در سال ۱۳۷۵ بود که سه هزار سال غبار بر چهره خط نگاشته فرهنگ ایلامی‌ها در زیر تپه‌های باستانی منطقه چهار محال و بختیاری زدوده شد.

"علی اصغر نوروزی بلداجی" که اولین سطور آغازین تاریخ را برصفحه یادمان ایلامی تپه باستانی "قلعه‌ی گِلی"در دشت خانمیرزا، کشف کرده است می‌گوید: با کشف این آجر نوشته، دیرینگی فرهنگ کهن استان چهارمحال و بختیاری به اثبات رسیده است.

این یادگار ارزشمند، در موزه باستان شناسی شهرکرد سخن از راز‌های آخرین حاکم عیلامی دارد.

بیشتر بخوانید

• کشف محوطه باستانی با بیش از ۱۰ هزار سال قدمت در شهرستان اردل

آجر نوشته ایلامی، به خط و زبان "ایلامی میانه"، پس از حفر بیست و چهار گمانه‌ی تعیین حریم در بخش‌های مختلف "تپه گِلی" شهرستان خانمیرزا، در دامنه شرقی این تپه، به دست آمده است.

این آجر نوشته، شاید بخشی از راز‌های یک زیگورات به عنوان مهم‌ترین بنای سیاسی دینی، بر جای مانده از تمدن بزرگ ایلامی را در خود نهفته دارد؛ سندی ارزشمند، به دیرینگی تاریخ این منطقه که در حال حاضر زینت افزای "موزه‌ی باستان شناسی شهرکرد" می‌باشد.

متن نگاشته شده در قسمت ابتدایی این آجر نوشته ناخوانا و در بخش انتهایی دچار شکستگی است؛ این آجر نوشته، به طول بیست و چهار، عرض پانزده و در قطر هشت سانتی متر ساخته شده، و متن بیست و شش سطری برآن، به پیروی از رسم نویسندگان "انشان (ملیان) "به خط و زبان میخی عیلامی میانه نگاشته شده است.

بر اساس متن موجود "هوته لوتوش این شوشی ناک"، از حاکمان با روحیات دینی ایلام میانه است که برای سلامتی خود و خانواده اش معبدی نمادین، با اهمیت سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی، برای برپایی مراسم مذهبی و سیاسی مرتبط با منطقه تحت پوشش تمدنی "انشان (ملیان) " ساخته است.

روستاییان جای ایلامیان باستان را در تپه‌ی «قلعه افغان» تنگ کرده‌اند

"تپه گِلی" یکی‌از بزرگترین و قدیمی‌ترین تپه‌های استان چهارمحال و بختیاری است که در تحولات سیاسی امپراتوری ایلام باستان جایگاه ویژه‌ای دارد، اما در محاصره‌ی خانه‌های روستاییان گرفتار است.

تپه‌ی «قلعه افغان» شهرستان خانمیرزا، در سال ۱۳۷۵ لایه‌نگاری و تعیین حریم شده است.

علی‌اصغر نوروزی می‌گوید: «قلعه رستم»، «قلعه افغان»، «اسکندری» و «گندمان» ازجمله‌ی تپه‌های باستانی شناسایی شده در این استان چهارمحال و بختیاری است که مطالعات اولیه‌ی باستان‌شناسی و گمانه‌زنی باهدف تعیین عرصه و حریم آن‌ها، انجام شده است.

تپه‌ها و محوطه‌های باستانی استان چهارمحال و بختیاری، ظرفیت‌های زیادی برای کاوش و مطالعه دارند و هریک از آن‌ها می‌توانند نقش مهمی در مطالعات باستان‌شناسی حوزه‌ی جنوب‌غربی ایران داشته باشند.

قلعه افغان، سایت مهمی از دوره‌ی ایلام است که مهم‌ترین مشکل آن، وجود روستای «قلعه افغان» روی عرصه‌ی تعیین‌شده برای تپه است.

تملک محدوده یاد شده و انتقال منازل مسکونی به خارج از محدوده باستانی نیازمند اعتبار است، اما با گذشت چندین سال اعتباری برای تداوم مطالعات در تپه اختصاص داده نشده است ضمن اینکه، روستاییان آن منطقه نیز به‌دلیل اعمال محدودیت‌هایی مانند ممنوعیت نوسازی خانه‌ها، گسترش یا ایجاد تغییر در آن‌ها، گرفتاری‌هایی دارند.

کل محوطه‌ی تاریخی، حدود هشت هکتار وسعت دارد که با درنظر گرفتن حریم آن، حدود ۱۰ هکتار باید آزاد شود.

البته خود تپه‌ی قلعه افغان حدود ۲۷ متر از سطح زمین ارتفاع دارد و مشکل تملک آن‌را نداریم؛ اما ااین احتمال وجود دارد که بخش‌های حکومتی ایلامیان روی تپه و خانه‌های مردم آن دوره، در اطراف آن بوده که اکنون توسط روستاییان اشغال شده است.

به گفته نوروزی، تپه‌ی قلعه افغان باتوجه به پیدا شدن نوشتار در آن، سایتی کلیدی در روند مطالعات دوره‌ی ایلام باستان است و پیش‌از کاوش این تپه باید تکلیف خانه‌های روستاییان مشخص شود تا بتوان استراتژی مطالعه‌ی تپه را تدوین کرد.