جنگ بین اوکراین و روسیه  قیمت‌های جهانی محصولات کشاورزی از جمله گندم را افزایش داده؛ جنگ بین این دو کشور که سهم ۳۰ درصدی در تولید گندم جهان دارند، بیشترین تاثیر خود را روی قیمت جهانی گندم گذاشته؛ به طوری که قیمت این محصول در بازار‌های بین المللی تا سقف ۷۰ درصد هم بالا رفته است.

در سال زراعی گذشته، روسیه ۳۸ میلیون تن و اوکراین ۲۲ میلیون تن از سهم صادراتی گندم در دنیا را به خود اختصاص داده بودند و با آغاز افزایش قیمت‌ها در اثر جنگ این دو کشور در سال ۱۴۰۰، قیمت گندم تا ۹۹۰ دلار به ازای هر تن نیز افزایش یافت.

در ایران، آمار‌های وزارت جهاد کشاورزی نشان می‌دهد که در سال‌های ۹۶ و ۹۷ به علت این که نرخ خرید تضمینی گندم افزایش پیدا نکرد، کشاورزان نیز اقبال کمتری به تولید نشان داده بودند در سال‌های ۹۸ و ۹۹ هم، قیمت خرید تضمینی گندم و هزینه‌های تولید تناسب نداشت؛ به طوری که در این سال‌ها، به ترتیب فقط ۸.۴ و ۸.۲ میلیون تن گندم تحویل دولت شده که طبق نظر کارشناسان حوزه جهاد کشاورزی، به معنای عدم کشت گندم از سوی کشاورزان و افزایش قاچاق گندم و خروج آن از چرخه آرد و نان کشور است.

عملکرد واحد کشت گندم مطلوب نیست

آقای حجت ورمزیاری کارشناس حوزه کشاورزی گفت: از نظر میزان سطح زیر کشت گندم وضعیت مطلوبی نداریم؛ در یک هکتار، به طور متوسط چهار تن گندم با کشت آبی برداشت می‌کنیم، در حالی که برخی کشاورزان نمونه تا ۸ تن هم موفق به برداشت شده اند و علت اینکه اکثر کشاورزان نمی‌توانند چنین عملکردی داشته باشند، این است که ترویج و آموزش کشاورزی مناسبی صورت نگرفته و شکاف عملکردی بسیار بالایی داریم.

او می‌گوید، تعداد مروّجان دولتی کشاورزی بسیار پایین است و نمی‌تواند پاسخگوی تعداد کشاورزان باشد و ترویج خصوصی را هم خوب پیش نبرده ایم؛ در این حوزه دولت بودجه را به برخی از شرکت‌های خصوصی می‌دهد که بدون توجه به موفق بودن آموزش هایشان، صرفاً بودجه را دریافت می‌کنند.

این کارشناس حوزه کشاورزی گفت: از سال ۱۳۴۰ تا ۱۳۹۶ را به طور کارشناسی بررسی کردیم؛ شکاف عملکرد در واحد سطح طی این بازه زمانی درباره محصول گندم، نسبت به دنیا پنج برابر شده، ضمن آن که مقایسه آمار بارندگی و آمار تولید گندم در سال‌های مختلف نشان می‌دهد، با افزایش بارش میزان تولید گندم هم بالا رفته که یعنی، این افزایش تولید‌ها بدون برنامه ریزی مدیریتی بوده و افزایش تولید ناشی از افزایش سطح زیر کشت در اثر افزایش بارندگی با استفاده از اراضی دیم بیشتری بوده، نه بالا رفتن عملکرد در واحد سطح!

او همچنین معتقد است که خرید تضمینی باید متناسب با تورم و قیمت گندم وارداتی و یکسری معیار دیگر باشد؛ اما در برخی از سال ها اصلاً رشد نداشته است.

آقای ورمزیاری همچنین درباره کشت دانه‌های روغنی هم گفت که این کار فقط باید در مناطقی که مستعد کشت این دانه‌ها هستند، انجام شود؛ اما سیاستگذاری به نحوی انجام شده که اکنون در سراسر کشور، کشت آن‌ها انجام می‌شود. ضمن آنکه باید توجه کنیم، چه نوع روغنی مورد توصیه طب ایرانی اسلامی است تا روغن مورد استفاده مردم، علاوه بر تامین نیاز روزمره، سلامت آن‌ها را هم تضمین کند.

پیش بینی تولید ۹ میلیون تن گندم با افزایش نرخ خرید تضمینی و کاهش قیمت کود‌های پایه

آقای مهاجر معاون امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی هم گفت: دولت به این نتیجه رسید که قیمت تضمینی خرید گندم را به ۱۰ هزار و ۵۰۰ تومان افزایش دهد و هزار تومان نیز جایزه، تحویل داشته باشد تا رغبت کشاورزان برای کشت گندم بیشتر شود.

به گفته او، سال گذشته حدود چهار و نیم میلیون تن خرید تضمینی گندم از سوی دولت و ۲ میلیون تن نیز از سوی کارخانه جات صنعتی مانند تولیدکنندگان ماکارونی صورت گرفته، حدود یک و نیم میلیون تن دیگر را هم کشاورزان برای کشت امسال ذخیره کردند؛ یعنی تولید گندم در سال گذشته، حدود ۸ میلیون تن بوده و نزدیک به ۷ میلیون تن نیز واردات انجام شده است.

آقای مهاجر می‌گوید، علت این واردات فقط تامین نیاز فعلی نیست و با توجه به شرایط ویژه سطح بین المللی، موظف به ذخیره سازی گندم یک تا دو سال آینده کشور هستیم.

معاون امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی همچنین گفت: کاهش ۲۵ تا ۳۰ درصد بارندگی در سال گذشته که سبب سوق دادن آب از سوی کشاورزان به سمت کشت محصولات با درآمد بیشتر به جای گندم شد و افزایش قیمت کود‌های پایه سبب پایین آمدن عملکرد در واحد سطح شده بود؛ اما دولت جدید، حمایت‌های خود را افزایش داده و علاوه بر افزایش نرخ خرید تضمینی گندم، قیمت این کود‌های پایه، تقریباً ۴۵ درصد کاهش یافته است.

به گفته او، پیش بینی می‌شود که در سال زراعی پیش رو، این عملکرد افزایش یابد و امسال بتوانیم ۵ میلیون تن خرید تضمینی انجام دهیم و کل تولید گندم نیز به ۹ میلیون تن برسد.

رفع ۵۰ درصد نیاز کشور به واردات دانه‌های روغنی طی سال‌های آینده

آقای مهاجر همچنین در خصوص تولید دانه‌های روغنی هم گفت: مشکل اصلی بحث ارز ۴۲۰۰ تومانی است؛ زیرا روغنی که از خارج وارد می‌شود و روغنی که در داخل تولید آن صورت می‌گیرد، بیست هزار تومان اختلاف قیمت دارند. برنامه کوتاه مدت، کشت دانه روغنی کلزا در استان‌هایی مانند خوزستان، گلستان، مازندران، کرمانشاه، آذربایجان‌های غربی و شرقی و اردبیل است؛ زیرا در پاییز کشت می‌شود و در تناوب با گندم است.

او می‌گوید، کشت محصولاتی مانند کنجد نیز مد نظر است، زیرا در تابستان کشت می شود؛ اما آب بسیار کمی نیاز دارد و در تولید روغن آن بالای ۵۰ درصد است. دانه روغنی کاملینا و گلرنگ که نیاز آبی کمی دارند هم برای مناطق محروم در نظر گرفته شده که می توانند با استفاده از گلبرگ های آن‌ها معیشت خود را هم تامین کنند. به طور کلی برنامه وزارت جهاد کشاورزی این است که ۵۰ درصد نیاز کشور به دانه های روغنی طی ۵ تا ۶ سال آینده برطرف شود.

راه میانبر افزایش تولید محصولات کشاورزی، کشت قراردادی است

آقای محمد قربانی معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی وزیر جهاد کشاورزی هم گفت: باید یک بسته سیاستی حمایتی جامع برای کشاورزان تدوین شود تا الگوی کشت از سوی کشاورزان به اجرا درآید که راه میانبر آن از نظر وزارت جهاد کشاورزی، کشاورزی قراردادی است. تشکل‌ها، اتحادیه‌ها، صنایع و شبکه خریداران در این طرح می‌توانند مشارکت کنند تا همزمان با ترویج و آموزش کشاورزی، بتوانیم علاوه بر تامین نیاز داخلی، صادرات محصولات کشاورزی را هم افزایش دهیم.

او می‌گوید، باید هوشمندسازی را در حوزه بازار محصولات کشاورزی داشته باشیم تا کشاورز بتواند بیشترین سهم را در قیمت فروش محصول داشته باشد و درآمدش افزایش یابد؛ به طور کلی برای اجرایی شدن موضوع الگوی کشت، باید یک بسته برنامه ریزی کامل شامل کشاورزی قراردادی، پرداخت یارانه کاشت، یارانه مکانیزاسیون و یارانه بیمه در نظر گرفته شود که این اتفاق مانند سبد گردانی بورس در حوزه کشاورزی است.

اصلاح شورای قیمت گذاری، کمکی برای افزایش تولید

آقای علیرضا عباسی رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس نیز در خصوص برنامه ریزی افزایش تولید داخلی محصولات کشاورزی گفت: از نخستین کار‌های مجلس یازدهم، اصلاح شورای قیمت گذاری محصولات کشاورزی بود؛ رئیس این شورا در گذشته وزارت اقتصاد بود و زمان تعیین قیمت محصولات کشاورزی نیز مناسب نبود و گاهی تا ۶ ماه اخیر صورت گرفت.

او می‌گوید، با اصلاح این شورا، ریاست آن بر عهده وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفته و تعدادی از تولیدکنندگان و ذی‌نفعان کشاورزی هم در تعیین قیمت‌ها حضور خواهند داشت؛ قیمت محصولات هم حتما باید تیر مشخص شود.

به گفته او،  دولت باید در ۶ ماه اول سال، الگوی کشت را طبق قوانین برنامه توسعه ابلاغ کند؛ اما دولت‌ها تا امروز در این قسمت کوتاهی کرده اند.

خودکفایی در تولید و کاهش واردات محصولات کشاورزی یکی از موضوعات مورد تاکید رهبر انقلاب در سخنرانی نوروزی بود؛ رئیس جمهور هم در سفر خود به استان خراسان رضوی بر این نکته تاکید داشت که با تغییر الگوی کشت، باید به سمتی حرکت کنیم که بتوانیم محصولات کشاورزی و کالاهای اساسی را در داخل کشور تولید کنیم؛ هرچند که اکنون ذخایر استراتژیک کشور وضعیت مناسبی دارد.