حجت الاسلام و المسلمین حمید حاجعلی استاد حوزه علمیه آیت الله مجتهدی تهران در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه قرآن و عترت  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، با طرح مقدمه به توضیح مسئله قیام‌های قبل از ظهور امام زمان (عج) پرداخت و گفت: مسئله‌ای که ذهن بعضی از اهل وسواس را به خود مشغول داشته و از این طریق آنان را به انحراف از راه حق و وسوسه در قلوب دیگران وادار نموده، شبهه‌ای کاملا بی ارزش است که نیاز به جواب ندارد. اما از آن جا که بعضی از بندگان خدا ساده لوح هستند ممکن است با این موضوع‌های انحرافی به گمراهی کشیده شوند.

بیان اصل شبهه قیام قبل از ظهور

وی افزود: قیام قبل از ظهور حضرت حجت ارواحنا فداه جایز نمی‌باشد یا اگر هم جایز باشد به سرانجام نخواهد رسید و این مطلب از روش‌های مختلفی تجربی، مطالعه تاریخی و روایتی ثابت شده است.

این کارشناس مذهبی با بیان این که منظور از قیام، قیام برای خدا و تشکیل حکومت الهی و اجرای دستوراتش است یا خواهش‌های نفسانی، افزود: قائلین به این مسئله کدام قیام را در نظر می‌گیرند؟ هردو؟ اگر منظور هر دو نیست، قایلین به شبهه مذکور، کدام قسم را حرام می‌دانند؟ از نظر عقلی، مفهوم قیام یا هر عنوان دیگری نزدیک به آن مثل نهضت، خروج، حرکت، انقلاب و ثوره به خودی خود بد یا خوب نیست بلکه بد یا خوب به آثار و نتایج آن‌ها تعلق میگیرد. از طرفی این حرف‌ها معمولا از طرف اخباری‌ها صادر می‌شود آن‌ها جمود زیادی روی روایات و ادله نقلیه دارند و مسائل عقلی نزدشان کم رنگ‌تر است و از این جهت پاسخ‌ها هم بیشتر نقلی است.

قیام از منظر قرآن و روایات

حجت الاسلام حاجعلی در ادامه با اشاره به ذکر هفت مورد از نمونه‌های قرآنی مسئله قیام، افزود: در برخی از آیات قرآن به موضوع قیام از جمله آیه ۸ سوره، مائده، آیه ۱۳۵ سوره نساء، آیه ۲۵ سوره حدید، آیه ۲۳۸ سوره بقره، آیه ۲۴ سوره مائده و ... اشاره شده است.

وی افزود: طبق تجربه و تاریخ نمی‌توان حلیت یا حرمت یا وجوب را برای یک عنوان نفی یا اثبات کرد. بالاترین شاهد در این زمینه روایات تعداد بز (۱۷ یا ۴۰) می‌باشد که حضرت صادق (ع) فرمودند «اگر به تعداد این بز‌ها یاور داشتم قیام می‌کردم» (اصول کافی ج ۲ ص ۲۴۳ وجواهر ج ۲۱ ص ۳۹۷).

حجت الاسلام حاجعلی تصریح کرد: روایت‌های حرمت قیام از طرف بنی امیه که جبر گرا بودند یا جعلی است یا از روی تقیه صادر شده اند. معمولا قیام علیه حکومت موجود را هرچند ظالم باشد حرام می‌دانند و یا ناظر به فقدان شرائط قیام یا شرائط قیام کننده اند و یا ناظر به زمان و مکان و افراد خاص هستند یا اگر هم عصمت را در قیام کننده شرط می‌کنند این شرط مخصوص زمان حضور است و در زمان غیبت «المیسور لایسقط بالمعسوریا مالایدرک کله لایترک کله؛ انجام مقدارى از تکلیف، که از دست مکلف برمی‌آید، به علت دشوار یا غیر مقدور بودن انجام کامل آن، ترک (ساقط) نمی‌شود.». اگر درست یا غلط بودن قیام به حضور و عدم حضور معصوم ربط می‌داشت پس باید قیام هر کسی غیر از آنان حتی زید و یحیی و حسین فخ نیز حرام باشد و حال آن که روایاتی در جواز این قیام‌ها با اسناد قوی موجود است.

روایتی که هدف از انجام قیام را ملاک می‌داند

او با مثالی درباره قیام زید ادامه داد: صاحب وسائل در کتاب جهاد بابی را تحت عنوان حکم خروج بالسیف قبل قیام القائم (ع) باز نموده که باب ۱۳ است. در آنجا اولین حدیثی که آورده (چون دأب ایشان این است که قوی‌ترین اسناد را در ابتدای باب بیاورد) حدیث تایید خروج زید است که با سند صحیح از امام صادق (ع) نقل شده در آن حدیث به صراحت ملاک حرمت و حلیت یک قیام به انگیزه و قصد قیام کننده منوط شده است. بر همین اساس حضرت فرموده اند اگر زید مردم را به اهل بیت دعوت می‌کرد و اگر پیروز می‌شد به وعده هایش عمل می‌کرد، خروج او مورد تایید بود، ولی دیگر قیام کنندگان این چنین نبودند.

این کارشناس مذهبی در ادامه با اشاره به ذکر نمونه‌های روایی دیگر که نشان از سکوت نکردن در برابر ظلم و سلطان ظلم است، بیان کرد: به عنوان نمونه در حدیث نهج البلاغه آورده شده است «برای مظلوم یاور و برای ظالم خصم باشید». یا نمونه دیگر به ارسال نامه‌های کوفیان به امام حسین (ع) اشاره شده است که نوشتند «فوالله ما الإمام إلا القائم بالقسط – لم أخرج أشرا ولا بطرا وإنما خرجت لطلب الإصلاح فی أمة جدی أرید أن آمر بالمعروف وأنهی عن المنکر لنرد المعالم من دینک ولیأمن المظلومون من عباد؛ امام کسی نیست جز آن که به عدل و قسط به پا خیزد ... . خروج و قیـام من از روى سرکشى و خوشگذرانى و فساد و ظلم نیست، تنها براى اصلاح در امت جدم (ص) قیام کردم و می‌خواهم به معروف امر کنم و از منکر بازدارم و به سیره جدم (ص) عمل کنم...»؛ بنابراین قیام امام حسین (ع) نیز با آن روایات مذکور سازگاری ندارد، چون قیام آن حضرت نیز قبل از قیام قائم (ع) است!

حجت الاسلام و المسلمین حاجعلی با بیان این اصل در پذیرش روایت تطابق آن با قرآن است، افزود: روایات نهی کننده قیام اغلب ضعیفند و روایاتی در مقابل آن مثل روایتی که ذکر شد، وجود دارد. با فرض این که این روایات را هم قبول کنیم تعارض آن با قرآن را نمی‌توان، نادیده گرفت.
قیام از نظر علماء

این استاد حوزه با اشاره به دیدگاه‌های مختلف علما درباره قیام، عنوان کرد: قاطبه فقهای شیعه اجرای حدود در زمان غیبت را با وجود شرایط جائز و بلکه واجب می‌دانند و حال آن که اجرای حدود به طور کامل، بدون قیام و تشکیل حکومت ممکن نیست و تمامی فقها تشکیل حکومت را جائز و غالبا واجب می‌دانند.

نتایج قبول حرمت قیام علیه ظلم و طاغوت

حجت الاسلام و المسلمین حاجعلی نتایج بد حرمت قیام علیه ظلم و طاغوت را برشمرد: یک نتیجه سوء پذیرش طاغوت است که آیات و روایات بر انکار وکفر به آن اصرار دارد؛ مثل آیة الکرسی یا آیه ۶۱ سوره نساء و مقبوله عمر بن حنظله و مشهوره ابی خدیجه. همچنین حفظ مملکت اسلامی از دست برد اجانب، دفاع از مرز‌ها و جلوگیری از ظلم به طور معتنا به، بدون قیام و تشکیل حکومت و نظم و نظام ممکن نیست.

او در آخر خاطر نشان کرد: اگر نتیجه فعلی و زودرس قیام ملاک حلیت و حرمت باشد، تمام قیام‌های انبیا و اولیا نیز تحت الشعاع واقع خواهد شد و با این ملاک آن‌ها را باید اشتباه بدانیم. قیام ابا عبدالله (ع) نیز در کوتاه مدت به ظاهر شکست خورد، اما آثار دیر رس آن هنوز نیامده که همان ظهور حضرت حجت است. انقلاب ما با تمام ابعاد قبلی و فعلی و آینده اش قطره‌ای از آثار همان قیام ابا عبد الله (ع) است.

انتهای پیام/