به گزارش خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از اصفهان، ترکیبی از هیجان و افتخار است وقتی می‌شنوی تپه‌های سیلک کاشان سرآغاز زندگی متمدن بشری بوده است. 

زمینی که تا سال ۱۳۱۰ به دلیل رازآلود بودن، همه آن را زمین نفرین شده می‌نامیدند حالا برگ زرینی از تاریخ و تمدن بشری در ایران زمین را نمایان کرده است.

نزدیک به ۸۰ سال پیش با جاری شدن سیل در زمین‌های کشاورزی کاشان، تمدنی به قدمت نزدیک به ۸ هزار سال با ابزارآلات و سفالینه‌هایی متفاوت از ابزار کنونی خودنمایی کرد که حیرت و حس کنجکاوی همگان را برانگیخت.

این محوطه شامل تپه شمالی (سیلک کوچک)، به مساحت نزدیک پنج هکتار، تپه جنوبی (سیلک بزرگ)، به مساحت نزدیک ۸ هکتار و ۲ گورستان الف و ب است.

مهمترین آثار تمدنی شناخته شده در سیلک شامل نخستین روستا‌ها و خانه‌های ساخته شده به دست بشر، جانوران و گیاهان اهلی، نخستین کوره‌های پخت سفال و ذوب فلز و نخستین آثار خط و نوشتار است.

تپه  باستانی سیلک  ۲۴ شهریور سال ۱۳۱۰ خورشیدی به شماره ۳۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و اکنون در فهرست آثار نامزد ثبت در میراث جهانی است، اما دست اندازی‌ها به حریم این میراث بشری کار ثبت آن را با اخلال مواجه کرده است.

از جمله خسارت‌هایی که به این محوطه باستانی شده احداث ساختمان‌هایی در نزدیکی تپه سیلک است؛ مکانی که هنوز به طور کامل مراحل باستان‌شناختی آن انجام نشده و تعداد بسیاری از اشیای باستانی در آن نهفته است مسلماً با هربار گودبرداری و یا ساخت و ساز شمار بسیاری از این اشیای ارزشمند از بین می‌روند.

بی مهری به تاریخ و تمدن انسانی با تجاوز به حریم تپه سیلک

عباس اعتماد فینی باستان شناس کاشانی در خصوص تپه باستانی سیلک گفت: نخستین گردهمایی انسان‌ها در یکجانشینی در منطقه سیلک اتفاق افتاده و پایه تمدن و مدنیت جهان است.

او ادامه داد: سفالگری نخستین بار از این منطقه شروع شده، از پشم گوسفند نخ درست می‌کردند. سنگ مس، آهن و نقره در همین‌جا ذوب می‌شد و وسایل دفاعی و رفاهی خود را درست می‌کردند.

این باستان شناس بیان کرد: کجای دنیا دیده می‌شود تا یک متری یک محوطه باستانی که مملو از آثار تاریخی و اشیای باستانی است ساختمان سازی شود؟ متأسفانه مردم ما قدر و ارزش سیلک را نشناختند که اگر منزلت این تمدن و فرهنگ را شناخته بودیم امروز وضع این محوطه باستانی این چنین آشفته نبود.

اعتماد فینی افزود: امکان ندارد در ساخت و ساز‌هایی که در این منطقه می‌شود محوطه و اشیای باستانی یافت نشود، اما اهالی بی توجه به این موضوع با گودبرداری‌های مکرر تمدن چند هزار ساله ایرانی را نابود می‌کنند.

او خاطر نشان کرد: تنها راه حفاظت از این تپه باستانی ثبت جهانی آن است اتفاقی که شایسته بود در سال‌های گذشته به جدیت دنبال شود، اما محقق نشد.

سیلک در مسیر جهانی شدن

جواد حسین زاده سرپرست پایگاه فرهنگی سیلک کاشان در خصوص راهکار‌های ثبت محوطه تاریخی سیلک در آثار تاریخی جهانی گفت: تاکنون شرایط فیزیکی ثبت جهانی تپه سیلک آماده نبود، چون بایستی عرصه و حریم باستان‌شناختی این مکان تعیین می‌شد که تا سال ۹۴ این اتفاق نیفتاد.

او ادامه داد: در سال ۹۷ نخستین بار در این محوطه عرصه و حریم تعیین شد و در حال حاضر به واسطه شرایطی که مهیا شده می‌توانیم تپه سیلک را پس از ۳۰ سال که در فهرست آثار موقت جهانی قرار داشت در فهرست آثار دائمی جهانی ثبت کنیم.

سرپرست پایگاه فرهنگی سیلک کاشان با اشاره به آغاز فرآیند تشکیل و تکمیل پرونده برای ثبت جهانی شدنِ تپه سیلک کاشان، بیان کرد: گروهی از متخصصان داخلی و خارجی برای تشکیل پرونده گردهم آمدند و این فرآیند در پیش‌بینی‌های ما حدود یک سال زمان می‌برد، در یک سال آینده نیز بازدید‌های میدانی نماینده یونسکو را خواهیم داشت و امیدواریم در دو تا سه سال آینده با همت اهالی کاشان و مسئولان مرتبط در استان و کشور، این محوطه باستانی ثبت جهانی شود.

حسین زاده ادامه داد: اصرار برای حفاظت از سیلک به این دلیل است که این محوطه باستانی خزانه اطلاعاتی و تاریخ هشت هزار سال گذشته این خطه و مرز و بوم است.

او تاکید کرد: نه تنها شهروندان کاشانی بلکه مردم ایران و جهان از اطلاعات لایه‌های مختلف این تپه‌ها که باقیمانده مادی زندگی جوامع گذشته است تغذیه روانی می‌شوند و کنجکاوی‌های ذهنی آن‌ها در ارتباط با آداب و رسوم و پیشرفت تمدن بشری برطرف می‌شود.

اینجا هم پای دلالان در میان است

مدیر پایگاه پژوهشی سیلک کاشان با تاکید بر اینکه سیلک نگین محوطه‌های باستانی ایران است و حفاظت از آن رسالتی فراملی است، تصریح کرد: بر این اساس به ویژه مردم کاشان باید از این محوطه حفاظت کنند، اما اکنون عده‌ای سودجو که بین ۱۰ تا ۱۵ دلال هستند، حریم باستانی این منطقه را در معرض خطر قرار داده‌اند.

فروش سرمایه ملی ایران به ۴ برابر قیمت

حسین زاده با اشاره به اینکه مردم منطقه در این بخش همچنان به شغل پیشین نیاکان خود یعنی کشاورزی مشغل هستند، تاکید کرد: جای تأسف است که دلالان بیش از ۳۰ هکتار زمین ملی را که در سال‌های ۱۳۳۳ و ۱۳۳۴ به اسم مردم ایران ثبت شده، ارزان از رعیت خریده و با ساخت و ساز‌های غیرمجاز شبانه آن را به محلی برای تفریح و خوش گذرانی‌های آخر هفته تبدیل کرده‌اند.

او با بیان اینکه گزارش‌های نیروی انتظامی نیز حاکی از این است که بی قانونی و رفتار‌های نامناسب در این منطقه بسیار است، تاکید کرد: این افراد با این رفتار خود ارزش باستانی این منطقه را به بازی گرفته و منابعی را که همه شهروندان باید از آن بهره‌مند شوند به قیمت بسیار ناچیز می‌خرند و سرمایه ملی ایران را به افراد غیر کاشانی با چهار برابر قیمت می‌فروشند.

زمینه سازی برای ثبت محوطه باستانی سیلک

مهران سرمدیان رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کاشان با اشاره به آماده شدن همه مستند‌ات لازم برای ثبت جهانی سیلک گفت: پرونده این محوطه با تایید وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در سال ۱۴۰۱ به عنوان نامزد ثبت جهانی به یونسکو ارائه می‌شود.

او افزود: تملیک و آزادسازی زمین‌های اطراف سیلک، ساماندهی فیزیکی و نصبِ تجهیزاتِ لازم از اقدامات اولیه در این محوطه باستانی است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کاشان ساخت و ساز‌های غیرمجاز در محدوده این تپه باستانی را بزرگ‌ترین تهدید برای این محوطه منحصر به فرد دانست و افزود: با افزایش نظارت‌های پایگاهِ حفاظتیِ سیلک، ۸ حکم قضایی تخریب بنا‌های غیرمجاز در اطراف محوطه اجرا شده است.

سرمدیان با اشاره به تشکیل ببیش از ۴۰۰ پرونده قضایی و کیفری در ۱۵ سال گذشته در خصوص تجاوز به تپه سیلک گفت: سالیانه ۲۰ تا ۳۰ پرونده قضایی و کیفری در خصوص افرادی که به محوطه تپه سیلک تجاوز می‌کنند بررسی می‌کنیم  اما فقط یک نهاد نمی‌تواند در ثبت جهانی این محوطه تاریخی نقش داشته باشد و شایسته است تا با همکاری همه نهاد‌ها در استان و کشور این تپه باستانی هر چه زودتر به ثبت جهانی برسد.

تپه سیلک، به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار باستانی وتاریخی ایران کمتر مورد توجه قرار گرفته و در ۱۰ سال گذشته همواره در معضلی به نام تعیین حریم گرفتار بوده است و نتوانسته از ساخت و ساز‌های غیرقانونی در جوار خود جان سالم به در ببرد، حال باید دید با تکمیل فرایند ثبت جهانی این محوطه باستانی آرامش به این یادگار نیاکان، باز می‌گردد یا خیر.

گزارش از سپیده صالحی

انتهای پیام/ص