به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از ساری ،ارتباطات پایه و اساس تشکیل و تداوم فرهنگ‌ها است، در زمان‌های دور، انسان‌ها از طریق برقراری ارتباط با یکدیگر به تبادل افکار و اندیشه‌های خود اقدام کرده و بدین ترتیب پایه‌های فرهنگ و تمدن جوامع بشری را ایجاد کردند.

ارتباط به عنوان نخستین نیاز هر نظام در هر سطحی، بنابراتفاق نظر اندیشمندان ارتباطات یک فرایند و به قول وبر شکل خاصی ازکنش متقابل اجتماعی است که قوام بخش هویت محسوب می‌شود. نظام اجتماعی ساخت خود را با توجه به عناصر موجود ساخت دهنده در پیرامون خود سامان می‌دهد که یکی از این عناصر ساخت دهنده وسایل ارتباط جمعی است. وسایل ارتباط جمعی در زندگی اجتماعی امروزیان به قدری مهم است که فرایند جامعه پذیری، فرهنگ پذیری و فرهنگ یابی تحت نظارت آن‌ها شکل می‌گیرد و بر این مبنا شخصیت اساسی افراد جامعه بارور گردیده و سامان می‌یابد.

نقش رسانه‌ها در دنیای امروز موضوعی است که مورد توجه خاص جامعه شناسان و روانشناسان اجتماعی واقع شده است و رسانه‌ها در زندگی روزمره ما نفوذ می‌کنند و محیطی را بوجود می‌آورند که در آن هویت‌ها شکل می‌گیرد که ورود هر کدام از رسانه‌ها به نوبه‌ی خود تاثیرات متفاوت و گوناگونی را بر احساسات، ارزش‌ها، باورها، تفکر و... دارد؛ از جمله نکاتی که در این فرایند مورد دقت قرار می‌گیرد توجه به امر هویت است. (قبادی و همکاران، ۱۳۹۲: ۵)

امروزه انقلاب اجتماعی ارتباطات علاوه برافزایش رسانه‌های ارتباط جمعی و فن اوری‌های نوین ارتباطی، تحول نماد‌ها و باور‌ها را نیز به ارمغان داشته است و بیش از پیش ارتباطاتِ انسانی و اجتماعی متکی به فضای مجازی شده است که در آن حس از امکانات رهایی بخش وجود دارد و شبکه‌های رقمی چیزی ساخته اند که کمتر ازمحیطِ اجتماعی نوینی نیست (رابینز و بستر)

 منظور از حسِ رهایی در این فضا، ابعادِ زمانی و مکانی است که دگرگون شده و یا از بین رفته اند. محدودیتی برای کاربران وجود ندارد وهمینطور محیطِ اجتماعی نوین مربوط به نوعی از ارتباطات می‌شود که قاعده‌های ارتباطی فضای طبیعی یا واقعی در آن کم رنگ و یا متحول می‌شوند و از سوی دیگرفرهنگ مجازی را در چارچوب حلقه‌های پیوند نوین فناوری- فضا قرار داده است که وجه مشخصه‌ی آن فرهنگ صمیمانه وباز ترکیبی و سازنده‌ی تجمع‌های ارتباطی است (رابینز و بستر، ۳۳۸:۱۳۸۴).

بدین صورت مشخص می‌شود، فضای مجازی که به وسیله اینترنت در گونه‌های شبکه‌های اجتماعی، سایت و وبلاگ‌ها واقعیت‌های فضای طبیعی را بازسازی نموده و هر کدام به عنوان یک رسانه ضمن ایجاد ارتباطِ موثر، منعکس کننده واقعیت و رویداد‌ها در جامعه نیز به شمار می‌آید، واقعیت‌های که در سیاست، فرهنگ و عقایدِ مردم وجود دارند و بطور روزمره ممکن است در زندگی اجتماعی انسان‌ها بروز و ظهور کنند، درحال حاضر بیش از دیگر رسانه‌ها در فضای مجازی و در قالب وب سایت و شبکه‌های اجتماعی متجلی و منعکس می‌شوند. البته، با این تفاوت که این نوع ارتباط و انتقالِ پیام‌ها گفتمانی را شکل می‌دهند که در محیط صمیمانه صورت می‌پذیرند و در این فضا هیچ شخص، گروهی اجماعتی نمی‌تواند اراده خود را بر دیگران تحمیل کند. هر فرد یا جماعتی می‌تواند، بخشی از این فضا را در اختیار بگیرد و به نشر آرا و عقاید خود بپردازد و تکنیک‌های رسانه‌ای است که در این فضا روایت غالب ایجاد می‌نماید.

از خودبیگانگی

ازخود بیگانگی از مسائل ساختاری در جامعه است که تک تک افراد را با خود درگیر می‌سازد. افراد ازخود بیگانه دچار بیماری‌های روحی و روانی هستند که یا به وسیله جامعه طرد شده اند یا جامعه هنجارهایش را از دست داده و انسان را به پوچ گرایی و انزوا نشینی سوق داده و به طور کلی انسانی منفعل به بار آورده است.

رسانه‌ها به خصوص رسانه‌های الکترونیکی، با توجه به قابلیت‌ها و کارکرد‌هایی که دارند، می‌توانند در جهت حفظ سلامت و بهداشت روان و به عنوان یکی از عوامل تسهیل کننده هویت یابی برای جوانان کاربرد داشته باشند. همچنین می‌توانند زمینه ساز بحران هویت و بیگانگی افراد از فرهنگ، ارزش‌ها و باور‌های خود گردند. بنابراین، وسیله و واسطه بودن رسانه‌ها آن‌ها را در معرض کاربرد‌های دوگانه و گاه متضاد قرار داده است.

رسانه‌های مکتوب از جمله مطبوعات، نشریات و کتب، در پرورش یا انحراف افکار عمومی نقشی بسزایی ایفا می‌کنند. هرگاه محتوای مطالب نشریه‌ها و کتب پوچ، بی معنا و مبتذل باشد، گذشته از اتلاف وقت، در پایین آوردن سطح فرهنگی و اخلاق جامعه تاثیر کلی خواهد داشت.

درحال حاضر، کتاب‌های داستانی، رمان ها، دیوان اشعار، موضوعات تاریخی و ملی و موضوعات مشابه، تقاضای بیشتری را در بازار کتب دارند و این نشان می‌دهد که جامعه کتاب خوان، اکثراً به سمت سیاست گریزی و عافیت طلبی گرایش دارند، که دلیل آن را در عدم غنی سازی فرهنگی و پاسخ گویی به نیاز‌های روحی- فکری جوانان باید جست و جو کرد، به طوری که آثار ارائه شده طی دهه‌های اخیر به هیچ وجه پاسخ گوی نیاز نسل حاضر نیست.

آمار‌ها در ایران حاکی از آن است که تعداد مراجعه مخاطبان به سایت‌های برخی روزنامه‌ها، در مقایسه با تیراژ رسمی نسخ مکتوب آن‌ها بسیار بیش‌تر است و این نیز بدان معناست که میزان استفاده از اینترنت به‌عنوان یک ابزار نوین و کارآمد به شدت در حال گسترش است.

کارکرد‌ها و عملکرد رسانه‌های مکتوب و الکترونیک یدر هر جامعه‌ای متفاوت است. در ایران در حال حاضر اکثر مخاطبین شبکه‌های اجتماعی، جوانان بین ۱۶ تا ۳۵ سال هستند که اکثر آن‌ها از تحصیلات عالی برخوردارند، با توجه به عضویت زیاد و روزافزون این قشر آینده ساز و نیز دانشجویان جامعه در فضای شبکه‌های اجتماعی و نیز با عنایت به اینکه این فضا دارای فرهنگ خاص و متنوعی است و به تبع آن نیز این فرهنگ خاص حاکم بر فضای شبکه اجتماعی در فرایند شکل گیری و تثبیت هویت فرهنگی جوانان در این سنین و با توجه به روند تغییرات در جامعه اثر می‌گذارد و با مرور زمان و کم کم الگوی ارتباطی- فرهنگی لازم را برای خود شکل می‌دهند، ضرورت حکم‌رانی رسانه‌ای بیشتر از گذشته شده است و حال زمان آن فرا رسیده تا با جدیت بیشتری به حکم‌رانی رسانه در کشور توجه شود.

غالب مسئولین مهارت رسانه‌ای ندارند

حکمرانی و مدیریت رسانه‌ای یک عرصه بسیار وسیع تئوریک دارد که شرح آن در این مجال نمی‌گنجد، اما در عصر حاضرمدیرانی که رسانه‌ها را نمی‌شناسند و مهارت رسانه‌ای ندارند، در برابر پدیده‌ها مدام شگفت زده و غافلگیر می‌شوند.

باور عمیق من بر این است، مشکلات ما بیش از آن که وابسته به عناصر واقعی اقتصاد یا سیاست و فرهنگ باشد وابسته به نوع برداشت رسانه ای، رسانه از مسائل و توانایی مسئولین برای حل آن است.

بسیاری از مدیران کشور که دقیقا در حوزه رسانه مسئولیت دارند حتی مهارت لازم را در این حوزه ندارند و این موضوع خود یکی از ضعف‌های بزرگ در مدیریت رسانه کشور محسوب می‌شود، آن‌هایی که باید درک درستی در مسئولیت رسانه‌ای داشته باشند خود ناآگاه به این امور مهم هستند!

یادداشت از سینا قربانی - دانش آموخته مطالعات فرهنگ و رسانه




انتهای  پیام / ک