با شنیدن کلمه جهاد شاید اولین فکری که به ذهنمان خطور کند جنگ باشد، اما اگر کمی به آن فکر کنیم، متوجه خواهیم شد که همه جنگ‌ها و مخالفت‌ها از نوع تفکر افراد ریشه می‌گیرد و سرمنشأ تمامی جنگ‌ها از نوع تفکرات آدم هاست. حال با وجود کلمه‌ای مانند جهاد که به معنای کوشیدنِ همراه با فداکاری در راه خدا با جان، مال و دیگر داشته‌های انسانی است، به جنگ‌ها و مبارزاتی که با هدف گسترش اسلام و یا دفاع از آن انجام می‌شود، جهاد می‌گویند. مقام معظم رهبری هم بر جهاد تبیین تاکید کرده اند و آگاهی بخشی را برای همه افراد جامعه لازم دانسته اند.

گفت و گوی ما با حجت الاسلام و المسلمین محمد کاظم آیت اللهی عضو اتاق تبلیغ استان خراسان رضوی را در ادامه بخوانید:

آیا جهاد تبیین در صدر اسلام هم بوده؟

جهاد تبیین سابقه در صدر اسلام دارد، از صدر اسلام این جهاد و حرکت را داشتیم و در آیات قرآن نیز به این موضوع اشاره شده است، یعنی در جایی که یهودیان کلام وحی و حق را تحریف می‌کنند در مقابلش قرآن این کار و حرکت را اشتباه دانسته است.

در صدر اسلام کسانی بودند که در یاری حضرت رسول در مقابل جنگ‌های تحریفی و کلامی، سخنور و سخنران بودند و حقایق را بیان و توطئه‌ها وفتنه انگیزی‌های دشمن را خنثی می‌کردند. در زمان امیرالمومنین هم این جریان بیشتر شد، زیرا در آن زمان فتنه‌ها به اوج رسید وحق و باطل با هم آمیخته شده بود، دشمنان شیعه و اسلام واقعی در این اندیشه بودند که با ابزار کلام، حرف، تبلیغ و رسانه حق را بپوشانند و مردم را به سمت باطل سوق دهند.

در آن زمان یاران و پیروان امام علی علیه السلام برای عرصه جهاد تبیین چگونه عمل می‌کردند؟

عده‌ای از یاران با وفای امیرالمومنین مثل عمار، یاسر و خیلی از بزرگانی که در کنار حضرت بودند وظیفه شان این بود که در حقیقت با سخنرانی‌ها و گفتگو‌هایی که در بین مسلمین انجام می‌دادند حق را بیان و تبیین می‌کردند، با این کارشان از طریق حروف و کلام تیری به سمت دشمن پرتاب می‌کردند. در حقیقت در کنار شمشیر مالک اشتر، تبیین کلامی عمار‌ها بود که در کنار حضرت امیرالمومنین قرار می‌گرفت و بعد از سالیان سال تاثیراین کلمات و صحبت‌ها را مشاهده می‌کنیم.

جهاد تبیین را در این برهه زمانی چگونه معنی می‌کنید؟

جهاد تبیین یعنی جنگ با افکار و اندیشه‌ها و در این برهه زمانی جنگ سرد است. جنگ گرم و جنگی که با سلاح صورت می‌گیرد پیروزی و شکست دارد و در طول تاریخ هم شاید اثراتی بگذارد که می‌تواند جبهه حق را پیروز یا دچار شکست کند، اما در جنگ سرد مهم‌ترین بحث، بحث جهاد تبیین است، در جنگ سرد، جنگ مفاهیم، برهان استدلال، کلام و حرف است. در جنگ سرد کشته، تیر، تفنگ و انفجاری نیست، از این جهت مردم خیلی سخت متوجه وجود این جنگ می‌شوند. در جنگ گرم وقتی کسی کشته شود خانواده، همراهانش و همه کسانی که با او در ارتباط هستند متوجه وجود دشمن می‌شوند و نسبت به دشمن قوی‌تر حاضر می‌شوند، اما در جنگ سرد موضوع متفاوت است، در این جنگ دشمن با رسانه، تبلیغ و تحریف حقایق وارد می‌شود، هر فردی که از طریق جنگ سرد در دام دشمن بیفتد و به عبارتی از نظر فکری مجروح و کشته شود علاوه بر این که خودش متوجه نمی‌شود اطرافیانش نیز متوجه نمی‌شوند و این فرد به انتشار کننده افکار دشمن تبدیل و ناخواسته یار دشمن می‌شود و تمام اطرافیانش را درگیر این جنگ می‌کند.

از نظر شما خطر جنگ گرم بیشتر است یا جنگ سرد؟ چرا؟

خطر جنگ سرد بیشتر است، زیرا در جنگ گرم اگر کسی کشته شود در حقیقت یک نفر کم می‌شود، اما در جنگ سرد اگر یک نفر از جبهه خودی از دست برود علاوه بر اینکه یک نفر از دست رفته یک نفر به جبهه دشمن هم اضافه می‌شود.

نحوه عملکرد دشمن در جنگ سرد چگونه است؟

دشمن با تمام قوا وافکار، جبهه روانی و جنگ رسانه‌ای تشکیل می‌دهد و با اتاق‌های فکری و تمام کسانی که اهل قلم، فکر و اندیشه هستند شروع به بمباران موضع حقیقت می‌کند، آن هم با کلماتی که آن کلمات شبهه، کذب و شایعه هستند. یکی از روش‌های دشمن در جنگ سرد درآمیختن حقیقت و دروغ است به این شیوه که تکه‌ای از یک حقیقت را با دروغ بیان می‌کنند و به شدت زیاد آن را در رسانه، فضای مجازی و ... منتشر می‌کنند، همین عامل باعث می‌شود که در جبهه خودی و عموم جامعه، مردم متوجه نشوند که آن حرف دروغ است بنابراین به سرعت می‌پذیرند. نکته اینجاست که قسمتی از آن حرف درست است و بخشی از آن هم دروغ و شایعه. در حقیقت جنگ رسانه در طول تاریخ بوده و در تمام دوران‌های مختلف و در همه کشور‌های دنیا یکی از مهم‌ترین ابزار برای جنگ، بحث تبلیغ و شایعه سازی و بحث رسانه‌ای بوده است، اکنون در دوران جدید، چون ابزار رسانه قدرتمند و همه گیر شده جنگ رسانه، جنگ تحریف و جنگ سرد شدت بیشتری گرفته است.

اکنون با توجه به برنامه ریزی‌های دشمن در جنگ سرد، جهاد تبیین را چگونه معنا می‌کنید؟

وقتی دشمن با تمام قوا جنگ سرد را به پا کرده است حرکتی که در مقابل آن‌ها صورت می‌گیرد جهاد تبیین می‌شود، دشمن یک جنگ رسانه‌ای را آغاز کرده است که مقابل جنگ برای جبهه حق جهاد تعریف می‌شود «جهاد تبیین» یعنی به همان شیوه‌ای که دشمن می‌خواهد حق را بپوشاند و به باطل آغشته و از چشمان مردم دور کند با جهاد تبیین حقایق بیان و آشکار می‌شوند. جهاد تبیین روشن کردن راستی و درستی نیز تعریف می‌شود.

دشمن تمام تلاشش را می‌کند که مردم را غافل و ناآگاه کند و در جهل نگه دارد و علاوه بر اینکه در جهل نگه می‌دارد یک اطلاعات غلطی را بدهد که مردم را علیه حق کند.

اکنون جنس جهاد تبیین را چگونه می‌بینید؟

در این برهه زمانی جنس جهاد تبیین جنس رسانه و جنس اطلاعات و اطلاع رسانی است. در حقیقت ماهیت جهاد تبیین، ماهیت بیان حقیقت است. جهاد تبیین حق و باطل را از هم جدا می‌کند و واقعیت را نشان می‌دهد.

آیا برای اشاعه فرهنگ جهاد تبیین نیاز به اقتصاد کلانی داریم؟

نیازی به بودجه برای اشاعه جهاد تبیین نیست، جهاد تبیین در حقیقت باید یک فرهنگ شود و برای این موضوع نیاز به آموزش و بصیرت افزایی است، اکنون ساختار‌هایی مانند خبرگزاری‌ها، فضای مجازی و افرادی فعال، روشن فکر، دست به قلم و نویسنده وجود دارند که باید حقیقت به آن‌ها برسد.

لازم است که سیستمی طراحی شود. وقتی مردم حقیقت را به درستی متوجه شوند در اشاعه آن کمک می‌کنند، تبیین حقیقت مهم است همچنین ایجاد فرهنگ بازنشر مطالب حق و جلوگیری ازمطالب ناحق نیاز به فرهنگ سازی دارد. باید هر کدام از ما برای اشاعه جهاد تبیین از درون خود شروع کنیم و مردم را آگاه و بصیر کنیم تا بصیرت افزایی شکل بگیرد.

به عنوان مثال در همین فضای مجازی که بیشتر افراد فعالیت دارند، اگر مطلبی به دستمان رسید اول نیاز به تحقیق است که آیا آن مطلب صحت دارد یا دروغ است و بعد از اطمینان باز نشر شود. در روایات نیز داریم که وقتی از قول کسی مطلبی آورده شد نیاز به تحقیق و مشورت است.

پس وظیفه دینی ما این است که وقتی پیامی به دستمان می‌رسد حتماً تحقیق کنیم. در مرحله بعدی هم وظیفه داریم که اگر مطلب دروغ و شایعه بود، به دیگران اطلاع رسانی کنیم که این خبر و مطلب اشتباه است. در مراحل بعدی اگر پیامی حاوی مطالب مفید، حق، آگاهی دهنده و دربرگیرنده داشتیم در انتشار آن بکوشیم تا به دیگران اطلاع رسانی کنیم پس در این عرصه می‌شود.