به گزارش خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از گرگان، بار‌ها نام روستای گردشگری زیارت در جنوب گرگان در رسانه مطرح شده است و نخستین موضوعی که به ذهن هر خواننده‌ای متبادر می‌شود دست اندازی و تخریب منابع طبیعی و جنگل‌های هیرکانی در این منطقه زیبا است.

روستای زیارت به سبب واقع شدن بر روی گسل اصلی زلزله، احداث بافت مرکزی روستا در قعر و دره حوزه آبخیز زیارت و سیل خیز بودن آن و بافت خاک‌های مناطق پیرامونی و شیستی بودن  لایه خاک در حریم این روستا و رانش زمین از جمله مناطق پرمخاطره گلستان است که با وجود همه این تهدیدات طی سال‌های اخیر هیچ اثری از کم رغبتی به احداث ابنیه و ساختمان‌های جدید دیده نمی‌شود و روز به روز بر تعداد آپارتمان‌های سر به فلک کشیده زیارت افزوده می‌شود.

نکته مهم این جاست موضوع جدیدی که منطقه کوهستانی زیارت را تهدید می‌کند، مقوله سیل‌های ناگهانی و بارش‌های رگباری عظیم و سیلاب‌های مهیب همراه با گل و لای است.

بر اساس نظریه کارشناسان هواشناسی تغییرات اقلیمی سبب شده تا نحوه بارش‌ها تغییر کند به زبان ساده‌تر آنکه زمان بارش شدت بارش و نحوه بارش تغییرات محسوسی کرده است.

تمرکز بارش در مناطق کوهستانی گلستان مانند زیارت در ۲ سال اخیر بیشتر به صورت بارش‌های رگباری و لحظه‌ای ناشی از شکل گیری و فعالیت ابری‌های جوششی است که از زمان شکل گیری تا تخلیه ابر زمانی کمتر از ۲ ساعت نیاز دارد.

بر اساس برآورد کارشناسان هواشناسی در صورتی که در منطقه بالادست زیارت گرگان بارشی معادل ۵۰ میلیمتر در بازه زمانی یک ساعت روی دهد حدود ۴۰ درصد بارش باران، یعنی سه میلیون مترمکعب رواناب به سوی شهر گرگان سرازیر می‌شود که این رقم چند ده برابر ظرفیت آب گذری رودخانه زیارت است.

بر این اساس در صورت شکل گیری ابر‌های جوششی در مناطق دشتی گرگان و شمالی بودن جریانات رطوبتی امکان این رخداد به ویژه در فصول گرم سال بسیار زیاد است که به عنوان نمونه در سال گذشته در مناطق بالادستی شهرستان‌های کردکوی و بندرگز این حادثه رخ داده است.

بارش‌هایی با شدت زیاد که با شستن بافت خاک و به حرکت درآوردن سر شاخه‌ها و تنه و کنده درختان افتاده هزاران تن گل و لای را به سمت گرگان مرکز استان روانه می‌سازد که در آخرین مرحله بارش باران ۱۷۰ میلیمتری سبب شد تا ۱۰ هزار تن گل و لای روانه بستر رودخانه زیارت شود.

شاید در سنوات گذشته پیش بینی هواشناسی زمان ناپایداری هوا را به مردم آگاهی رسانی می‌کرد، اما نوع ابر‌ها و بارش‌ها به نحوی است که صرفا اتکا به رادار‌های دقیق هواشناسی امکان رصد و پیش بینی این بارش‌ها را ممکن می‌سازد که در زمان حاضر این منطقه از امکانات مذکور بی بهره است پس لازم است تا اهالی منطقه بیش از پیش در حفظ و پاسداری از فضای سبز و بافت خاک منطقه بکوشند، زیرا سهل انگاری در صیانت از مواهب الهی علاوه بر اینکه جان و مال اهالی زیارت را تهدید می‌کند، جان صد‌ها هزار نفر از اهالی گرگان را به خطر می‌اندازد.

زیارت حوزه آبخیز پر خطر گرگان

رییس اداره حفاظت خاک اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان گفت: حوزه آبخیز زیارت به سبب وضعیت خاص توپوگرافی و شیب منطقه با حدود ۱۵ هزار هکتار وسعت از جمله حوزه‌های آبخیز پرخطر در گلستان محسوب می‌شود، واقع شدن این حوزه آبخیز در بالادست یک هسته جمعیتی پرتراکم مانند شهر چند صد هزار نفری گرگان ریسک خطرآفرینی را دو چندان می‌کند.

محمد عباسی گفت: فارغ از کانون مرکزی این حوزه آبخیز، ویژگی‌های خاص رودخانه زیارت در گرگان و سازه‌های متعدد احداث شده بر روی این شریان آبی مانند پل‌های متعدد درون شهری و سازه‌های غیر اصولی، خطر آفرینی رواناب‌های منتهی از این حوزه آبخیز را افزایش می‌دهد.

رانش زمین هم قطعی است

او یادآور شد: شرایط زمین شناختی حوزه آبخیز زیارت به ویژه در بخش شمالی آن، این منطقه را از منظر زمین لغزه و رانش زمین در زمره مناطق پرریسک قرار داده است که این موضوع هنگامی که بارش‌های رگباری و نقطه‌ای شدید همراه شود، خطر هرگونه رخداد فاجعه آمیز را در حوزه زیارت چند برابر می‌کند.

عباسی تصریح کرد: بافت خاک در این نواحی از نوع شیست است که این باعث می‌شود در اثر تغذیه مناسب رطوبتی به ویژه بارش‌های سیل آسا و همچنین منظور کردن مواردی همچون شیب زمین شاهد حرکات توده‌های زمین در منطقه کوهستانی و جنگلی زیارت باشیم.

به گفته وی لغزش یا جابجایی توده‌های خاک هنگامی که در کنار مجاری آبی و رودخانه زیارت اتفاق بیفتد اثرات مخرب آن از حد تصور فراتر می‌رود.

او توضیح داد: هنگامی که بر اثر بارش‌های شدید و نقطه‌ای و یا دیگر عوامل موثر رخداد زمین لغزه در مجاورت رودخانه اتفاق بیفتد شاهد مسدود شدن دهنه رودخانه و ایجاد یک سد طبیعی خواهیم شد.

سیل گرگان فاجعه بزرگ

عباسی ادامه داد: به طور عام این سد‌های خاکی مقاومت زیادی در برابر سیلاب ندارند و در بیشتر مواقع در کمتر از ۲۴ ساعت در برابر سیلاب و رسوبات می‌شکند و حجم بسیار زیادی از گل و لای به همراه میلیون‌ها لیتر آب روانه شهرستان گرگان خواهد شد و این یعنی یک فاجعه بزرگ و مرگ و میر شهروندان گرگانی.

عباسی گفت:‌ در بخش مقابله با حرکات توده‌های خاکی اعتبارات چندانی در اختیار نداریم و صرفا در مواردی مانند لغزش ۹۸، با استقرار پمپ‌های آبی جریان‌های آب بالادستی را که تسهیل کننده حرکات لغزشی هستند را به مکان‌های امن انتقال داده تا عملیات تثبیت فیزیکی محقق شود.

عباسی در خصوص تاثیر بارش‌های رگباری و نقطه‌ای در حوزه زیارت گفت: سازه‌های آبخیزداری متعددی در بخش جنوب روستا در محدوده تیل بنه احداث شده است تا با رسوب برداری از سیلاب‌های احتمالی خسارت‌های بارش‌های رگباری را به حداقل کاهش داد.

اعتبار نیاز است

او گفت: این سازه‌ها سبب می‌شود تا سرشاخ درختان، کنده درختان سقوط کرده و گل و لای در پشت این سازه‌ها جمع شود تا قدرت تخریب سیلاب‌ها را کاهش دهیم، اما سازه‌های ایجاد شده توان مقابله با بارش‌های شدید و بالای ۵۰ میلیمتر بیشتر را ندارند و برای دستیابی به اطمینان خاطر میلیارد‌ها اعتبار نیاز داریم.

مدیر دفتر رودخانه‌ها و سواحل شرکت آب منطقه‌ای گلستان هم در این رابطه گفت: حداکثر ظرفیت آب گذری رودخانه زیارت ۶۵ متر مکعب بر ثانیه است، اما در برخی از نقاط در پیرامون و داخل بافت مسکونی روستا، حداکثر آبگذری به ۲ تا پنج مترمکعب کاهش می‌یابد.

شجاع شفیعی افزود: سازه‌های تقاطعی احداثی روی رودخانه زیارت، تخریب حریم و بستر رودخانه سبب شده تا ظرفیت آبگذری رودخانه تا ۳۰ برابر کاهش یابد و احتمال بروز سیل و آبگرفتگی بطور محسوسی افزایش یابد.

واقع شدن بخشی از جاده زیارت در داخل بستر رودخانه

او افزود: در مطالعات صورت گرفته برای دوره بازگشت سیل در مقیاس ۵۰ ساله رودخانه زیارت، با در نظر گرفتن اقلیم منطقه، توپوگرافی حوزه آبخیز زیارت و کاربری اراضی پیرامونی سیلاب‌هایی با حجم ۶۰ مترمکعب بر ثانیه در این منطقه دور از انتظار نیست.

شفیعی از انجام مطالعات حد بستر رودخانه زیارت خبر داد و گفت: در طول حدود ۲۰ کیلومتر نخست رودخانه زیارت، چند صد واحد در این بستر واقع شده اند که اخطار‌هایی برای ساکنین صادر و تعدادی هم به مراجع قضایی معرفی شده اند.

شفیعی گفت: بخش‌هایی از جاده فعلی زیارت در داخل روستا و یا مسیر منتهی به ناهارخوران در داخل بستر رودخانه واقع شده است که ریسک خطر پذیری و خسارت‌های احتمالی ناشی از وقوع سیل‌های ناگهانی را دوچندان می‌سازد که باید با سازه‌های فنی مهندسی موضعی کم خطر سازی شود.

برای دانستن حجم دقیق سیلاب نیازمند مطالعه هستیم

شفیعی ادامه داد: تعدادی از پل‌های واقع در رودخانه زیارت باید اصلاحات عرضی و ارتفاعی انجام دهند، زیرا شرایط فعلی این سازه سبب انباشت ذرات جامد موجود در سیلاب‌ها نظیر سرشاخه‌های درختان، تنه و کنده درختان افتاده می‌شود و این موضوع سبب جمع شدن انباشت سیلاب شده و قدرت تخریب سیلاب‌ها را افزایش می‌دهد.

مدیر دفتر رودخانه‌ها و سواحل شرکت آب منطقه‌ای گلستان گفت: شدت بارش‌ها و زمان بارش‌ها نقش تعیین کننده در حجم سیل و رسوبات انتقالی از مناطق بالادستی رودخانه به سمت روستای زیارت و شهر گرگان دارد که برای برآورد حجم دقیق این سیلاب‌های ناگهانی نیازمند مطالعات هستیم.

مدیرکل هواشناسی گلستان در این باره گفت: ویژگی‌های توپوگرافی زیارت نظیر، وجود دیواره‌های بلند و مرتفع، احتمال به دام افتادن رطوبت موجود در جریانات شمالی از سوی خزر در این محدوده و تغییرات ناگهانی دما به ویژه در محدوده شمال زیارت امکان شکل گیری ابر‌های جوششی و بارش‌های سیل آسا محتمل است موضوعی که در ماه‌های اخیر شاهد آن بوده و بارش‌هایی حدود ۱۰ میلیمتر و بیشتر به ثبت رسیده است.

سیل خسارت زیادی در گرگان برجای می‌گذارد

داداشی اضافه کرد: سیل احتمالی در زیارت خسارت‌های بیشماری در گرگان بر جای می‌گذارد حتی از نظر وسعت و شدت تخریب با سیل اخیری که در آلمان رخ داده است بیشتر خواهد بود.

او گفت: امکان جلوگیری از بروز چنین سیلاب‌هایی وجود ندارد، اما می‌توان با بهبود و ارتقای مقوله پیش بینی‌های کوتاه مدت و خیلی سریع، شدت خسارت و تخریب احتمالی آن را کاهش دهیم.

ابر‌های جوششی مولد بارش‌های سیل آسا

داداشی گفت: از زمانی که ابر‌های جوششی به عنوان مولد بارش‌های سیل آسا تشکیل می‌شوند و تا زمانی که ابر‌ها تخلیه می‌شوند حداکثر ۲ ساعت زمان نیاز است یعنی برابر عکس العمل در برابر این رخداد جوی فرصت کافی در اختیار نداریم.

او گفت: استفاده از رادار‌های هواشناسی تنها راه پیش بینی ایجاد چنین ابر‌ها و بارش‌های سیل آساست یعنی اگر می‌خواهیم چنین بارشی را به مردم اطلاع رسانی کنیم باید رادار‌های هواشناسی استان را افزایش دهیم.

ضرورت افزایش رادار‌های هواشناسی در استان

داداشی گفت: با امکانات و تجهیزات فعلی هواشناسی شاید نتوانیم به موقع و در زمان مناسب چنین بارش‌هایی را اطلاع رسانی کنیم و این خطر بالقوه برای گرگان است.

فرماندار گرگان هم معتقد است علاوه بر اینکه باید در حوزه سازه‌های فنی مهندسی حرکت کنیم، باید به سراغ درمان اساسی این مشکل باشیم.

احداث ۲۵۰۰ واحد مسکونی در مناطق پرخطر رودخانه زیارت

محمد حمیدی گفت: در زمان حاضر قبل از رسیدن به پل روستای زیارت شاهد احداث ۲ هزار و ۵۰۰ واحد مسکونی هستیم که در مناطق پر خطر مانند حاشیه رودخانه زیارت احداث شده است.

حمیدی گفت: وقوع سیل یا هر رخداد طبیعی در زیارت آثار تخریبی بسیار زیادی بر جای می‌گذارد و این تخریب منحصر به زیارت نیست بلکه شهر گرگان تهدید می‌شود.

او گفت: بی توجهی به حریم رودخانه علاوه بر رودخانه در شهر گرگان نیز مشاهده می‌شود که این امر تخریب سیل احتمالی را بسیار بیشتر می‌کند.

حمیدی تصریح کرد: برای حل مشکل زیارت باید این منطقه به عنوان یک شهر جدید پذیرفته شود تا مدیریت واحد بر آن اعمال شود، تنها راه کنترل مقابله با تخریب پوشش گیاهی و آسیب به بافت خاک شکل گیری یک مدیریت واحد برای گرگان است.

یک کارشناس منابع طبیعی و محقق حوزه جنگل‌های شمال ایران در این باره گفت: تغییرکاربری اراضی، کشاورزی غیراصولی و جاده‌سازی نادرست همراه با تغییر اقلیم و وقوع رگبار‌های شدید و تند که در مناطق اتفاق می‌افتد سبب شده تا روز به روز وقوع سیل و لغزش زمین در مناطق جنگلی شمال ایران رو به گسترش باشد.

قاسم آذریان گفت: عوامل متعددی از جمله از بین رفتن پوشش گیاهی، ناپایداری خاک، نوع خاک و شیب زمین در وقوع سیل نقش داشته که البته بیشترین نقش به بارش شدید باران و نوع بافت خاک مناطق بالادستی جاده تعلق می‌گیرد.

معاون اجرای احکام کیفری دادسرای مرکز استان در خصوص زیارت گفت: در زمان حاضر ۲۰۰ فقره حکم قلع و قمع در بخش منابع طبیعی استان وجود دارد که ۱۰۰ فقره آن در زیارت بوده و تا پایان سال جاری به طور قطع اجرایی می‌شود.

مهدی رزاق نژاد افزود: بخشی از بنا‌های احداثی علاوه بر اینکه خارج از بافت مسکونی و در اراضی ملی احداث شده است در مناطق پرخطر مانند بستررودخانه و شیب‌های زیاد احداث شده که مخاطرات جانی بیشماری را در پی دارد.

او تاکید کرد که دستگا قضایی در برخورد با دست اندازان و متجاوزان به اراضی ملی مسامحه نخواهد داشت.

مستند به آمار اداره امور اراضی گلستان در روستای زیارت بیش از هزار و ۵۰۰ واحد غیرمجاز ساخته شده که مجوز کمیسیون ماده یک تبصره یک جهادکشاورزی را ندارند و ساخت آن‌ها به قبل از دهه ۷۰ شمسی برمی‌گردد.

روستای زیارت دارای ۹۰۰ هکتار زمین کشاورزی و مستثنیات است که بیشتر این زمین‌ها از شیب ۱۲ تا ۱۵ درصد برخوردار بوده و باید به باغ تبدیل شوند تا از فرسایش خاک ممانعت شود.

روستای زیارت در ارتفاع هزار متری از سطح دریا از شمال به ناهارخوران و ارتفاعات بندسر و خمام شهر، از شرق به ارتفاعات خال دره، از غرب به ارتفاعات مازوآش، ادیم و کمرسر و از جنوب به آبشار و ارتفاعات پوشیده از جنگل محدود می‌شود.

در راستای ثبت آثار باستانی و تاریخی استان گلستان، بافت قدیمی و زیبای روستای زیارت در فهرست آثار ملی کشور با شماره ۵۰۳ ثبت شده است.

روستای گردشگری زیارت با ۴۷۸ واحد مسکونی روستایی دارای یک هزار و ۹۶۴ نفر جمعیت در دهستان استرآباد جنوبی از توابع بخش مرکزی گرگان و برخورداری از آبشار زیبا، چشمه آبگرم، رودخانه، امامزاده و همچنین بافت قدیمی و تاریخی است.

منبع: ایرنا

انتهای پیام/ق