از اواسط اسفند خانم‌های اهل خراسان جنوبی در کنار خانه تکانی مشغول پخت شیرینی برای نوروز می‌شوند.

در ایام پایانی سال خانه‌های بیشتری عطر و بوی شیرینی می‌گیرند، جمع شدن در کنار هم و همکاری برای پخت، شیرینی این کار را چندین برابر می‌کند.

شیرینی یکی از مهم‌ترین اقلام خوراکی برای ایام عید است که خانواده‌های بسیاری سعی در تهیه آن دارند.

در خراسان جنوبی شیرینی نان لوله‌ای مخصوص ایام عید پخت می‌شود، چون استقبال خرید از این شیرینی در این ایام بیشتر است.

خانم خراشادی یکی از شیرینی پزان بیرجندی است که خیلی از خانواده‌ها شیرینی نان لوله‌ای را از کارگاه خانگی این بانوی هنرمند تهیه می‌کنند.

او گفت: در کارگاه خانگی ام انواع شیرینی عید مانند زنجبیلی، نخودچی و همچینی نان لوله‌ای پخت می‌شود که به دلیل کمبود نیرو تنها در صورت سفارش مشتری نان لوله‌ای پخت می‌کنم.

از او در مورد درآمد این کار پرسیدم که گفت: شیرینی پزی فصل خاصی دارد که ایام عید بیشترین زمان فروش است.

پخت شیرینی با در دسترس‌ترین مواد

نان لوله‌ای از جمله شیرینی‌های سنتی بیرجند محسوب می‌شود که مواد تشکیل دهنده آن در دسترس و کم هزینه هستند.

کاهنی کارشناس مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی گفت: نان لوله‌ای یکی از شیرینی‌های اصیل مردم خراسان جنوبی است که توسط بانوان پخت می‌شود.

او گفت: این شیرینی بسیار لذیذ و خوشمزه، از مواد اولیه آرد، تخم مرغ، شکر، روغن و همچنین برای عطر و مزه دار کردن آن از گلاب، هل سائیده شده و زعفران استفاده می‌شود.

کاهنی گفت: برای درست کردن این شیرینی از قالبی از جنس چدن با دسته‌های بلند، گاهی هم از قالب نیکل که سبک‌تر است استفاده می‌شود.

کارشناس مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی گفت: برای درست کردن این شیرینی تُرد و خوشمزه قالب را روی چراغ یا گاز گذاشته و از مایع تهیه شده داخل قالب می‌ریزند و بعد از پخت نان را همان طور که داغ است به شکل لوله می‌پیچند و چون به شکل لوله درست می‌شود نامش را هم نان لوله‌ای گذاشته اند.

نان لوله‌ای قدمتی ۱۰۰ ساله دارد

این شیرینی از قدمت طولانی برخوردار است و طبق مصاحبه‌ای که با بزرگان و سالمندان بیرجندی صورت گرفته است قدمت این شیرینی به بیش از صد سال پیش می‌رسد.

سکینه خانم اولین نفری بود که شیرینی نان لوله‌ای را در بیرجند درست کرد، او حتی به خانه افراد می‌رفت و این شیرینی را تهیه می‌کرد.

بیشتر بخوانید

• فعال بودن ۸۲۱ کلنی زنبور عسل در شهرستان در میان
• کلوچه های خوش طعم اما در بسته بندی سلفونی
• برپایی جشنواره شیرینی و کیک در روستای کرند

بعد از سکینه خانم، خانم‌ها بیابانی و مقرنسی این شیرینی را برای بیرجندی‌ها درست می‌کردند.

هم اکنون بیشتر بانوان بیرجندی قالب ساخت این شیرینی را در خانه دارند و مخصوصا برای نوروز این شیرینی را پخته و از مهمانان نوروزی پذیرایی می‌کنند. همچنین توسط بانوان در کارگاه‌های شیرینی پزی پخته می‌شود و در مغازه‌های شیرینی فروشی به فروش می‌رسد.

این شرینی حتی به عنوان سوغات هم به شهر‌های دیگر ارسال می‌شود.

شیرینی کام خانواده‌ها با نان لوله‌ای

رضایی یکی دیگر از شیرینی پزان بیرجندی گفت: این شیرینی تنها در بیرجند و به دست بانوان پخت می‌شود و به علت سبک بودن آن می‌توان از مواد کم، تعداد زیادی شیرینی درست کرد.

او گفت: نان لوله‌ای کاملا سالم است، چون با توجه به این که شکر و روغن کمتری در مقایسه با سایر شیرینی‌ها دارد برای افراد بیمار هم مناسب است و همچنین به علت این که هیچگونه مواد افزودنی به این شیرینی اضافه نمی‌شود ماندگاری آن زیاد است.

پخت این شیرینی برای بسیاری از خانم‌های خانه دار، شغل و کسب درآمد ایجاد کرده است.

برآبادی مسئول حوزه پژوهش اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان جنوبی گفت: فن و دانش پخت این شیرینی سنتی در نهم آذر پارسال به شماره ۲۴۸۶ در فهرست آثار معنوی کشور ثبت شده است.

پخت نان لوله ای، سنتی شیرین در بیرجند

بیرجند نیز، چون دیگر نقاط کشور در ایام نوروز برای خود سنت‌هایی دارد که پخت شیرینی یکی از این آداب قدیمی است.

نان لوله‌ای از جمله شیرینی‌هایی است که از دیرباز در بیرجند پخت می‌شود و سفره هفت سین بیرجندی‌ها را زیباتر کرده و کام مهمانان را شیرین‌تر می‌کند.

این شیرینی با قدمت ۱۰۰ ساله طرفداران زیادی در بیرجند دارد و هنوز که هنوز است خیلی از بانوان در ایام عید در خانه‌ها به پخت آن می‌شوند.

عطر و طعم این شیرینی با قدمت به سایر شهر‌ها و استان‌ها نیز رسیده است و شیرینی پزان می‌گویند از دیگر شهر‌ها نیز سفارش نان لوله‌ای دارند.

پخت نان لوله‌ای و دیگر شیرینی‌های سنتی، سبب زنده نگه داشتن هنر بانوان این سرزمین می‌شود.

گزارش از فرزانه کامران نژاد