خار پاشنه پا اغلب از جلو و زیر پاشنه شروع و در نهایت سایر قسمت‌های پا را تحت تاثیر قرار می‌دهد. خار‌ها گاهی تا یک سانتی‌متر طول دارند و بعضی اوقات زیر پوستی و با چشم غیر مسلح قابل مشاهده نیستند. خار پاشنه همیشه باعث درد نمی‌شود و عمده درد‌های پاشنه به خار مربوط نخواهد شد.

این عارضه یک رسوب کلسیمی است که باعث برآمدگی استخوانی در قسمت زیرین استخوان پاشنه خواهد شد. در عکسبرداری با اشعه ایکس، خار پاشنه پا می‌تواند تا ۱۳ میلی‌متر به جلو کشیده شود.

بدون شواهد قابل مشاهده اشعه ایکس، از این بیماری گاهی به عنوان سندرم خار پاشنه نام می‌برند. اگرچه خار پاشنه پا اغلب بدون درد است، اما می‌تواند با خود درد به همراه داشته باشد. آن‌ها اغلب با فاشیای کف پا همراه هستند. التهاب دردناک نوار فیبری بافت همبند (فاشیای کف پا) که در امتداد پایین پا قرار داشته و استخوان پاشنه را به توپ پا متصل می‌کند. درمان خار پاشنه پا و شرایط مرتبط شامل ورزش، ارتز‌های سفارشی، دارو‌های ضد التهابی و تزریق کورتیزون است. اگر درمان‌های محافظه‌کارانه با شکست مواجه شوند، ممکن است جراحی لازم باشد.

علائم خار پاشنه پا

التهاب تورم در جلوی پاشنه پا درد در پاشنه یک یا هر دو پا؛ درد می‌تواند یک درد تیز، ضربان‌دار یا یک درد مبهم باشد درد هنگام راه رفتن با پای برهنه احساس یک برآمدگی کوچک و استخوانی در پایین یا پشت پاشنه سفتی مفاصل پا و مچ پا بی حسی، سوزش و مور مور شدن اعصاب توسط خار پاشنه پا محدودیت حرکتی و تحرک محدود در مفاصل پا برخی از خار‌های پاشنه فاقد علامت بوده و حتی امکان دارد هیچ تغییری در بافت‌های نرم یا استخوان‌های اطراف پاشنه پا مشاهده نکنید. خار پاشنه پا اغلب از طریق اشعه ایکس و سایر آزمایشات انجام شده برای پی بردن به مشکلات دیگر پا کشف می‌شود.

 علت بروز خار پاشنه پا

خار پاشنه پا به طور مستقیم به دلیل کشیدگی طولانی مدت ماهیچه‌ها و رباط‌ها به وجود می‌آید. در نهایت، این فشار بیش از حد به استخوان پاشنه (پالکانئوس) باعث ایجاد خار به مرور زمان خواهد شد. استرس مکرر ناشی از راه رفتن، دویدن یا پریدن روی سطوح سخت، یکی از دلایل شایع خار پاشنه پا است.

اضافه وزن، پوشیدن کفش‌های نامناسب و استفاده زیاد از دمپایی از دیگر عوامل بروز خارپاشنه است. ابتلا به فاشیای کف پا خطر ابتلا به خار پاشنه را افزایش می‌دهد.

تفاوت بین خار پاشنه و فاشیای کف پا 

تفاوت مشخصی بین خار پاشنه و فاشیای کف پا وجود دارد اما این دو ارتباط نزدیکی با هم دارند. خار پاشنه یک برآمدگی استخوانی است که از پایین پاشنه در طول مسیر فاشیای کف پا ایجاد می‌شود. فاشیای کف پا یک وضعیت دردناک است که در آن یک فرآیند التهابی در جایی که فاشیای کف پا به پاشنه می‌چسبد، رخ خواهد داد. وارد شدن نیروی غیرعادی به آن، اضافه وزن و استفاده بیش از حد یا پوشیدن کفش بدون قوس نگهدارنده می‌تواند باعث ایجاد این عارضه شود.

فاشیای کف پا به خودی خود در طی یک دوره زمانی بدون توجه به درمان فروکش می‌کند. ولی خار پاشنه پا به طور دائم وجود خواهد داشت، مگر اینکه جراحی لازم باشد. 

نحوه تشخیص خار پاشنه 

تشخیص خار پاشنه بدون کمک پزشکی دشوار خواهد بود، چون علائم، مشابه سایر اشکال درد پاشنه و مشکلات پاست. برای تشخیص مناسب باید به یک جراح ارتوپد یا متخصص پا مراجعه کرد، سپس آن‌ها خار پاشنه پا را از طریق اشعه ایکس تشخیص می‌دهند. برآمدگی‌های استخوانی معمولا با چشم غیر مسلح قابل مشاهده نیستند. در صورت تجربه درد و التهاب پاشنه پا به دلایل ناشناخته ابزار‌های تصویربرداری، تشخیصی ضروری هستند. قبل از تجویز آزمایش‌های تصویربرداری، پزشک معاینه فیزیکی پا را برای بررسی علائم قرمزی یا التهاب انجام می‌دهد. همچنین هرگونه حساسیت قابل توجه در پا مورد بررسی قرار خواهد گرفت؛ حساسیت نشانه دیگری از خار پاشنه است.

چه زمان برای درمان خار پاشنه به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت بروز درد شدیدی که پس از چند هفته بهبود نمی‌یابد، مراجعه به پزشک ضروری خواهد بود. این احتمال وجود دارد که درد پاشنه پا ناشی از شرایطی مانند آرتریت یا تاندونیت باشد. گاهی امکان دارد درد ناشی از نوعی شکستگی استرسی باشد. فیزیوتراپی، مراقبت‌های کایروپراکتیک یا ماساژ درمانی برای کنترل این نوع درد‌ها تجویز خواهد شد. مشورت با پزشک در صورت مصرف هرگونه دارو یا هر بیماری دیگری که احتمال دارد تحت تاثیر این کشش‌ها یا درمان‌ها باشد، مهم است.

چندین درمان محافظه کارانه و درمان خانگی وجود دارد که برای مدیریت درد و التهاب کاربرد دارند. برای کاهش علائم می‌توان از دارو‌های مسکن بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا آسپرین استفاده کرد، همچنین مکمل‌هایی برای کاهش التهاب نیز موجود است.

کمپرس سرد:  استفاده از کمپرس یخ تا ۱۵ دقیقه در هر مرتبه که با بی حس کردن موقت ناحیه به تسکین درد خار پاشنه پا و همچنین کاهش تورم کمک می‌کند. برای خار پاشنه پا، کمپرس سرد نسبت به بسته‌های حرارتی ترجیح داده می‌شود، زیرا گرما برای تسکین درد‌های ناشی از بیماری‌های مفصلی و عضلانی بهتر عمل می‌کند.

ماساژ دادن: ماساژ قوس پا به تسکین درد و افزایش تحرک کمک می‌کند. از انگشتان و بند انگشتان خود برای ماساژ عمیق پا به مدت یک تا پنج دقیقه در هر مرتبه استفاده کنید. یک روش این است که هر دو انگشت شست را در خط مرکزی قوس قرار داده و آن‌ها را به لبه‌های بیرونی پا‌ها ببرید.

درج کفش ارتوز: درج‌های ارتوز کفش، مانند پد‌های پاشنه، کمک می‎‌کنند تا قوس پا و ساپورت پاشنه مورد نیاز برای کاهش درد را ارائه دهند. پد‌های پاشنه پا از ساییدگی و پارگی بیشتر جلوگیری خواهند کرد. (بریس یا ارتوز به وسایل حمایتی گفته می‌شود که اطراف اندام پا قرار گرفته یا به پا پوشیده خواهد شد تا حرکت پا را کنترل یا شکل آن را تحت تاثیر قرار دهد).

 آتل‌های شب:  بسیاری از افراد با استفاده از اسپلینت شب به نتایج سریع و موثری در درمان خار پاشنه پا دست می‌یابند. هنگام خواب برای کشش فاشیای کف پا آتل‌های شب را می‌پوشند. آن‌ها به آرام نگه داشتن فاشیای کف پا کمک کرده و از قرارگرفتن پا‌ها به سمت پایین جلوگیری می‌کنند.

تزریق دارو‌های ضد التهابی: برای درد شدید، متخصص پا احتمال دارد تزریق کورتیکواستروئید را توصیه کند. این تزریق‌های ضد التهابی به کاهش درد و التهاب در سراسر پاشنه و قوس پا کمک می‌کند.

دارو‌های مسکن بدون نسخه: درد حاد یا کوتاه مدت با کمک دارو‌های مسکن بدون نسخه (OTC) کاهش می‌یابد. این دارو‌ها شامل استامینوفن (تیلنول)، آسپرین یا ایبوپروفن (ادویل، موترین) است. در صورت مصرف دارو‌های رقیق‌کننده خون یا اینکه از قبل بیماری کبدی یا کلیوی دارید که مانع از مصرف مسکن‌های OTC خواهد شد، پزشک را در جریان بگذارید.

شوک ویو درمانی برون بدنی (ESWT): یک درمان غیرتهاجمی است که از تکانه‌های موجی شوک با انرژی بالا برای ترمیم بافت فاشیای کف پا استفاده می‌کند. در حالی که نتایج یکسان نیستند، گاهی اوقات برای بررسی اینکه آیا می‌توان از جراحی جلوگیری کرد یا خیر به کار گرفته خواهد شد.

کرایولتراسوند درمانی: کرایولتراسوند درمانی به درمان درد در افراد مبتلا به فاشیای کف پا و همچنین خار پاشنه پا کمک می‌کند. در این روش از انرژی الکترومغناطیسی و سرما درمانی برای تسکین درد بهره می‌برند. 

تمرینات فیزیوتراپی و تمرینات کششی: متخصص پا فیزیوتراپی را به عنوان راهی برای یادگیری و تمرین حرکاتی برای جلوگیری از درد طولانی‌مدت توصیه می‌کند، به ویژه که دارو‌های ضد التهابی را فقط می‌توان برای مدت کوتاهی با خیال راحت مصرف کرد. تمرینات خار پاشنه پا شامل کشش عضلات پاشنه و فاشیای کف پا است. فیزیوتراپ نشان می‌دهد که چگونه برخی از تمرینات در خانه انجام گیرد. حرکات کششی را می‌توان در هر زمانی از روز انجام داد، ولی هنگام شب قبل از خواب مفیدتر خواهد بود.

جراحی خار پاشنه پا

هنگامی‌که درد خار پاشنه پا شدید و مداوم باشد، پزشک جراحی را توصیه می‌کند که شامل برداشتن خار پاشنه پا است. گاهی اوقات جراحی شامل رهاسازی فاشیای کف پا نیز خواهد شد. جراحی خار پاشنه نه تنها درد را کاهش می‌دهد، بلکه با هدف افزایش تحرک در کل پا نیز انجام می‌شود. اکثر افرادی که این نوع جراحی را انجام می‌دهند، به التهاب کف پا نیز مبتلا هستند. با توجه به اشکال دیگر درمان‌ها و روش‌های درمانی موجود، جراحی برای خار پاشنه پا به تنهایی رایج نیست.

قبل از توصیه جراحی خار پاشنه پا، پزشک با انجام آزمایشات تصویربرداری نهایی از طریق اشعه ایکس و EKG و همچنین آزمایش جریان خون در پا، تعیین می‌کند که آیا کاندید مناسبی برای جراحی هستید یا خیر. بهبودی کامل بعد از جراحی خار پاشنه پا به زمان نیاز دارد تا بتوان دوباره وزن را روی پای خود آورد. فرآیند بازیابی شامل استراحت دادن به پا و استفاده از یخ فشرده‌سازی تجهیزات حمایتی است.

تمریناتی برای درمان خار پاشنه 

تمرینات کششی روش‌های خوبی برای آماده‌سازی کلی بدن هستند، زیرا کمک می‌کنند تا عضلات دردناک و رباط‌های سفت از آسیب‌پذیری دور شوند. همین مفهوم در مورد مدیریت درد و بهبودی خار پاشنه پا نیز صدق می‌کند. تمرینات کنترل خار پاشنه پا عبارتند از:

خم شدن پا: انجام این کشش ساده به ویژه هنگام بیدار شدن از خواب مفید است. فاشیای کف پا که در هنگام خواب سفت شده، کشیده می‌شود. روی زمین بنشینید و پا‌های خود را صاف و کشیده قرار دهید (پای خود را دراز کنید) از دست برای کشیدن انگشتان پا به سمت ساق پا (به سمت بدن خود) استفاده کنید این وضعیت را حدود ۳۰ ثانیه نگه داشته و برای هر پا ۲ تا ۳ مرتبه انجام شود.

کشش ساق پا روی یک پله: این تمرین کشش عمیقی برای ساق پا ایجاد می‌کند. تنش در پا‌ها را کاهش داده، تحرک و خار پاشنه پا را بهبود می‌بخشد. روی پای راست و پنجه پای چپ در لبه یک پله بایستید در حالی که پاشنه پای چپ از پله آویزان است به آرامی پاشنه پا را تا جایی که امکان دارد پایین بیاورید؛ این وضعیت را برای ۱۵ تا ۳۰ ثانیه نگه دارید، روی پای دیگر هم تکرار و هر طرف ۲ تا ۴ مرتبه انجام شود.

گرفتن حوله با پا:  این کشش موجب تقویت قوس‌های پا، بهبود خار پاشنه پا و همچنین انعطاف‌پذیری پا را افزایش می‌دهد. یک حوله کوچک زیر پا قرار دهید با انگشتان پا حوله را گرفته و جلوی پا را از زمین بلند کنید و برای چند ثانیه نگه دارید هنگام بالا آوردن انگشتان پا حوله را رها کرده و تا حد امکان انگشتان را از هم باز کنید.

کشش ساق پا روی دیوار:  این حرکت باعث کشش عمیق ساق پا و پاشنه پا خواهد شد. به تسکین گرفتگی عضلات و درد ناشی از خار پاشنه پا کمک کرده و باعث افزایش تحرک نیز می‌شود. روبه‌روی یک دیوار بایستید چند قدم از دیوار فاصله گرفته و پای راست را جلوتر از پای چپ قرار دهید پنجه پای راست را روی دیوار و پاشنه را روی زمین بگذارید در حالی که زانوی چپ را کمی‌خم می‌کنید از دیوار فاصله می‌گیرید سپس با صاف کردن زانو پای چپ و بلند کردن پاشنه آن، خود را به سمت دیوار هل دهید برای ۱۵ تا ۳۰ ثانیه نگه دارید هر پا را ۲ تا ۵ مرتبه انجام دهید.

 کشش ساق پا با اسکوات روی دیوار: این تمرین عضلات ساق پا را هدف قرار می‌دهد و به افزایش انعطاف‌پذیری و قدرت کمک می‌کند. پشت خود را محکم به دیوار چسبانده باسن را در راستای زانو‌ها قرار دهید (ران پا در موازات زمین باشد، شبیه حالتی که روی صندلی نشسته‌اید) مچ پا‌ها مستقیما زیر زانو‌ها قرار گیرد به آرامی‌هر دو پاشنه را از روی زمین بلند کنید این وضعیت را برای چند ثانیه نگه دارید سپس پا‌های خود را به حالت اولیه برگردانید .

 کشش ساق پا با بند مقاومتی: برای این کشش، به یک بند یوگا یا بند ورزشی نیاز دارید. همچنین می‌توان از یک حوله‌ رول شده استفاده کرد. این تمرین باعث کشش ساق پا شده و به جلوگیری از کشیدگی عضله فاشیای کف پا کمک می‌کند. روی یک صندلی بنشینید یا به پشت دراز بکشید. بند را زیر قوس پای راست خود قرار داده و با استفاده از هر دو دست انتهای آن را بگیرید انگشتان پا را به سمت خود کشیده و به سمت ساق خم کنید هر پا را سه تا پنج مرتبه انجام داده و به مدت ۱۵ تا ۳۰ ثانیه نگه دارید.

رول توپ گلف:  این حرکت کشش فاشیا را در امتداد کف پا شل می‌کند و به تسکین درد در خار پاشنه پا کمک خواهد کرد. یک توپ گلف را زیر پای راست خود بغلتانید تا یک دقیقه ادامه دهید هر پا را دو تا سه مرتبه انجام دهید.

روغن‌های ضروری برای خار پاشنه پا: برخی از روغن‌های ضروری به عنوان یک ضدالتهاب طبیعی عمل می‌کنند تا هم درد و هم تورم را کاهش دهند. همچنین برای تسکین بیشتر درد ناشی از خار پاشنه پا ماساژ داده شوند. تعدادی از قابل توجه‌ترین اسانس‌های ضد التهابی عبارتند از روغن‌ترنج روغن اوکالیپتوس روغن رازیانه روغن اسطوخودوس روغن پرتقال روغن رزماری روغن کنجد روغن آویشن در حالی که مطالعات برای ارزیابی اثرات ضد التهابی آن‌ها هنوز در حال انجام است، شواهد مشخصی برای اثبات درمان خار پاشنه پا با روغن‌های ضروری وجود ندارد. به خاطر داشته باشید که این روغن‌ها دارای خواص دارویی بوده و در صورت استفاده نادرست امکان ایجاد عوارض جانبی دور از ذهن نخواهد بود.

درد ناشی از ورزش یا پوشیدن کفش‌هایی نامناسب می‌تواند تبدیل به مشکلات طولانی مدتی مانند خار پاشنه پا شود. انجام مداوم حرکات کششی و ورزش می‌تواند به کاهش درد و التهاب ناشی از خار پاشنه پا و فاشیای کف پا کمک کند. ایده خوبی است که حتی زمانی که پا‌ها احساس بهتری پیدا کردند، به انجام حرکات کششی ادامه داده تا از عود مجدد آن جلوگیری به عمل آید. اگر علائم با گذشت زمان بهبود نیافت باید به دنبال درمان پزشکی بود. بیش از ۹۰درصد افراد با درمان‌های غیرجراحی بهبود می‌یابند ولی اگر درمان محافظه کارانه پس از یک دوره ۹ تا ۱۲ ماهه نتوانست علائم خار پاشنه پا را درمان کند، برای تسکین درد و بازگرداندن تحرک به پا جراحی گزینه درمانی موثری خواهد بود.