طرح تشکیل اتحادیه آسیا برای اولین بار آبان ۸۹ از سوی ایران در اجلاس همکاری‌های آسیایی مطرح شد. محمود احمدی نژاد، رئیس‌جمهور سابق در آن اجلاس ابراز امیدواری کرد تا در آینده‌ای نزدیک شاهد یک انسجام عمومی تحت عنوان اتحادیه در آسیا باشیم که در قالب آن توانمندی‌های کشور‌های آسیایی تجمیع شده و در خدمت منافع ساکنان این قاره قرار گیرد.

اما همزمان با تحولاتی که میان اوکراین و روسیه رخ داده، به تازگی بحث‌هایی مطرح شده تا بعد از پایان درگیری‌های مسکو و کی‌یف، کشور‌های آسیایی به سمت تشکیل اتحادیه‌ای همانند اروپا با مباحث مشترک مالی، اقتصادی و گردشگری خواهند رفت.

ضمن اینکه احتمالا پول واحدی مثل «یورو» برای کشور‌های عضو این اتحادیه ابداع یا جلسات خود را به مرکزیت کشوری در آسیا مثل بلژیک یا لوکزامبورگ که مرکزیت اتحادیه اروپاست برگزار کنند.

با این وجود شکاف میان کشور‌های حاضر در اتحادیه اروپا از زمان خروج انگلیس در بهمن ۹۸ روز به روز درحال بیشتر شدن است تا جایی که زمزمه‌هایی مبنی بر خروج کشور‌هایی مثل فرانسه، لهستان و مجارستان هم از این اتحادیه به گوش می‌رسد.

هم‌اکنون، اما آسیا دارای نهاد‌های متعدد اقتصادی مثل اتحادیه کشور‌های جنوب شرق آسیا، سازمان همکاری‌های اقتصادی آسیا-پاسیفیک، سازمان همکاری اقتصادی و سازمان همکاری‌های شانگ‌های است که در مناطق مختلفی از این قاره به فعالیت می‌پردازند. این سازمان‌های پرشمار با وجود رشد سریع اقتصاد آسیا، تاثیر چندانی در تسریع این روند ندارند؛ لذا جای خالی یک اتحادیه منسجم و منظم درمیان کشور‌های آسیایی احساس می‌شود.

غلامرضا کریمی کارشناس روابط بین‌الملل در این باره می‌گوید «تشکیل این اتحادیه برای ایران و کشور‌های دیگر آسیا اثرات مثبت اقتصادی و سیاسی دارد، اما از آنجایی که اقتصاد کشور‌هایی مثل چین به اقتصاد کشور‌های غربی گره خورده است در شرایط فعلی، پکن مبادلات ۵۰۰ میلیارد دلاری خود با این کشور‌ها را فدای تعاملات تجاری محدود با کشور‌های آسیایی در قالب یک اتحادیه نمی‌کند.»

حالا، اما مهمترین و تاثیرگذارترین سازمان در آسیا، سازمان همکاری‌های شانگ‌های است که از قدرت‌های برتر اقتصادی آسیا مثل چین، روسیه و هند در کنار ازبکستان، پاکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان تشکیل شده است.

ایران هم که به عنوان عضو ناظر سال‌ها در این سازمان فعالیت می‌کرد با سفر حجت‌الاسلام رئیسی در شهریور امسال به تاجیکستان به عضویت دائم سازمان همکاری‌های شانگ‌های درآمد.

به گفته کریمی ایجاد اتحادیه آسیا حداقل تا ده سال آینده و تا زمانی که پکن بتواند قدرت برتر اقتصادی جهان شود امری مشکل است.

اگرچه ایجاد اتحادیه آسیا در قاره کهن امری زمان‌بر و هزینه‌زاست، ولی توسعه همکاری میان کشور‌های آسیایی می‌تواند منجر به تشکیل اتحادیه‌ای مشابه آنچه در  اروپا منتهی با تصحیح روش‌های  اروپایی شود تا به سرنوشتی مشابه با آن دچار نباشد.