خان‌ها در نوروز یا نخستین روز سال نو مجبور بودند هدایایی به محضر شاه تقدیم کنند و در منزل خود نیز با سفره‌ای گشاده به مدت یک‌هفته از مردم پذیرایی کنند.

مسافرت نوروزی در ایران تا دوره قاجار مرسوم نبود و حتی بنا به نوشته «عبدالله مستوفی» در کتاب «شرح زندگانی من» این‌طوری بود که کسی خانه‌اش را در ایام نوروز خالی نمی‌گذاشت؛ «همه به دیدن همدیگر می‌رفتند... محترمین تا سه روز در خانه می‌نشستند و بعد از سه روز به بازدید می‌رفتند... اگر کسی برحسب تصادف به خانه‌ای وارد می‌شد که صاحب‌خانه حضور نداشت حکماً قایم‌مقامی از طرف او نشسته و از واردین پذیرایی می‌کرد و وقتی صاحب‌خانه می‌آمد، گزارش می‌داد که بازدید آن‌ها فراموش نشود».

در همین کتاب هم می‌خوانیم که پس از مشروطه ورق برگشت و رسمی تازه بدعت نهاده شد. «مستوفی» می‌نویسد: «مسافرت در گردش عید که دوره مشروطه وسیله فرار از تکلفات عید شده بود در این‌وقت [عهد ناصری و مظفری]هیچ مرسوم نبود و مردم سعی می‌کردند که اگر سفری هم در پیش دارند، طوری ترتیب آن را بدهند که بعد از برگزارشدن ایام عید یا قبل از آن صورت گیرد. عذرخواهی از پذیرایی عید به بهانه خستگی از کار‌ها که بعد از مشروطه معمول شده است، هیچ رسم نبود. گذاشتن کارت و فرستادن نامه و کارت تبریک را مردم بلد نبودند. همگی شخصا از هم دیدن می‌کردند و این کار را یکی از وظایف اجتماعی خود می‌دانستند و ترک آن را به هیچ بهانه و عنوانی جایز نمی‌شمردند».

قدیمی‌ها هم «مسافرت نوروزی» می‌رفتند؟

پذیرایی مجبوری!

تکلفات مراسم عید در دوره قاجار که مستوفی در کتابش به آن اشاره کرده، بسیار مفصل است و آداب و آیین مخصوص دارد، ولی گویا بنا به سنتی قدیمی، اعیان و ثروتمندان در ایام نوروز تا چند روز مکلف به پذیرایی از دیگران بوده‌اند و شرایط این‌طوری بود: «خان‌ها در نوروز یا نخستین روز سال نو مجبورند هدایایی به محضر شاه تقدیم دارند و در منزل خود نیز با سفره‌ای گشاده به مدت یک‌هفته از مردم پذیرایی کنند».

مستوفی در این باره شرح مفصل‌تری ارائه می‌دهد و می‌نویسد: «در شب و روز عید، خانم هر خانواده فاخرترین غذا‌ها را برای اهل خانه خود تدارک می‌کرد. کمتر خانه‌ای بود که در این دو روزه تحویل و عید حتی شب قبل از عید دیگ پلو و ماهی و رشته و مرغ پلوش به بار نباشد... خانواده‌های توانا برای حول و حوش و همسایه خود و فقرای آبرودار، برنج و روغن عید می‌فرستادند و زکات جشن‌های خود را به این طریق می‌پرداختند. مردمان توانا مجلس عید خود را خیلی مجلل و باشکوه ترتیب می‌دادند، مجموعه‌ها و سینی‌های شیرینی دور اتاق چیده بود، روی میز گوشه اتاق گلدان‌های شیشه‌ای پنجاه شصت پیازی از نرگس و سنبل گذاشته بودند، از صبح تا عصر بساط چای و شربت برپا بود، هرکسی وارد می‌شد چای و شربت می‌دادند».

قدیمی‌ها هم «مسافرت نوروزی» می‌رفتند؟

زندگی کارمندی و سونامی سفر‌های نوروزی!

درباره مسافرت نوروزی احتمالا برخی از همان مردمان توانا که مستوفی به آنان اشاره کرده در آن روزگار این مراسم طولانی را تاب نیاورده‌اند و پس از دوره مشروطه که تجددخواهی و نوگرایی هم پرطرفدار شد برخی اعیان و ثروتمندان در ایام نوروز به مسافرت می‌رفتند و خلاص!

در دهه‌های بعدی هم که زندگی شهری رواج یافت و بعد سبک زندگی کارمندی مرسوم شد، بالطبع تعطیلات نوروز فرصتی کمیاب بود برای مرخصی از کار و فرصتی طولانی برای فراغت و مسافرت. بعد هم نوروز پشت نوروز آمد و آمد و رسید به یک دهه اخیر که با پدیده سونامی سفر‌های نوروزی مواجهیم، اما درباره سفر‌های نوروزی واقعا چه کسی فکرش را می‌کرد که ریشه در دوره قاجار داشته باشد؟

چه کسی می‌دانست که در سفر‌های نوروزی، آنچنان رونقی ایجاد شود که دولت‌ها برای آن بنزین اضافه در نظر بگیرند و کرور کرور مسافر از شمال و جنوب و شرق و غرب، بجوشد سمت نقاط دیدنی بالاخص شمال و ساحل زیبای مازندران و گیلان و گلستانش و جنوب و ساحل قشنگ خلیج فارس.

قدیمی‌ها هم «مسافرت نوروزی» می‌رفتند؟

حالا هم خوش باشد و سلامت باشد مسافر ایرانی، هر جا که می‌رود!

منبع: فارس

اخبار پیشنهادی
تبادل نظر
آدرس ایمیل خود را با فرمت مناسب وارد نمایید.
نظرات کاربران
انتشار یافته: ۱۴
در انتظار بررسی: ۰
Iran (Islamic Republic of)
علیرضا
۲۱:۳۲ ۲۱ اسفند ۱۴۰۰
درسته آن زمان سفر سخت بوده ولی صفا صمیمیت ودلخوشی بوده
Iran (Islamic Republic of)
عوض دوردی دوردی اوغلو
۲۰:۵۰ ۲۱ اسفند ۱۴۰۰
ماشاءالله. جالب.اینقدر دیندار بودن که بواسطه نوروز و عیدش هم شده سله رحم را بجا میآوردند.که در احادیث از امامان ما بسا نقل گشته که سبب روزی و طول عمر می شده.یک نمونه از نجابت و مهمان نوازی ایرانی اسلامی.ممنون از صدا و سیما.اما حیف چه بسا کم کاری دارید
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۹:۴۲ ۲۱ اسفند ۱۴۰۰
ماکه دیگه نمیخریم فقط شیرینی و شکلات
Iran (Islamic Republic of)
مرتضی اتشی
۱۶:۳۲ ۲۱ اسفند ۱۴۰۰
عالی
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۶:۲۷ ۲۱ اسفند ۱۴۰۰
در زمان قدیم مرسوم بود که از طرف رعایا وسایر افرادزبردست خان و‌کدخدا و مالک برای آنها عیدی برده شود که شامل همه چیز می شد وهرکس در توان خود ودر حد محصولی که داشت باید این هدایا را می برندوگرنه بعد موردغضب قرار می‌گرفتند .هدایا از تخم مرغ و مرغ و روغن حیوانی و بزغاله و گوسفند و فرش کوچک و بزرگ و ....تا ...شروع می شد و دیگر اینکه رعایا و خانم های آنها بایستی به نوبت کارهای خدماتی خان و ایل و تبارشان را انجام می‌دادند تا رسیدگی به گاو و گوسفند و...خان.
در عوض فقط یک یا چند روز توسط خان یک غذا داده می شد منتهی افراد را درجه بندی می کردند و برای هر گروه غذای خاصی در روز خاصی را می پختند ویا اگر دریک روز بود هرگروه را در اتاق جداگانه و با غذای تبعیضی جداگانه پذیرایی می شدند و یا حتی در یک روز و‌دریک اتاق اگر افراد دارای مکنت و توان مختلف بودند در همان اتاق با غذاهای مختلف تبعیضی پذیرایی می شدند یکی مثلاً جوجه کباب میدادند یکی خورش قیمه میدادند و یکی چلوکباب برگ‌و‌دیگری کوبیده و بسیار چندش آور و درد آور!!!؟
این هم حکایت پذیرایی ظالمین قدیم الایام!!!
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۶:۰۶ ۲۱ اسفند ۱۴۰۰
قدیمی ها هم پول داشتن ما نداریم
Iran (Islamic Republic of)
K
۱۵:۵۲ ۲۱ اسفند ۱۴۰۰
خوب بید
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۵:۰۳ ۲۱ اسفند ۱۴۰۰
مورخان بالا زندگی شاهان ، شاهزادگان ، خان ها و اعیان را نوشته اند وگرنه مطالبی که از پدربزرگ هایمان و مادربزرگ هایمان و اجدادمان وبعضی از کتب تاریخی شنیدیم و خواندیم متفاوت از چیزی است که در بالا نوشته اند امکاناتی و مراسم هایی که در بالا نوشته اند برای عموم مردم وجود نداشت. قحطی ، کمبود ، فساد و ... باعث تغییر شاهان و حکومت هاو مشروطه خواهی مردم ایران همزمان باسایر کشورها در ایام قدیم بود
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۴:۱۹ ۲۱ اسفند ۱۴۰۰
یادش بخیر اون زمان آجیل و..... می تونستند بخرند
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۵:۲۱ ۲۱ اسفند ۱۴۰۰
چرا چرت و پرت میگی
این مسخره بازی ها الان رواج پیدا کرده
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۵:۲۲ ۲۱ اسفند ۱۴۰۰
این ولخرجی ها الان رسم شده اون زمان چنین اسراف سرمایه ای نبود
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۳:۵۰ ۲۱ اسفند ۱۴۰۰
آداب آیین حرمت احترام وعیدهای قدیم یادش بخیر.
Iran (Islamic Republic of)
صادق
۱۳:۲۰ ۲۱ اسفند ۱۴۰۰
اون زمان آجیل و تخمه و فندوق و....هم که در سفره های عید نبود
الان این خرج اضافه و اسراف داره رسم میشه
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۹:۵۹ ۲۱ اسفند ۱۴۰۰
حالا هست . شما دوست نداری نخر