دره شهر در دوره ساسانی یکی از پایتخت‌های ایران بوده و از دوره مس سنگی سابقه سکونت و شهری داشته است. این شهر درحال حاضر به لحاظ زمین‌شناسی بزرگترین ژئوپارک دنیا محسوب می‌شود و همچنین بزرگترین شهر تاریخی غرب کشور به شمار می‌آید.

این شهرستان به دلیل اینکه در کنار کبیرکوه و خرابه‌های شهر باستانی ماداکتو دوره ساسانی و رود خروشان سیمره واقع شده، هم چنین با دارا بودن استعداد کشاورزی و وجود آب‌فراوان و مراتع و جنگل‌های انبوه، دارای آثار دیدنی تاریخی و طبیعی بی شماری است. اهمیت تاریخی دره شهر به حدی است که مورخان و تاریخ نگاران آن را به نام اولین شهر تاریخی دوره ساسانی نامیده‌اند.

شهرستان دره شهر با داشتن صد‌ها اثر تاریخی از دوران ساسانی به عنوان نخستین شهر ساسانی مشهور است و در این شهرستان آثار ارزشمند از این دوران وجود دارد.

این شهرستان مهد باستان شناسی استان ایلام است و آثار بسیار ارزشمندی مثل پل تاریخی گاومیشان، شهر تاریخی سیمره، تنگه بهرام چوبین و… در این شهرستان وجود دارد.

بزرگترین زمین لغزش جهان در شهرستان دره‌شهر

زمین لغزش سیمره، بزرگترین نمونه از پدیده زمین شناختی است که طی آن توده‌ای با وزن حدود ۲۷ میلیارد تن دچار لغزش شده است. این زمین لغزش با عنوان «زمین لغزه کبیرکوه» واقع در شهرستان دره شهر- بخش ماژین-دهستان کولکنی-روستای گرز لنگر و دره دول به شماره ۲۴۰ در تاریخ ۹۳.۱۲.۲۳ در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسیده است.

انرژی حاصل از این زمین لغزش به حدی بود که سبب خرد شدن لایه‌های سنگی و حرکت مصالح لغزشی به طول ۲۵ کیلومتر در امتداد شیب و تاقدیس شد. بدین ترتیب لند اسلاید سیمره متولد و درنتیجه حرکت این واریزه‌ها، مسیر رودخانه‌های کشکان و سیمره را در دامنه کبیرکوه مسدود، سدی طبیعی ایجاد و سبب به وجود آمدن دریاچه تاریخی سیمره شد.

از ویژگی‌های منحصر به فرد این اثر شامل وسعت محدوده زمین لغزش، عوارض بدیع به جای مانده از زمین لغزش مانند تالاب‌ها و سایر پدیده‌های ناشناخته، چشم انداز و حضور تمامی عناصر منظر، کم نظیر بودن رخداد زمین لغزش سیمره، تنوع زیست جانوری و گیاهی، بکر بودن پدیده زمین لغزش، قرار گرفتن میان سه استان ایلام، لرستان و خوزستان به لحاظ موقعیت مکانی می‌شود که محدوده استان ایلام در این زمین لغزش بیشتر و وسیع‌تر است.

زمین‌لغزش سیمره یک رویداد بی‌همتا در جهان است که گونه‌های زیادی از پدیده‌های لغزش را نمایش می‌دهد و یکی از شگفتی‌های زمین‌شناختی ایران محسوب می‌شود که ظرفیت جذب زمین گردشگران زیادی را دارد.

چهار طاقی دره شهر

یکی از این آثار شهرستان دره شهر آتشکده چهار طاقی است که در حاشیه شهر دره شهر در روستای سرخ آباد در محلی مرسوم به «تنوره سرخ گچی» واقع شده است.

این مکان در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است و در نوع خود بی نظیر استیکی از این آثار آتشکده چهار طاقی است که در حاشیه شهر دره شهر در روستای سرخ آباد در محلی مرسوم به «تنوره سرخ گچی» واقع شده است، این مکان در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است و در نوع خود بی نظیر است.

روایت است که چارطاقی‌ها را آتشکده‌های دوره ساسانی می‌دانند و آتشکده‌ها عموماً از دوره ساسانی و اسلامی به وجود آمده است.

این چهارطاق در کناره چپ رودخانه سراب دره شهر بر روی تپه ماهوری تنوره سرخ واقع شده که با توجه به مصالح و سبک معماری، قدمت آن به بیش از ۱۴۰۰ سال می‌رسد.

در قسمت جنوبی چهارطاقی بقایای پلکانی به طول ۱۰ متر و عرض یک متر با شیب ملایم وجود دارد که احتمالاً ورودی بنا بوده است.

این چهارطاقی بر پلانی مربع شکل به ابعاد ۵ در ۵ متر بنا شده است و عرض دیواره‌ها ۸۰ سانتی متر و ارتفاع طاق از زمین ۷۰ سانتی متر است.

گنبد تک جداره آن بر چهارطاق قوسی شکل و با سیستم گوشواره ساخته شده است و بر بالای گنبد دریچه‌ای وجود دارد که به هنگام مرمت این دریچه بسته شده است.

پل گاومیشان

باستان‌شناسان بقایای اولیه پل گاو میشان را مربوط به دوران ساسانی می‌دانند و معتقدند یکی از دهانه‌های پل پس از عقب‌نشینی سپاه ایران در جنگ با عرب‌ها، برای جلوگیری از نفوذ آنان تخریب شدپل زیبای گاومیشان بر روی رودخانه سیمره پس از تلاقی با رود کشکان ساخته شده است.

بعضی از اهل فن وجه تسمیه آن را برگرفته از کلمه (گومیشه) یعنی محل پرورش می‌داند. بعضی بر این باورند که گاومیش نر در قدیم جفت خود را گم می‌کند و در پی یافتن آن تمامی دره‌ها و غار‌ها را در هم می‌نوردد و سرانجام آن را در غاری در این محدوده می‌یابد. از آن پس این منطقه را گاو میشو نامیده‌اند. بقایای اولیه این پل مربوط به دوران ساسانی است.

قوس‌های جناغی آجری و سایر تعمیرات سنگی نمای فعلی پل، نشانگر مرمت آن در دوره‌های بعدی به خصوص در دوره اتابکان لر کوچک است. پایه‌های پلی که مربوط به دوره ساسانیان است در جنوب این پل هنوز به چشم می‌خورد، ولی پل گاومیشان جدیدتر و مربوط به اوایل اسلام است. این پل از پنج چشمه بزرگ تشکیل شده بود و اکنون فقط یک چشمه سالم از آن باقی مانده است.

دره شهر با «گاومیشان» و «بهرام چوبین» گردشگران را فرا می‌خواند

پلی که هم اکنون بر روی سیمره قرار دارد یکی از بهترین پل‌های ایران است و آن را حسین خان بزرگ والی معروف ایلام و لرستان به سال ۱۰۰۸ هجری قمری تعمیر نموده و طول آن ۱۶۵ گام است. با توجه به موقعیت استراتژیک منطقه پل در دوره‌های بعدی نیز مورد استفاده قرار گرفته و مورد مرمت و بازسازی واقع شده است.

دهنه این پل با بیش از ۵۰ متر عرض بزرگترین دهنه پل کشور است. طبیعت زیبا و چشم انداز رویایی اطراف این پل باعث جذب گردشگران داخلی و خارجی شده است.

هم اکنون پل تاریخی گاومیشان با شماره ۲۲۲۲ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

تنگه بهرام چوبین

در هشت کیلومتری مسیر دره شهر-پلدختر و در دل یکی از دره‌های باریک کبیر کوه تنگه باستانی شگفت انگیزی قرار داردکه مورخان آن را شکارگاه ییلاقی و بنا به روایاتی مخفیگاه یکی از سرداران بنام ایرانی «بهرام چوبین» می‌دانند.

تنگه یا دژ چوبینه یکی از پدیده‌های زیبای طبیعی شهرستان دره شهر و در برگیرنده بنا‌هایی است که در نوع خود بی بدیع وکم نظیرند.

آثار قلعه‌های بزرگ داخل تنگه و وجود چهار آب انبار حجاری شده در دل سنگ‌های عظیم و نیز آثار پلکانی سنگی و دیوار کشی ارتفاعات ورودی تنگه که هنوز هم برج‌های دیدبانی مشرف بر آن نسبتاً دست نخورده باقی مانده از این اثر تاریخی یک میراث ارزشمند ساخته که متأسفانه بر اثر اهمال مسئولین فرهنگی استان مانند دیگر ابنیه تاریخی شهرستان در حال ویرانی و تاراج است.

شهر تاریخی سیمره

شهر تاریخی سیمره بزرگترین محوطه تاریخی استان ایلام محسوب می‌شود، این شهر در حاشیه جنوب شرقی شهر کنونی شهرستان دره شهر واقع شده است.

این اثر تاریخی بزرگترین محوطه تاریخی در سطح استان ایلام را تشکیل می‌دهد که بالغ بر ۱۲۰ هکتار است.

این شهر تاریخی جز نخستین آثار تاریخی ثبت شده استان ایلام در آثار ملی بوده است، محوطه تاریخی این شهر طبق مطالعات و کاوش‌های انجام گرفته مربوط به قرون اولیه اسلامی است.

این شهر تاریخی بر اثر وقوع زلزله در سال ۳۳۴ هجری قمری تخریب و خالی از سکنه شده است و تاکنون ۹ فصل کاوش باستانشناسی در این محوطه تاریخی صورت گرفته است.

طبیعت زیبای منطقه در فصل زمستان و بهار و گچبری‌های به دست آمده در کاوش‌های صورت گرفته در این شهر تاریخی را از جمله ویژگی‌های منحصر به فرد آن ذکر کرد.

خانه اربایی، بنای مسجد، اماکن حاشیه سیل بند و اماکن مسکونی حاشیه نشین شهر از جمله مکان‌هایی هستند که در این اثر تاریخی کاوش شده‌اند.

منبع:مهر