باسلوق سنتی مراغه از شیره انگور، نشاسته، مغز بادام و ادویه‌هایی، چون هل یا زنجبیل تهیه می‌شود و تولید و توزیع آن به عنوان یک ظرفیت اقتصادی منحصربفرد این کهن‌شهر تا حدی مورد غفلت قرار گرفته است که در برخی موارد محل تولید روی بسته‌های باسلوق‌های عرضه شده در بازار مراغه نیز «آذرشهر» درج می‌شود.

به نظر می‌رسد تولید باسلوق در مراغه روزبه‌روز محدودتر می‌شود، زیرا آن را تنها از برخی مغازه‌های این کهن‌شهر می‌توان تهیه کرد؛ در حالی که به عنوان یک شیرینی سنتی با ارزش غذایی قابل توجه می‌تواند به مزیت اقتصادی تبدیل شود؛ همانطور که «ریس» و «قرابیه» در تبریز و «نخودچی» در ممقان به یک مزیت تبدیل شده است.

تولید و عرضه این سوغاتی منحصربه فرد مراغه تا حدی مورد غقلت قرار گرفته است که برخی از مغازه‌داران، باسلوق تولیدی از نشاسته و شکر با دانه‌های نارگیل که در بیشتر شهر‌های کشور قابل تهیه است را به عنوان باسلوق مراغه جا می‌زنند.

«یونس مروارید» در کتاب «مراغه؛ افرازه‌رود» طی دهه هفتاد شمسی در مورد بسته‌بندی باسلوق مراغه اینگونه نوشته است که «تهیه باسلوق یک ماه طول می‌کشد و آن را در داخل جعبه‌های چوبی قرار می‌دهند».

بر اساس آنچه که در این کتاب برای طرز تهیه باسلوق درجه شده، باسلوق مراغه معمولا در اواسط آذرماه تولید می‌شود تا برای مصرف در عید نوروز آماده گردد؛ «همچنین در بعضی مواقع باسلوق را به جای اینکه روی نخ درست کنند و نخ را از مغز بادام عبور دهند، آنرا گرد می‌کنند و مغز گردو داخل آن قرار می‌دهند که در این صورت آن را «سجوق» می‌خوانند.

نکته قابل تامل اینکه سجوق در گذشته با ظرف‌های سفالی در بازار عرضه می‌شد، اما اکنون بسته‌بندی این سوغاتی ارزشمند مراغه به جعبه‌های کاغذی با چاپ بی‌کیفیت نزول پیدا کرده و طبیعی است که مسافران و حتی اهالی رغبتی برای خرید آن نداشته باشند.

یکی از اهالی مراغه می‌گوید: باسلوق مراغه با ارزش غذایی بالا در صورت عرضه در بسته‌های جذاب و کوچک‌تر می‌تواند به دنیای تنقلات کودکان وارد شود و گستره توزیع آن را می‌توان علاوه بر بازار داخلی برای کشور‌های همسایه هم تعریف کرد.

به گفته زرین صادقی که در زمینه تهیه و توزیع شیرینی فعالیت دارد، قیمت باسلوق هم در مقایسه با مشابه خارجی آن پایین‌تر است، اما از آنجایی که به صورت کیلویی عرضه می‌شود، قیمت به نظر مشتریان بالا به نظر می‌رسد.

طرز تهیه باسلوق مراغه از کتاب «مراغه؛ افرازه‌رود»

کتاب «مراغه؛ افرازه‌رود» در مورد طرز تهیه باسلوق سنتی این کهن‌شهر می‌نویسد: «مغز بادام را در آب جوش خیس می‌کنند تا پوست آن جدا شود؛ سپس مغز بادام را در فاصله‌های یک سانتی‌متری در نخ‌های مخصوص می‌چینند و آن‌ها را جهت خشک شدن آویزان می‌کنند.

شیره انگور را هم جوشانده و نشاسته آماده را با مقداری شیره انگور مخلوط می‌کنند؛ سپس مخلوط آماده را از الک می‌گذرانند تا یکدست شود؛ پس از این عمل مخلوط حاصل را داخل بقیه شیره انگور که در حال جوشیدن است، می‌ریزند».

«پس از چند دقیقه شعله زیر مخلوط را خاموش کرده و نخ‌های بادام‌دار را که قبلا در اندازه‌های یک‌متری آماده شده است را داخل ظرف مخلوط شیره انگور و نشاسته می‌گذارند؛ پس از چند دقیقه نخ را از داخل مخلوط مواد بیرون می‌آورند و آن را آویزان می‌کنند».

پس از آنکه ۳۰ دقیقه از آویزان شدن نخ حاوی بادام و مخلوط گذشت، دوباره آن را پایین آورده و روی آن مخلوط نشاسته و شیره انگور می‌ریزند که به این عمل در اصطلاح محلی دوپیراهنه شدن گفته می‌شود.

بار دیگر نخ‌ها را از سقف آویزان می‌کنند تا حدود یکماه بماند و بعد از این مدت، باسلوق‌ها را در اندازه‌های معین می‌برند و آن را در داخل جعبه قرار می‌دهند که در گذشته جعبه‌ها چوبی بود و امروزه کاغذی و بی‌کیفیت.

جعبه‌های یاسلوق در محل مرطوب قرار می‌گیرد تا باسلوق شکرک بیاورد و برای مصرف آماده شود؛ البته برای خوشمزه‌تر شدن آن گاهی هم هل یا زنجبیل به آن اضافه می‌کنند.

مراغه شهر خشکبار و شیرینی‌جات سنتی است، اما تا حدود زیادی هیچ‌یک از آن‌ها دارای بسته‌بندی مدرن و شبکه توزیع گسترده نیست؛ بر همین اساس برای تهیه آن‌ها از شیرینی لوزی بادام و لوزی گردو گرفته تا حلوای بزرک و نخودچی، باید به این کهن‌شهر سفر کرد.