مهدی قلی پور کارشناس بازار سرمایه  در گفت و گو با خبرنگار بورس گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، در پاسخ به این پرسش که، معاملات الگوریتمی چیست و چطور به بازار سرمایه آسیب می‌زند؟ اظهار کرد: معاملات الگوریتمی به زبان ساده انجام معاملات خودکار با استفاده از برنامه‌نویسی و الگوریتم‌های از قبل طراحی‌شده در بازار، به‌ ویژه بر اساس اندیکاتور‌ها و فیلترهاست که توسط کامپیوتر و با حداقل دخالت انسانی صورت می‌گیرد. البته طیف وسیعی از روش‌ها و الگوریتم‌ها را شامل می‌شود و عموماً شامل اجرای خودکار خرید و فروش‌ها با هدف شناسایی خودکار سود تا توقف خودکار زیان است.

بیشتر بخوانید

• در مجمع شستا چه گذشت؟

کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این پرسش که مزایا معاملات الگوریتمی چیست؟ گفت: اجرای معاملات الگوریتمی در بورس برای سهام و اوراق بدهی صورت می‌گیرد. مهم‌ترین انتقادی که در بازار سرمایه ایران به این معاملات وجود دارد یکی شائبه دست‌کاری و منفی کردن بازار سرمایه و استفاده زیاد از روش مارتینگل است که در آن الگوریتم با اجرای خرید‌های پی‌درپی و سنگین، حجم معاملات را بالا برده و به‌صورت مصنوعی این طور نشان داده می‌شود که اقبال به سهام به علت دلایل بنیادی و تکنیکی افزایش یافته است و به دنبال آن تقاضای واقعی هم برای آن افزایش پیدا می کند.

او در ادامه بیان کرد: حالا که سهام چند درصدی مثبت شد، الگوریتم سهام را فروخته و منجر به منفی شدن سهام و متضرر شدن سرمایه گذاران دیگر می‌شود. دومین مشکل معاملات الگوریتمی، ناعدالتی در دسترسی است که سود معامله گران به قیمت زیان سرمایه گذاران خرد و در اصطلاح ناآگاه می‌شود. همچنین آمار عملکردی معاملات الگوریتمی، نحوه نظارت بر آن‌ها و گزارش حجم معاملات صورت گرفته  نیز مبهم است و محدودیت‌های معاملاتی شامل، دامنه نوسان، حجم مبنا و هزینه بسیار بالای معاملات در ایران نیز کارایی و عدالت این نوع معاملات را زیر سوال برده است.

او افزود: معاملات الگوریتمی در بازار‌های پیشرفته نیز بسیار رایج است، ولی لازمه انجام آن توسعه همه جانبه بازار سرمایه و افزایش کارایی بازار در قیمت‌گذاری سریع و عادلانه دارایی هاست. به طور خلاصه معاملات الگوریتمی فوایدی از جمله، حذف احساسات و خطا‌های ادراکی انسانی در معاملات، بهینه سازی الگوریتم‌ها به‌ویژه با هوش مصنوعی با آزمون و خطا، افزایش گسترده نظارت بر دارایی‌های مختلف از نظر کمی، افزایش حجم معاملات و نقدشوندگی بازار و افزایش سرعت تصمیم گیری دارد.

قلی‌پور در خصوص معایب معاملات الگوریتمی اظهار کرد: معایب معاملات الگوریتمی را می‌توان در دو بخش کارآمدی معاملات و تاثیر بر بازار سرمایه عنوان نمود. از نظر کارآمدی اگر معاملات الگوریتم‌ها به خوبی طراحی نشده باشند یا به خوبی به کار گرفته نشوند، ممکن است منجر به متضرر شدن استفاده کننده و سرمایه گذار شوند.

او بیان کرد: همچنین ممکن است الگوریتم‌ها امکان تشخیص روند‌ها را به علت نقش زیاد رفتار انسانی و قابل پیش بینی نبودن آن نداشته باشند و در زمان‌هایی خاص به‌ ویژه در شوک‌های خبری یا تحولات هیجانی در بازار اشتباه کنند. در ضمن تدارک این الگوریتم‌های حرفه‌ای هزینه زیادی دارد و در دسترس همگان نیست.

کارشناس بازار سرمایه افزود: از سوی دیگر، زیرساخت عملیاتی بازار سرمایه ایران که شامل محدودیت‌های معاملاتی مثل، دامنه نوسان، حجم مبنا و نیز کارمزد بالاست. قابلیت کاربرد عمومی الگوریتم‌ها را مخدوش کرده و احتمال دست‌کاری قیمت‌ها یا بهره مندی ناعادلانه به واسطه دسترسی به الگوریتم و  دسترسی به سخت افزار، نرم افزار و شبکه سریع، از این معاملات را مطرح نموده است.

او تاکید کرد: همچنین با توسعه صندوق‌های بازارگردانی و افزایش سطح اثرگذاری آنها، انتقادات زیادی نسبت به الگوریتم بازارگردانی مطرح شده به ویژه با اندکی مثبت شدن بازار این الگوریتم‌ها عرضه زیادی را در بازار رقم می‌زنند و جان بازار را می‌گیرند.

قلی پور در پاسخ به این پرسش که، در یکسال گذشته چه تحولاتی در حوزه معاملات الگوریتمی رخ داده است؟ اظهار کرد: در یکسال گذشته معاملات الگوریتمی دستخوش تغییرات زیادی از نظر دستورالعمل‌های نهاد ناظر بوده به نحوی که در ابتدای پاییز سال ۱۳۹۹ این معاملات بر اساس ابلاغیه شماره ۱۲۲۴۰۹/۱۲۱ توسط نهاد ناظر ممنوع شد و در اواخر فروردین ۱۴۰۰ مجدد محدودیت‌ها رفع گردید.

او بیان کرد: مهم‌ترین تحولی که اخیرا در این حوزه وجود داشته، ارسال نامه رئیس سازمان بورس به معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران خود مبنی بر لزوم دسترسی همگانی شامل اشخاص حقیقی به این نوع معاملات، توقف استفاده از معاملات الگوریتمی در کارگزاران بدون امکان نظارت بر این نوع معاملات و الزام بورس، فرابورس و سپرده گذاری مرکزی نسبت به شناسایی و جلوگیری از سفارش‌های ناشی از معاملات الگوریتمی است که دستورالعمل معاملات الگوریتمی را رعایت نمی‌کنند.

او افزود: بعد از منفی‌های پشت سر هم در بازار سرمایه و انتشار نامه‌ای که در زیر قرار داده شده،  عکس العمل‌های متفاوتی از فعالان بازار سرمایه شاهد بودیم که بیشتر حول و حوش نامناسب بودن نوع الگوریتم‌های مورد استفاده، اثر منفی این نوع معاملات بر بازار و ناعادلانه بودن آن بوده است. به شخصه معتقدم، لازمه استفاده از این الگوریتم‌ها رفع محدودیت‌های معاملاتی به‌ ویژه در حوزه دامنه نوسان است.

کارشناس بازار سرمایه گفت: از نظر قانونی محدودیتی برای استفاده اشخاص حقیقی از معاملات الگوریتمی وجود ندارد ولی دستورالعمل‌های سازمان به نوعی امکان حضور اشخاص حقیقی را محدود کرده بود و آخرین آن یعنی هشت شرطی که سازمان بورس در فروردین ۱۴۰۰ برای معاملات الگوریتمی ابلاغ نمود، به‌ ویژه لزوم اخذ تاییدیه‌های متعدد برای این نوع معاملات از سازمان بورس و شرکت‌های وابسته، عملا امکان این نوع معاملات را برای حقیقی‌ها محدود نموده است. البته در نامه هفته گذشته رئیس سازمان بورس، خواسته شده که این عدالت و دسترسی همگانی در معاونت نظارت با بورس‌ها و ناشران پیگیری گردد.

او تاکید کرد: نکته مهمی که غافل مانده، قابلیت اجرایی معاملات الگوریتمی به‌صورت همگانی است و به شخصه معتقدم که زیرساخت کنونی هسته معاملاتی بازار به احتمال بسیار زیاد توان استفاده وسیع از معاملات الگوریتمی را ندارد.

او بیان کرد: متاسفانه آماری در خصوص معاملات الگوریتمی منتشر نشده است ولی قبلا برای مشتریان با دارایی‌های بیش از ده میلیارد تومان چند کارگزار و نهاد مالی این خدمات را ارائه می‌دادند و ممکن است اشخاص حقیقی به‌ویژه آن‌هایی که سبد اختصاصی در سبدگردان‌ها داشته اند از این خدمات استفاده کرده باشند، هر چند که اطلاعاتی در این خصوص منتشر نشده است.

انتهای پیام/