوست گردو، ریشه روناس و پوست انار الیاف طبیعی مانند پشم و ابریشم را رنگ می‌کنند.

مجید سلیمی کارشناس مسئول توسعه و ترویج معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس در گفتگو با خبرنگار ما گفت: با انجام آزمایش‌های مختلف مشخص شد ثبات رنگی که در فرش‌های دستبافت‌های قدیم وجود داشته هم اکنون به جز کارگاه آقای فرمانی که رنگرزی را به شیوه سنتی انجام می‌دهد کمتر کارگاهی را می توان یافت که بتواند رنگرزی را با همان روش و معیار‌ها در پیش گیرد.

او بیان کرد: رنگرزی سنتی مخصوص دستبافت‌های داری مانند گلیم، جاجیم، قالی، به خصوص نخ‌های پشمی و ابریشمی است.

سلیمی تصریح کرد: مراحل رنگرزی سنتی شامل شستشوی استاندارد و آماده کردن نخ پشمی به روش دندانه دار برای جذب رنگ و دوام پشم است که کاربرد بسیار دارد.

کارشناس مسئول توسعه و ترویج معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس ادامه داد: در روش رنگرزی سنتی که در عشایر و روستا‌ها انجام می‌شد روستائیان این کار را  با ابزار‌های خیلی معمولی انجام می‌دادند.

بهمنی کارشناس توسعه و ترویج اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس نیز افزود: در دهه ۷۰ و ۶۰ رنگرزی سنتی بعد از صنعت نفت بالاترین ارز آوری را برای کشور داشته است.

او اضافه کرد: امروز می‌بینیم که بازار‌های دیگر در کشور‌ها جایگزین شده اند و ما در حال از دست دادن این بازار هستیم که اگر توجه ویژه‌ای به هنر رنگرزی سنتی شود می‌توانیم در موضوع اشتغال و ارزآوری برای کشور موفق باشیم.

بهمنی اظهار کرد: دستبافت های داری که با استفاده از الیاف پشمی و نخی رنگ به روش سنتی تهیه شده است به کانادا و دیگر کشورهای اروپایی صادر می شود.

۴۰ سال تجربه در حرفه رنگرزی سنتی 

مصطفی فرمانی مسئول کارگاه رنگرزی سنتی در سلطان آباد شیراز، با اشاره به اینکه کاربرد رنگ‌ در فرش‌های سنتی می‌تواند زینت بخش هر خانه باشد، بیان کرد: تفاوت رنگ گیاهی طبیعی با رنگ مصنوعی در این است که رنگ مصنوعی در فرش‌های ماشینی جلوه زیبایی دارد، بعد از مدتی این زیبایی از بین می‌رود اما رنگ های گیاهی طبیعی که در فرش دستباف به کار می‌رود هر چه فرش پا بخورد براق، شفاف و با ارزش‌تر می‌شود.

او تصریح کرد: این کارگاه روزانه ۹ تن نخ را رنگ آمیزی می‌کرد و در حال حاضر با توجه به شرایط بوجود آمده رنگ آمیزی کارگاه به روزی ۵۰ تا ۱۰۰ کیلو نخ رسیده و مشکلی که وجود دارد صادرات بعضی مواد گیاهی مانند روناس است، زیرا این گیاه تنها در استان یزد کشت می‌شود و انتظار می‌رود جلوی این صادرات گرفته شود.

با توسعه کارگاه های سنتی رنگرزی و حمایت از این صنعت می توان زمینه اشتغال در حوزه صنایع دستی را افزایش داد.رنگرزی نخ عمده مواد اولیه فرش دستباف است که بدون حمایت از کارگاه های رنگرزی نمی توان جایگاه مهمی در صادرات فرش دستباف دنیا بدست آورد.

انتهای پیام/ت