باشگاه خبرنگاران جوان - برای ما که از نعمت ولایت برخورداریم و در پرتو نور امامت، از مرحمت و نعمت پروردگار برخوردار، شاید درک بسیاری از رویداد‌های تاریخی به‌سادگی ممکن نباشد؛ این‌که ائمه معصومین (ع) و اصحاب باوفایشان، برای حفظ آموزه‌های اسلام راستین، چه رنج‌ها کشیده و چه سختی‌هایی را تحمل کرده‌اند، از چه گردنه‌های صعب‌العبور و تندی گذشته‌اند و برای روشن نگه‌داشتن مشعل هدایت، چه خون دل‌ها خورده‌اند.

دوران امامت امام جواد (ع) که امروز، روز ولادت باسعادت اوست، یکی از سخت‌ترین دوره‌های هدایتگری ائمه معصومین (ع) محسوب می‌شود؛ دورانی که در آن، خطر نه فقط از جانب دشمنان بیرونی، یعنی خلافت جور عباسی، بلکه از درون و با فعالیت گروهی سست‌ایمان که در پی هوای نفسانی خود بودند نیز، ساحت اعتقادی شیعیان را تهدید می‌کرد. از این‌رو، امام (ع) باید در هر دو جبهه، با مدیریتی دقیق و همه‌جانبه، این خطر‌ها را از سر پیروان مذهب اهل‌بیت (ع) دور می‌کرد و مسیر نورانی هدایت را برای آنان و همه مسلمانان آشکار می‌فرمود. در روز ولادت باسعادت حضرت جوادالائمه (ع)، با دکتر مهدی مجتهدی، استاد تاریخ اسلام و عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی، درباره ویژگی‌های دوران امامت امام نهم (ع) و همچنین، خطر‌ها و معضلاتی که با ولادت و هدایت آن امام همام از پیش پای شیعیان برداشته شد، گفتگو کردیم که در ادامه، مشروح آن را مطالعه خواهید کرد.

معمولاً در متون تاریخی و روایی، از امام جواد (ع) به عنوان مولودی مبارک نام برده می‌شود و ائمه (ع) بر این معنا تأکید جدی دارند. دلیل این همه تأکید و مبارک خواندن ولادت جوادالائمه (ع) چیست؟

یکی از نکات تاریخی دوران امامت امام رضا (ع) این است که آن حضرت، خیلی دیر صاحب فرزند شدند. این مسئله، باعث شده‌بود که فعالان جریان واقفیه، یعنی جریانی که امامت را با امام کاظم (ع) خاتمه‌یافته تلقی می‌کرد، بهانه‌ای به دست بیاورند و در پی تبلیغ مدعای خود باشند. این مسئله از آن‌جا که بر اساس اعتقادات شیعه، امام باید صاحب فرزندی باشد که جانشینی او را برعهده بگیرد، بسیار حساس بود و واقفیه روی این موضوع مانور فراوانی می‌دادند.

یعنی جریان واقفیه از نظر اثرگذاری این‌قدر اهمیت داشت؟

اگر نگوییم این جریان مهم‌ترین جریان مخالف امامت بود، قطعاً باید آن را یکی از مهم‌ترین جریان‌هایی بدانیم که دربرابر امامت ایستاد و عملاً بزرگ‌ترین چالش را در دوران امامت امام رضا (ع) ایجاد کرد. بعضی از افراد وابسته به واقفیه، از افرادی بودند که در دوران امامت امام کاظم (ع) در زمره اصحاب ایشان به حساب می‌آمدند و البته، از معارف شیعی اطلاعات خوبی داشتند و حالا، پس از انحراف و ایجاد جریان واقفیه، از این اطلاعات علیه جریان امامت استفاده می‌کردند. یکی از مهم‌ترین هجمه‌های آن‌ها به امام رضا (ع) این بود که چرا آن حضرت، فرزندی ندارد که جانشین ایشان باشد؟ امام (ع) همواره در پاسخ به این‌ها می‌فرمود که چنین نیست و خداوند به زودی فرزندی به آن حضرت عنایت می‌کند که برکات فراوانی برای اسلام خواهد داشت.

ولادت امام جواد (ع) باعث شد که نادرستی تمام آن گزافه‌گویی‌ها آشکار و تردید برخی از شیعیان درباره مسئله امامت، برطرف شود. یعنی نخستین برکتی که با ولادت امام جواد (ع) نصیب شیعیان شد، همین نجات از تردید و گمراهی‌ای بود که به واسطه شبهه‌افکنی واقفیه، در میان برخی از دوستداران اهل‌بیت (ع) به وجود آمده‌بود. ولادت امام جواد (ع) جبهه حق را تقویت کرد و دهان دشمنان و منحرفان را بست و از این نظر، واقعاً برکت بزرگی برای همه مؤمنان بود.

پس از شهادت امام رضا (ع)، جوادالائمه (ع) درحالی‌که حدود ۹ سال داشت به امامت رسید؛ به نظر می‌رسد با توجه به این‌که آن حضرت اولین امامی بود که در چنین سنی مسئولیت امامت و هدایت مردم را عهده‌دار می‌شد، باز هم مسائلی و شبهاتی در زمینه جایگاه علمی و توانایی امام (ع) مطرح شده‌باشد.

بله، همین‌طور است. اتفاقاً برکت دیگری که از ولادت امام جواد (ع) نصیب مؤمنان شد، ثمره همین رسیدن به امامت در دوران کودکی و نوجوانی است. جالب است که در این مرحله نیز، واقفیه خودشان را وسط انداختند و شروع به بهانه‌گیری کردند. مدعی بودند که امامت و هدایت مردم، با سن و سال کم جور درنمی‌آید و جمع این دو شدنی نیست. هرچند که این مسئله، خارج از عقاید امامیه بود و باید فقط آن را در قالب یک بهانه مورد بررسی قرار داد. امام جواد (ع) و اصحاب خاص آن حضرت، اولاً در بحث‌های کلامی به منتقدان ثابت کردند که برای احراز مقام امامت، اصلاً مسئله سن و سال مطرح نیست؛ ثانیاً، در مباحثات و مناظرات، آشکارشدن دانش الهی امام (ع)، عقب‌نشینی کامل واقفیه و بهانه‌جویان را در پی داشت. این موضوع را باید دومین برکتی بدانیم که ولادت وجود مقدس امام جواد (ع) برای مؤمنان به ارمغان آورد و زمینه را برای پذیرش امامت امامان بعدی که عموماً در سن کم به این مقام می‌رسیدند، فراهم کرد.

به بحث مناظرات امام جواد (ع) اشاره و درباره تأثیر آن بر پیروان مذهب اهل‌بیت (ع) مطالبی را ارائه کردید. این مناظرات چه نقشی در تقویت جایگاه علمی آن حضرت در میان عموم مسلمانان داشت و واکنش دستگاه خلافت عباسی به آن چه بود؟

مناظرات امام جواد (ع) در این عرصه، از دو جهت اهمیت داشت؛ اولاً حقانیت آموزه‌های اهل‌بیت (ع) را به همگان ثابت می‌کرد و ثانیاً، باعث گسترش این آموزه‌ها در جامعه می‌شد. مناظرات امام جواد (ع) معمولاً با علمای صاحب‌نام و دارای موقعیت در دربار خلفای عباسی صورت می‌گرفت. معروف‌ترین آن‌ها مناظره ایشان با یحیی بن اکثم، قاضی مشهور آن دوره است. او که از مناظره با امام (ع) به دلیل خردسالی ایشان ابا داشت، پرسشی ساده مطرح کرد، اما ورود جوادالائمه (ع) به فروعات مختلف آن پرسش و عاجزشدن یحیی از پاسخگویی و در پی آن، جواب دادن امام (ع) به آن شبهات و طرح پرسشی که یحیی باز هم از پاسخ دادن به آن عاجز ماند، سبب آشکارشدن عظمت علمی امام (ع) نزد حاضران شد و البته، حسادت و دشمنی بسیاری را علیه آن حضرت برانگیخت.

منبع: خراسان

لنتهای پیام/