همه در تکاپوی رسیدن نوروز با گام‌های بهار اسفند ماه را طی می‌کنند تا سال تحویل شود، اما استقبال از بهار مقدمه‌ای نیز به نام خانه تکانی دارد که سنت دیرینه مردمان این کهنه دیار است، اما آن چه این سنت را با چالش مواجه می‌کند مصرف بی رویه آب این نعمت الهی است و چه خوب بود که همانطور که سنت‌ها را نیکو می‌داریم آموزه‌های نیاکانمان را در احترام به آب و خاک و طبیعت نیز نیکو بداریم و مصرف آب را به ویژه در روز‌های خانه تکانی مدیریت کنیم.

به گوشه و کنار بجنورد که سر بزنیم با مناظر مختلفی مواجه می‌شویم که نشان از نبود مدیریت مصرف دارد. در برخی از مناطق بجنورد قالی و پتو‌های شسته شده که برای خشک شدن در زیر آفتاب آویزان شده اند اگر چه نشان از خانه تکانی دارد، اما بیشتر خانه شویی را تداعی می‌کند و این در حالی است که کارشناسان می‌گویند شست و شوی هر فرش در منزل ۵۰۰ لیتر آب شرب را که با سختی فراوان به دست می‌آید به راحتی هدر می‌دهد.

برخی از شهروندان با وجود این که از کاهش فشار آب گله دارند، اما باز هم فرش و ماشین و حیاط می‌شویند و انگار باورنمی کنند ممکن است سال آینده همین مقدار آب نیز موجود نباشد و با وجود این که می‌دانند هر لیتر آبی که این روز‌ها هدر رود پیش خور شدن آب فصل تابستان است باز هم در مصرف آب صرفه جویی نمی‌کنند.

خانه تکانی و مصرف آب

در یکی از خیابان‌های پررفت و آمد بجنورد کارکنان فروشگاهی در حال شستن مبلمان، صندلی‌ها و در و دیوار مغازه بزرگ خود در کنار خیابان هستند و در پاسخ به سوال خبرنگار ایرنا می‌گویند این کار را هر سال اسفند ماه انجام می‌دهند و این شستن و رفتن‌های سالی یک بار تاثیری در منابع آب ندارد.

در عین حال یکی از کسبه همین خیابان می‌گوید:ای روز‌ها کاهش فشار آب به دلیل مصارفی از این دست است و در حالی که بسیاری از مردم آب آشامیدنی ندارند چرا باید شست و شوی فرش، ماشین و حیاط انجام شود در حالی که می‌توان از راه‌های دیگری به جز شستن استفاده کرد.

محمد شریفان خاطرنشان می‌کند: آب آشامیدنی تعرفه کمی دارد و همین امر ارزش آن را کم کرده است در حالی که اگر مانند کشور‌های دیگر آب آشامیدنی از آب مصارف دیگر جدا شود آنگاه قدر آب را بیشتر خواهیم دانشت.

وی می‌افزاید: اگر مصرف آب شهروندان را محاسبه و تعرفه آب برای پرمصرف‌ها افزایشی و تصاعدی محاسبه شود ممکن است مصرف آب مدیریت شود.

چند قدم آن سو‌تر خانمی شلنگ به دست درو دیوار می‌شوید.

او می‌گوید: می‌دانم با کمبود آب مواجه هستیم، اما خانه تکانی است و اگر درو دیوار و فرش و حیاط را نشوریم انگار سال نو برایمان بی معناست و شگون ندارد.

یکی از رهگذران، اما با اعتراض به گفته‌های این خانم می‌گوید: شست وشو و خانه تکانی شب عید یک رسم و یک سنت دیرینه است، اما پرهیز از هدر دادن آب مخصوصا آب شرب که مایه حیات است یک تکلیف و وظیفه همه همشهریان است.

وی خاطرنشان می‌کند: آب مایه حیات است نه مخصوص شستن حیاط و این کار‌ها ظلم به حقوق شهروندانی است که در طول سال در مصرف آب صرفه جوی می‌کنند.

گلایه از مسوولان

در عین حال یکی از شهروندان نیز می‌گوید: با وجود این که می‌دانیم نباید آب آشامیدنی را به مصارفی غیر از شرب برسانیم، اما زمانی که منابعی به جز آب شرب نیست باید چه کنیم؟

او می‌افزاید: هنگامی که ساخت و سازی انجام می‌شود هیچ منبع تامین آبی به جز آب لوله کشی نیست و اگر هست اطلاع رسانی نشده و نمی‌دانیم باید از کجا آب غیر شرب تهیه کنیم و مخزن و منبعی برای مصارفی جز آشامیدن معرفی نشده است تا از ان هااستفاده کنیم.

وی می‌گوید: مسوولان به مردم می‌گویند مصرف آب را مدیریت کنید، اما هیچ منبع، تجهیرات و تکنولوژی برای جدا سازی آب آشامیدنی از آب شرب نیست و گاهی مجبوریم برای برخی مصارف آب شرب را مصرف کنیم.

خشکسالی در ۷۰ درصد خراسان شمالی

شستشوی خودرو در مقابل منزل به جای کارواش‌های مجوزدار، شستشوی پتو، فرش و قالی به جای قالشویی در حالی که منابع آبی روز به روز کم می‌شود و در حالی که بحران بی‌آبی در برخی از روستا‌ها چنان نمودی دارد که آبرسانی به آن‌ها با تانکر انجام می‌شود ضایع کردن حقوق شهروندی و کمک به تسریع روند کاهش منابع آب است.

با نگاهی به آمار درمی یابیم خراسان شمالی در ردیف استان‌های درگیر با خشکسالی هاست. در واقع این استان دومین استان کشور است که خشکسالی در آن ریشه‌ای چند ده ساله دارد و از دیگر سو دشت‌های استان نیز با بحران مواجه اند.

به گزارش هواشناسی خراسان شمالی درصد مساحت تحت تاثیر خشکسالی دوره دهساله با خشکسالی تا بهمن ماه امسال ۷۰درصد است و از دیگر سو

معاون توسعه و پیش‌بینی اداره کل هواشناسی خراسان شمالی نیز می‌گوید: امسال ۹۶.۳ میلیمتر بارندگی در استان ثبت شده است که این میزان نسبت به مدت مشابه پارسال ۴۵ درصد کاهش دارد.

مهدی کمالی می‌افزاید: در مدت مشابه پارسال ۱۷۶.۵ میلی متر بارندگی و در بلندمدت ۱۵۲ میلیمتر بارندگی در استان ثبت شده است که بر این اساس میزان بارش‌ها نسبت به بلندمدت ۳۷ درصد کاهش دارد و بیشترین میزان کاهش بارندگی استان نسبت به بلند مدت در ایستگاه جاجرم به میزان ۵۱ درصد ثبت شده و در این مدت در هیچ ایستگاهی از استان میزان بارندگی‌ها افزایش نداشته است.

وی درباره میزان بارندگی‌ها در سه ماهه سال زراعی جاری نیز می‌گوید: سه ماهه پاییز امسال ۲۶.۹ میلیمتر باران در استان ثبت شده است که این رقم در مدت مشابه سال آبی گذشته ۳۱.۹ میلی متر و در بلند مدت ۵۸.۷ میلیمتر بوده است و از دیگر سو میزان بارندگی‌های پاییزه امسال نسبت به سال قبل ۱۵.۶ درصد کاهش و نسبت به بلند مدت ۵۴ درصد کاهش دارد.

وی با بیان اینکه میزان کاهش بارندگی در خراسان شمالی بیش از میانگین کشوری است خاطرنشان می‌کند: میزان بارندگی‌های پاییزه امسال به نسبت بلند مدت در سطح کشور به طور میانگین کشوری ۳۵ درصد کاهش دارد که این رقم در این استان ۵۴ درصد است.

معاون توسعه و پیش‌بینی اداره کل هواشناسی خراسان شمالی اظهار می‌دارد: اکنون ۶۹.۹ درصد از پهنه این استان ۲۸ هزار کیلومتر مربعی واقع در شمال شرق کشور درگیر خشکسالی و تحت تاثیر پدیده خشکسالی است و افزون بر این بر اساس شاخص اس. پی. آی (ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺎرش اﺳﺘﺎﻧﺪارد شده) در بازه ۱۰ ساله تا پایان اسفند ماه سال گذشته، حدود ۷۰ درصد از مساحت استان تحت تاثیر خشکسالی است.

کاهش حجم مخازن آب سد‌ه

در عین حال مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان شمالی نیز به کسری تجمیعی منابع آب زیرزمینی اشاره می‌کند و می‌گوید: در سطح دشت‌های استان خراسان شمالی حدود دو میلیارد متر مکعب کسری تجمیعی داریم و سالانه حدود ۷۰ میلیون متر مکعب به این عدد اضافه می‌شود و این درحالی است که طبق برنامه سازگاری با کم آبی در پنج سال آینده باید ۳۰۰ میلیون متر مکعب از این کسری با برنامه‌های صرفه جویی در مصرف آب مدیریت شود.

عقیل مرتضوی می‌افزاید: بر این اساس یکی از برنامه‌های سند سازگاری با کم آبی تعدیل پروانه‌های بهره برداری از منابع آب زیرزمینی در دشت‌های استان است.

معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه‌ای خراسان شمالی نیز در مورد بحران نبود آب و لزوم مدیریت مصرف آب می‌گوید: هم اکنون حجم مخازن سد‌های استان در مقایسه با مدت مشابه پارسال ۴۲ درصد کاهش یافته و تنها ۳۰ درصد مخازن این منابع آبی پر است.

وحید واسطه می‌افزاید: هم اینک حجم مخازن سد‌های این استان ۷۰ میلیون متر مکعب است در حالی که پارسال در همین مدت بیش از ۱۲۱ میلیون متر مکعب بود و از دیگر سو ورود آب به سد‌های این استان از مهرماه تاکنون ۲۲ میلیون مترمکعب بوده است در حالی که پارسال در همین مدت حدود ۴۰ میلیون متر مکعب بود.

معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه‌ای خراسان شمالی ظرفیت کل مخازن در سال جاری را ۲۳۴ میلیون متر مکعب بیان می‌کند و می‌افزاید: هم اینک خالی‌ترین سد‌های استان بیدواز اسفراین و چری فاروج است و حجم دیگر سد‌ها نیز کمی بهتر از این دو سد است.

افزایش ۴۷درصدی مصرف آب

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان شمالی نیز اظهار می‌دارد: همه ساله در ماه پایانی سال شاهد افزایش مصرف آب هستیم و مصارف خانگی آب شرب به دلیل استقبال از نوروز و خانه تکانی بصورت محسوسی افزایش می‌یابد.

غلامحسن ساقی می‌گوید: افزایش میزان مصرف آب در ایام خانه‌تکانی باعث کاهش ناگهانی حجم آب ذخیره شده در مخازن و باعث افت فشار و کمبود آب در برخی مناطق شهر‌ها و روستا‌ها می‌شود که نارضایتی‌های مشترکان را نیز به همراه دارد و ضروری است مشترکان برای جلوگیری از افت فشار آب و هدررفت آن هنگام خانه‌تکانی در مصرف صحیح و اصولی این کالای با ارزش دقت بیشتری داشته باشند.

وی خاطرنشان می‌کند: میزان تولید آب شهری و روستایی استان در ۱۰ ماهه سال جاری ۶۵ میلیون و ۴۴۷ هزار متر بود و تولید آب امسال نسبت به همین مدت در سال گذشته ۲.۱ درصد افزایش دارد که به همان میزان نیز مصرف آب افزایش یافته است.

ساقی خاطرنشان می‌کند: بر اساس آمار‌های موجود متوسط تولید روزانه آب در طول سال ۹۹ بیش از ۲۱۸ هزار مترمکعب بوده که این عدد در اسفند ماه به یکباره به ۳۲۱ هزار متر مکعب در روز افزایش یافت و ما شاهد افزایش ۴۷ درصدی تولید آب در اسفند ماه ۱۳۹۹ نسبت به سایر ماه‌ها بودیم که در صورت مدیریت نشدن مصرف آب این افزایش در روز‌های پایانی سال جاری نیز دور از انتظار نخواهد بود.

راهکار‌های مدیریت مصرف

وی از مشترکان آب می‌خواهد تا در ایام پایانی سال به مدیریت مصرف آب توجه بیشتری نشان دهند و شستشوی فرش را به قالیشویی ها، شستشوی خودرو را به کارواش‌ها واگذار کنند و با استفاده از ابزار‌های کاهنده و تغییر برخی از روش‌های نادرست کمک کنند تا با افت فشار و قطع آب در استان مواجه نشویم.

ساقی می‌گوید: استفاده از آب به عنوان جارو برای تمیز کردن بالکن یا حیاط، کار بسیار غلطی است که گاهی اوقات موقع خانه تکانی‌ها دیده می‌شود و هم چننی سرویس و تعمیر شیرآلات خراب مانع از هدررفت آب تصفیه شده و تبدیل آب سالم به فاضلاب می‌شود و هم چنین برنامه ماشین‌های لباسشویی و ظرفشویی را می‌توان روی برنامه‌هایی تنطیم کنید که مصرف و زمان آن کمتر از بقیه برنامه هاست.

به گزارش ایرنا بیش از ۹۰ درصد مساحت استان در اقلیم خشک و نیمه خشک قرار دارد و میزان بارندگی در سال آبی جاری به شدت کاهش یافته است. لزوم صرفه جویی در این برهه زمانی بسیار مهم تلقی می‌شود.

خراسان شمالی ۸۶۳ هزار نفر جمعیت دارد که ۴۴درصد از این جمعیت در روستا‌های استان زندگی می‌کنند و شاخص بهره مندی روستاییان استان از آب آشامیدن مناسب حدود ۹۰ درصد است.

شرکت آب و فاضلاب خراسان شمالی بیش از ۲۰۰ هزار مشترک آب در شهر‌ها و بیش از ۱۲۱ هزار مشترک آب در روستا‌ها دارد.

منبع: ایرنا