بحران مالی در انتظار جهان است؟

فدرال رزرو (بانک مرکزی ایالات متحده آمریکا) ۱۶ مارس (چهارشنبه هفته گذشته) ۲۰۲۲ برای اولین بار از سال ۲۰۱۸ نرخ بهره را افزایش داد. فدرال رزرو دارای وظایف دوگانه است؛ به حداکثر رساندن اشتغال و تحت کنترل داشتن قیمت‌ها.

قیمت‌ها در سال منتهی به فوریه ۲۰۲۲، حدود ۷.۹ درصد افزایش یافته است؛ این یعنی بالاترین نرخ تورم در ۴۰ سال گذشته.

فدرال رزرو در بیانیه‌ای اعلام کرده است: شاخص‌های اقتصادی و آمار اشتغال به تقویت خود ادامه می‌دهند، اما تورم همچنان بالاست و ناآرامی در اوکراین نه تنها مشکلات انسانی و اقتصادی زیادی ایجاد می‌کند، بلکه احتمالا فشار بیشتری را نیز بر تورم و فعالیت‌های اقتصادی خواهد داشت.

نمودار نرخ بهره از ۱۹۷۰

در این خصوص با مجید شاکری دکترای مدیریت مالی از دانشگاه تهران و پیمان مولوی کارشناس اقتصادی گفت و گو کردیم.

افزایش نرخ بهره توسط فدرال رزرو چه اثری بر بازار‌های بین المللی خواهد گذاشت؟

شاکری گفت: بعد از چند سال بانک مرکزی ایالات متحده آمریکا ۰.۲۵ درصد نرخ بهره را اضافه کرد و معلوم است که پاسخ تورم ۷.۹ درصدی را نمی‌دهد. اما از آنجایی که فدرال رزرو نمی‌داند با چه چیزی مواجه است، ناچار است که کم کم آن را بالا برده و بازخورد را مشاهده کند. این افزایش نرخ تاحدی زیاد نیست که بگوییم در مقابل موج تورمی موجود اثر قاطعی دارد، اما پایه‌ای را برای افزایش‌های بعدی ایجاد می‌کند. نمودار دات پوین هم توضیح می‌دهد که احتمالا باید منتظر افزایش‌های بیشتری در آینده باشیم.

(نمودار دات پوین نموداری است که نظر اعضای فدرال رزرو درباره تصمیم گیری‌های آینده را نشان می‌دهد. از دهه ۹۰ توسط آمریکایی‌ها اختراع شد، برای اینکه بتوانند جهت گیری‌های آتی را شکل بدهند)

شاخص قیمت مصرف کننده (پایان فوریه ۲۰۲۲ به ۷.۹ درصد رسیده است)

شاکری گفت: با توجه به تورمی که اکنون با آن مواجه هستند، اینکه سهم فشار هزینه و فشار تقاضا چه میزان اثرگذار هستند، به راحتی از هم قابل تفکیک نیست. سوالاتی در این زمینه وجود دارد؛ اگر آمریکایی‌ها نرخ بهره را بالا بردند و به عنوان مثال سویه جدیدی از اُمیکرون ایجاد شد، آیا منجر به یک انقباض ناگهانی در اقتصاد نمی‌شود؟

سوال دیگر این است که در دنیای بعد از فروپاشی برتون وودز (Bretton Woods system) هود شرط ثبات این است که تمام بانک‌های مرکزی با هم ترازنامه خود را منبسط و با هم نیز منقبض کنند و این هماهنگی بسیار مهم است. ما می‌دانیم که سایر بانک‌های مرکزی مانند بانک مرکزی کانادا، انگلیس و سوئیس احتمالا همراهی قابل توجهی با افزایش نرخ‌ها در فدرال رزرو خواهند داشت، اما نمی‌دانیم که چینی‌ها چه اقدامی خواهند کرد. (برتون وودز، یک نظام پولی است که با هدف کنترل روابط پولی میان ملت‌های مستقل تاسیس شده بود)

یعنی ممکن است زمانی که بقیه دنیا ریسک‌هایی را برای انقباض می‌پذیرند، چینی‌ها همچنان به سیاست انقباضی خود ادامه دهند و از آن برای فتح بازار‌های صادراتی جدید یا ایجاد بستانکاری‌های جدید و تقویت تراز تجاری خود استفاده کنند. به خصوص که تورم چینی‌ها ۷ درصد از تورم آمریکایی‌ها پایین‌تر و دستشان برای سیاستگذاری نیز بازتر است.

پیش بینی ایجاد بحران مالی بعد از افزایش نرخ بهره تا چه میزان صحیح است؟

مولوی گفت: افزایش نرخ بهره فدرال رزرو باعث تقویت دلار می‌شود و تقویت دلار نیز روی بازار‌های سهام و اوراق تاثیر مثبت و تاثیر منفی روی بازار‌های کالایی خواهد داشت. در واقع فدرال رزرو می‌خواهد یک سیاست انقباضی را اعمال کند. اما شرایط فعلی را نیز باید در نظر گرفت. افزایش تورم جهانی، حمله روسیه به اوکراین، افزایش شدید نهاده‌ها و ... بر بازار‌ها اثر گذارند و این تصمیم فدرال رزرو هم به این جهت است که از تشدید این موارد جلوگیری کند. اما به صورت کلی، این تصمیم آن اثری را که همه منتظر رکود شدیدی هستند، حداقل در کوتاه مدت نخواهد داشت.

کووید ۱۹ بعد از جنگ جهانی دوم، بزرگترین وقفه را در اقتصاد جهان داشت. برای اقتصادی که بعد از کرونا درگیر سقوط آزاد اقتصادی بوده و حالا می‌خواهد رشد کند، این تصمیم شاید بتواند این روند را کندتر کند.