به گزارش خبرنگارگروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از آبادان، آبادان در جنوب غرب ایران و استان خوزستان واقع شده و از دو سمت توسط رودخانه‌های بزرگ اروند و بهمنشیر احاطه شده است که در گویش محلی به رودخانه (شط) گفته می‌شود. رودخانه کارون پس از رسیدن به خرمشهر به ۲ شاخه تقسیم می‌شود، شاخه اول به اروندرود، سپس اروندرود نیز به خلیج فارس می ریزد.

شاخه دوم، رودخانه بهمنشیر را تشکیل می‌دهد که حدود ۹۰ کیلومتر طول دارد و آب کارون را به سمت خلیج فارس منتقل می‌کند، ساحل بهمنشیر از سر سبزترین و خرما خیزترین نخلستان‌های ایران به شمار می رود که با دارا بودن خاک آبرفتی حاصلخیز و آب مناسب از دیرباز محل تولید مرغوبترین خرما‌های ایران بوده است.

در سال‌های اخیر به دلیل سد سازی غیر اصولی و خشکسالی و کشاورزی سنتی و ورود پساب‌های شور و حاوی سموم از برخی مزارع کشاورزی بالادست کارون، مشکلات زیادی از جمله کم شدن سطح آب بهمنشیر و غلبه آب شور دریا بر میزان آب رودخانه و در نتیجه شوری بالای آب این رودخانه، تاثیر منفی بر کشاورزی و نخلستان‌های منطقه گذاشته است.

به دلیل کاهش شدید آب ورودی به این رودخانه و کم شدن جریان آب و عدم لایروبی به موقع و مستمر آن، چند سالیست که رسوبات باعث شده است که عمق رودخانه رو به کاهش بگذارد.

مسئولان برای کاهش شوری آب رودخانه کارون طرح ضربتی ساخت بند خاکی مارد را پیشنهاد دادند که عملیات اجرایی این بند از یک ماه پیش برای جلوگیری از نفوذ شوری آب دریا به رودخانه کارون آغاز شده بود و طی چند روز گذشته پایان یافت.

ساخت بند خاکی اضطراری مارد بر روی رودخانه کارون

سد خاکی مارد یک مانع خاکی برای جداسازی آب شیرین کارون از آب شور دریا است، این سد به طول ۱۹۰ متر و عرض تاج ۱۱ متر و ارتفاع تقریبی ۱۹ متری (با فرض نفوذ ۲ متر مصالح در بستر رودخانه) با اعتبار بالغ بر ۱۸۰ میلیارد ریال طی چند هفته به بهره برداری رسید.

اهداف اجرای طرح

-کنترل جریانات و اثرات جزر و مدی و جلوگیری از نفوذ آب شور خلیج فارس به رودخانه کارون

-ارتقای کیفیت آب مورد نیاز اراضی کشاورزی منطقه

- ایجاد شرایط لازم جهت توسعه بنادر و کشتیرانی، صنعت کشتی سازی و حمل و نقل دریایی

-اشتغال، گردشگری

-بهبود و توسعه صنایع شیلات

منصوری کیا مدیر توسعه سد‌ها و نیروگاه سازمان آب و برق خوزستان در این زمینه در گفت وگو با خبرنگار ما گفت: با ساخت این بند خاکی رودخانه کارون کامل مسدود شده و اتصال این رودخانه با خلیج فارس قطع و آب شور و شیرین جداسازی شده است.

او افزود: در بالادست رودخانه ایستگاه مارد وجود دارد که می‌تواند آب شیرین و مناسب باکیفیت دریافتی از رودخانه کارون را پمپ کند و به سمت رودخانه بهمنشیر سرازیر کند.

به گفته مدیر توسعه سد و نیروگاه سازمان آب و برق خوزستان با ساخت بند خاکی مارد، شوری آب در بهمنشیر در حال کاهش قابل ملاحظه است و انتظار می‌رود شوری آب به نصف برسد.

منصوری‌کیا اضافه کرد: همچنین امکان کاهش شوری در حد قابل قبول تا اواسط پاییز فراهم شده است.

او افزود: بدیهی است که چنین بند‌هایی راهکار‌های موقت و اضطراری حل مسئله است و حل کامل آن منوط به ساخت سد‌های اصلی است، اما هزینه‌های نسبتا کم ساخت چنین بند‌هایی نسبت به ساخت سد‌های اصلی این راهکار‌ها را از نظر اقتصادی توجیه پذیر کرده است.

سید زین العابدین موسوی فرماندار ویژه آبادان نیز گفت: سد خاکی مارد اتفاق بی نظیری است که در سال ۱۴۰۰ در آبادان به وقوع پیوست و آثار مثبتش را همشهریان در کوتاه مدت احساس خواهند کرد.

او ادامه داد: خوشبختانه تا این لحظه در حدود ۳ هزار میکروموس از EC آب بهمنشیر به یُمن ایجاد این سد کاهش یافته است و این رقم بزرگی است.

موسوی گفت: یکی از عمده‌ترین عوامل بی کیفیتی آب بهمنشیر، ارتباط آب اروند با بهمنشیر از طریق رودخانه کارون است که سال‌ها لاینحل مانده بود، ما توانستیم آب با کیفیت غدیر را به آبادان برسانیم، اما در ترمیم و جبران کمیت آن نیازمند ادغام آب غدیر با آب بهمنشیر بودیم.

مهمترین دست آورد سد خاکی مارد برای کاهش‌ ای سی آب، ذخیره آب شیرین و انتقال آن از طریق کانال ژیان به رودخانه بهمنشیر است.

ابراهیم پروین مدیر آب منطقه جنوب گفت: سد مارد به طور چشمگیری بر کیفیت آب رودخانه بالادست تاثیر گذاشته و شاهد این هستیم که روزانه میزان‌ ای سی آب در منطقه در حال کاهش می باشد.

جلوگیری از ورود آب شور به رودخانه کارون

فرماندار ویژه آبادان افزود: تنها چاره با کیفیت کردن آب بهمنشیر، جلوگیری از ورود آب شور به رودخانه بود و باید ارتباط اروند با کارون بالادست قطع و یا کنترل می شد، چون قاعدتا پایین بودن ای سی بهمنشیر می‌تواند کیفیت آب شرب و کشاورزی ما را تضمین کند.

موسوی گفت: غیر از آب شرب، مشکل آب فاقد کیفیت بهمنشیر را در تابستان داشتیم، چون دام‌های ما مستقیما از این آب سیراب می‌شوند و مزارع و نخیلات ما تشنه آب شیرین هستند که با اقداماتی که صورت گرفته امیدواریم کیفیت آب مورد نیاز دام‌ها و مزارع تضمین شود.

او در ادامه با بیان اینکه سد مارد در سایر فصول سال هم تاثیر مثبتی بر محیط زیست آبادان دارد، گفت: با احداث این سد خاکی آب شور برگشتی از دریا و اروندرود به بالادست و ایستگاه پمپاژ مارد مسدود و کنترل شد و شوری آب دریا به بهمنشیر هرگز نخواهد رسید.

فرماندار ویژه آبادان تصریح کرد: قرار است در آینده برای بهره برداری بهتر و عبور آب زیست محیطی ۵ دهنه لوله سایز ۷۰۰ به صورت یکطرفه کارگذاری شود.

موسوی گفت: در نزدیکترین تصفیه خانه شهری نزدیک به آبادان، شوری آب ۷ هزار و ۸۲۲ بود که در تصفیه خانه آبادان این عدد به ۴ هزار و ۵۸۳ کاهش یافت این در حالیست که پارسال EC تصفیه خانه آبادان لااقل همه روزه ۱۰۰ میکروموس بالاتر از آن ایستگاه بود در حالی که هم اکنون حدود ۳ هزار و ۲۰۰ میکروموس پایین تر از آن ایستگاه است.

او تصریح کرد:با تاکید استاندار پیگیر رها سازی آب از بالادست هستیم تا آب بهمنشیر را به آب شیرین باکیفیت تبدیل کنیم.در این بین برخی از روستا‌های آبادان با مشکلات کمبود آب مواجه هستند که مسئولان با استقرار تانکر در حال رفع مشکلات می‌باشند.

فرماندار ویژه آبادان در این زمینه گفت: در حال حاضر برخی روستا‌های ما مشکلاتی دارند که با استقرار تانکر در حال رفع مشکلات هستیم و با افزودن تانکر و رها سازی آب از بالادست این مشکلات موقت هم حل خواهد شد.

سد خاکی مارد پیشتر نیز در سال ۹۷ ساخته شده بود که بر اثر سیل از بین رفت و ساخت دوباره آن در بالادست کارون برای کشاورزان روستا‌های پایین دست رودخانه سبب مشکلاتی شد.

یک کشاورزی خرمشهری در گفت گو با خبرنگار ما گفت: با قرار دادن مقدار کمی از آب رودخانه به کشاورزان تنها ۹۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی زیر پوشش شبکه قرار می گیرد.

او افزود: تنها خواسته ما از مسئولان این است که ۳۰۰ هکتار باقی مانده از زمین‌های کشاورزی را نیز زیر پوشش شبکه قرار دهند که مشکل آبیاری نداشته باشیم.

احمدی معاون اداره جهاد کشاورزی خرمشهر در این زمینه گفت: بخشی از اراضی و باغات شهرستان خرمشهر به دلیل اینکه در پایین دست این بند قرار گرفتند به آب رودخانه دیگر دسترسی ندارند.

راهکار‌هایی برای حل مشکل تامین آب با کیفیت برای آبیاری نخیلات

منصوری‌کیا مدیر توسعه سد و نیروگاه سازمان آب و برق خوزستان هم گفت: برای حل مشکل تامین آب با کیفیت برای آبیاری نخیلات آبادان و خرمشهر لازم است که از راهکار‌های موقت استفاده شود که بند خاکی اضطراری مارد یکی از این راهکارهاست.

او ادامه داد: در سال‌های گذشته از جمله در سال ۹۷ که با خشکسالی شدیدی مواجه بودیم نیز چنین بندی در همین محل ساخته شده بود، این بندهاب موقت پس از رفع نیاز در اواسط پاییز همان سال برداشته می‌شوند و امسال برای سومین بار این بند خاکی در محل مارد ساخته شده است.

منصوری‌کیا اظهار داشت: بدیهی است که چنین بند‌هایی راهکار‌های موقت و اضطراری حل مسئله است و حل کامل آن منوط به ساخت سد‌های اصلی است، اما هزینه‌های نسبتا کم ساخت چنین بند‌هایی نسبت به ساخت سد‌های اصلی این راهکار‌ها را از نظر اقتصادی توجیه پذیر کرده است.

او بیان کرد: برای اقتصادی‌تر کردن این طرح سرریزی اضطراری (به صورت فیوزپلاک) اجرا شده تا در صورت نیاز به جای تخریب کامل بند، فیوز آن تخریب شود.

به گفته منصوری‌کیا، برای در نظر گرفتن مسائل زیست محیطی، لوله‌هایی در نظر گرفته شده که امکان گذر حداقل جریان آب شیرین به پایین دست از طریق آن‌ها محقق شود.

اما امسال نیز همچون سال‌های گذشته کشاورزان آبادانی و خرمشهر از کمبود و شوری آب گله‌مند هستند و سال‌های خشکسالی برای آن‌ها سخت و عذاب آور می‌باشد.

سال‌های خشکسالی، دوران سخت و عذاب آور برای کشاورزان است

منصوری‌کیا افزود: سال‌های خشکسالی، دوران سخت و عذاب آور برای کشاورزان است، مگر اینکه تمهیدات لازم برای رفع مشکلات آن‌ها اجرا شود، البته در حال حاضر بخش‌های زیادی از جهان در شرایط خشکسالی قرار دارد، به طور مثال در کشور آمریکا به دلیل شرایط خشکسالی، سد مهم هوور به کمترین میزان تراز آب از زمان ساخت تاکنون رسیده است، بنابراین مسئله تامین آب شرب و کشاورزی مورد نیاز، در حال تبدیل شدن به یکی از دغدغه‌های اصلی کشور‌های دنیا است.

ساخت سد مارد و مشکلات کشاورزان

ناجی شهیب زاده، مدیر اداره جهاد کشاورزی خرمشهر در گفت وگو با خبرنگار ما گفت: سد خاکی مارد به منظور بهبود میزان کیفیت آب دریافتی در آبادان خرمشهر احداث شد، اما باعث شد تا کشاورزانی که زمین‌های کشاورزی آن‌ها قبل از مکان سد می‌باشد را برای آبیاری زمین‌های خود دچار مشکل کند.

او افزود: فرماندار ویژه شهرستان خرمشهر دستور لایروبی بخش‌های قبل از سد، به منظور تامین آبی مناسب برای آن زمین‌های کشاورزی را صادر کرده، اما تا زمان اجرایی شدن و با توجه به مشکل اساسی که کشاورزان در آبیاری زمین‌های زراعی خود دارند، لازم است انجام این کار سرعت بخشیده شود.

شهیب زاده از جمله اقداماتی که برای بهتر انجام شدن آبیاری در زمین‌های کشاورزی صورت گرفت را طرح هکتاری به دستور مقام معظم رهبری خواند و ادامه داد: برخی مشکلاتی که در بخش‌های شبکه‌های توزیع درون مزارع، لایروبی انحار، تعاون‌های تولید و بهره بردار و برخی مشکلات مربوط به حوزه‌ فرهنگ سازی سبب شد تا برخی بهره بردار‌ها تمایلی به کشت و کار در زمین‌های زراعی خود نداشته باشند.

شهیب زاده با بیان رسیدن‌ای سی آب در روز‌های اخیر برای آبیاری زمین‌های کشاورزی به ۸ هزار تصریح کرد: آب بالای ۷ هزار سبب خرابی محصولات کشاورزی می‌شود و کشاورزان از این مسئله گلایه‌مند هستند.

اقدامات جهاد کشاورزی برای مدیریت آب

حسن دشتی مدیر جهاد کشاورزی آبادان نیز گفت:امسال با وضعیت پیش آمده، آب شرب در اولویت است و کشت شلتوک فعلا ممنوع شده است.

او با بیان اینکه کاهش ۳۵ درصدی دبی آب کارون خطری است که امسال هم اراضی کشاورزی به ویژه نخلستان‌ها را تهدید می‌کند، افزود: اگر می‌خواهیم مانند سال ۹۷ فاجعه‌ای برای نخلداران و محصول خرمای آن‌ها پیش نیاید باید سریعتر دست به کار شویم و سد پایین دست و بالا دست را راه اندازی کنیم.

حسن دشتی با بیان اینکه خشکسالی چه بلایی در این سال‌ها بر سر نخلستان آورده است، تصریح کرد: از ۵ هزار نخل تنها، یک سوم باقی مانده و ۲ سوم آن در جنگ و خشکسالی از بین رفته است.

از ۱۸ هزار و ۵۰۰ هکتار نخلستان آبادان ۵ هزار و ۵۰۰ هکتار از بین رفته و ۱۳ هزار هکتار نخلستان همچنان پابرجاست که البته با راه اندازی شبکه آبیاری و زهکشی پشتیبانی می‌شود.

در پی کاهش ۳۵ درصدی متوسط بارش در حوضه‌های آبریز خوزستان، آورد رودخانه‌ها به مخازن سد‌ها نیز تا خرداد ماه امسال ۴۴ درصد نسبت به شرایط نرمال کمتر شده است، حجم مفید مخازن سد‌های خوزستان نیز نسبت به شرایط نرمال ۶۰ درصد کمتر است.

رودخانه کارون که روزی پرآب‌ترین و تنها رودخانه قابل کشتیرانی کشور نامیده می‌شد، بیش از یک دهه است که به دلیل سدسازی بی‌رویه و اجرای طرح‌های انتقال آب به فلات مرکزی با کاهش شدید آب مواجه است.

کارشناسان محیط زیست بر این باورند که مشکل نفوذ شوری آب دریا به رودخانه کارون تنها با تامین شدن حقابه این رودخانه قابل حل است، نه با اقدامات سازه‌ای.

در این میان، شورای حفاظت کیفی رودخانه کارون با دستورکار تامین حقابه رودخانه‌های دز و کارون در هفته گذشته در استانداری خوزستان تشکیل شد، اما نتیجه‌ای در پی نداشت.

مسئولان امر باید قبل از ساخت سد خاکی مارد زیرساخت‌های لازم را فراهم می‌کردند تا کشاورزان عزیز با مشکل کمبود آب مواجه نشوند، اما می توان با آبرسانی به زمین‌های کشاورزی و مراکز دامپروری در پایین دست این سد مانع از رسیدن شوری آب به زمین‌های کشاورزی شد تا مشکلی برای  کشاورزان و دامداران پیش نیاید.

گزارش از هدی دریس

انتهای پیام/ د