برنامه هسته‌ای ایران از تعدادی تأسیسات هسته‌ای از جمله راکتور‌های هسته‌ای و تأسیسات چرخه سوخت هسته‌ای مختلف تشکیل شده که شامل نیروگاه هسته‌ای بوشهر، صنایع UCF اصفهان، تاسیسات آب سنگین اراک، طبس، لشکرآباد، معلم کلایه، نکا، بناب، یزد، تاسیسات هسته‌ای نطنز، فردو، مجتمع هسته‌ای تسای کرج و نیروگاه هسته‌ای دارخوین می‌شود.

سال ۱۳۳۵ ایران قدم‌های اول را برای رسیدن به فناوری هسته‌ای برداشت و  برنامه هسته‌ای خود را شروع  کرد تا با استفاده از انرژی حاصل از این فناوری، ضمن برنامه ریزی برای جایگزین کردن آن به جای سوخت فسیلی، در زمینه‌های پزشکی، فعالیت‌های صنعتی و کشاورزی از انرژی هسته‌ای استفاده کند.

آرایش جغرافیایی برخی تاسیسات هسته‌ای ایران

این روند ادامه داشت تااینکه پس از وقوع انقلاب اسلامی، کشور‌های اروپایی که در برنامه هسته‌ای ایران مشارکت داشتند همه توافقات با ایران را تحت فشار  آمریکا لغو کرده تا برنامه هسته‌ای ایران با مدتی توقف مواجه شود؛ نیروگاه هسته‌ای دارخوین یکی از همین توقفگاه‌ها بود.

نیروگاه کوچک دارخوین نیروگاهی هسته‌ای در حدود ۷۰ کیلومتری جنوب اهواز، ایران نزدیک به رودخانه کارون، به عنوان بخشی از برنامه هسته‌ای ایران با ظرفیت تولید ۳۶۰ مگاوات برق هسته‌ای واقع شده است.

قرار بود این نیروگاه  با سوخت تولید شده در داخل ایران با غنای ۵٫۲ تا ۵٫۳ درصد اقدام به فعالیت نماید و برق آن به شبکه سراسری متصل شود.

موقعیت مکانی نیروگاه هسته‌ای دارخوین درکنار رود کارون

طرح ساخت این نیروگاه به پیش از انقلاب بر می‌گردد؛ ایران قراردادی دو میلیارد دلاری با شرکت‌های فرانسوی فراماتوم «Framatome»، اسپی-باتینیول «SPIE BATIGNOLLES» و آلستوم-آتلانتیک «alstom atlantic» برای ساخت دو راکتور آب تحت فشار ۹۱۰ مگاواتی در دارخوین امضا کرده بود.

 پائول اردمن نویسنده و پژوهشگر آمریکایی در کتابی به نام سقوط ۷۹ نوشته بود «قرار است محمدرضا پهلوی از نیروگاه دارخوین که فرانسه ساخت آن را به عهده گرفته در همکاری با  اسرائیل و سوئیس برای ساخت ده‌ها بمب نمکی استفاده کند.»

هدف اصلی از ساخت  «Salted Bomb» با بمب‌های نمکی، انتشار امواج رادیواکتیو به صورتی است که ناحیه‌ی گسترده‌ای را غیرقابل سکونت کند. ایده این بمب از فیزیکدان مجارستانی-آمریکایی، لئو زیلارد، در سال ۱۳۲۸ سرچشمه گرفت.

هدف او پیشنهاد ساخت چنین سلاحی نبود، بلکه او می‌خواست به دنیا بفهماند که فناوری تسلیحات هسته‌ای به زودی به نقطه‌ای می‌رسد که می‌تواند به زندگی انسان روی زمین پایان دهد.

کتاب سقوط ۷۹، نوشته پائول اردمن

نام این نوع بمب برگرفته از عبارت «Salt the Earth» است و به معنای تبدیل منطقه‌ای از زمین به مکانی خالی از سکنه است.

نام بمب نمکی با توجه به اینکه ازدیاد نمک در یک ناحیه مسکونی می‌تواند به خالی شدن آن منطقه از سکنه منجر شود انتخاب شد. براساس اطلاعات ارائه شده هنوز نمونه‌ای از این بمب ساخته و مورد آزمایش قرار نگرفته است.

اما جدای از نوشته این پژوهشگر آمریکایی، فروردین ۵۸ و زمانی که تنها چندماه از انقلاب گذشته بود، فرانسه تحت فشار آمریکا از پروژه خارج و تولید قطعات مورد نیاز برای ساخت نیروگاه دارخوین در کارخانه‌های این سه شرکت فرانسوی متوقف شد.

این قطعات  برای ساخت واحد‌های ۵ و ۶ نیروگاه هسته‌ای گریولینز «Gravelines» در فرانسه مورد استفاده قرار گرفت که در سال ۱۹۸۵ در این کشور به بهره برداری رسید.

راکتور‌های در نظر گرفته شده برای دارخوین شبیه به راکتور‌های Qinshan در چین و Chashma در پاکستان بودند. به همین جهت ایران در سال ۱۳۷۱ قراردادی با چین برای ساخت دو راکتور ۳۰۰ مگاواتی در این سایت تولید برق هسته‌ای امضا کرد.

فضای داخلی نیروگاه‌های کوچک و راکتورهای آن

قرار بود ظرف ده سال کار ساخت این نیروگاه تکمیل شود که چین هم مانند فرانسه تحت فشار آمریکا قبل شروع به ساخت از قرارداد خارج شد و هیچ کشور دیگری نیز بعد از این ماجرا برای همکاری با ایران اعلام آمادگی نکرد. پس از آن بود که سازمان انرژی اتمی ایران تصمیم گرفت متخصصین ایرانی با تکیه به توان داخلی ساخت نیروگاه دارخوین را انجام دهد.

به همین علت طراحی بومی راکتور نیروگاه هسته‌ای دارخوین، جایگزین طراحی فرانسوی شد و دانشمندان ایرانی پایه این نیروگاه را  با استفاده از راکتور IR-۴۰ و آب سنگین پی ریزی کرد.

براین اساس طراحی رآکتور هسته‌ای دارخوین برمبنای ظرفیت ۳۶۰ مگاواتی که قرار است ساخته شود ایجاد  و سازمان انرژی اتمی  در سال ۱۳۸۷ شروع به ساخت این نیروگاه کرد تا در سال ۹۵ به بهره برداری برسد، اما بازهم ساخت آن به تعویق افتاد.

همان سال علی اکبر صالحی رئیس سابق سازمان انرژی اتمی از بازطراحی این نیروگاه خبرداد و گفت «طراحی قبلی را تغییر دادیم و براساس الگوی یک رآکتور در سوئیس طراحی را با یک شرکت سوئیسی - سوئدی جلو می‌بریم، یعنی طراحی قبلی دیگر پیگیری نمی‌شود.» با این وجود بازهم این شرکت اروپایی به دلیل تحریم‌های بین‌المللی از این پروژه خارج شد.

نیروگاهی هسته‌ای در ایران؛ اولویت مجلس، ساخت این نیروگاه‌ها در مناطق محروم و کمتر توسعه یافته است

با این وجود دستور ساخت این نیروگاه اسفند پارسال صادر شد. مجلس شورای اسلامی هم همان ماه  به سازمان انرژی اتمی با مصوبه‌ای مجوز داد تا به احداث ۱۴ هزار مگاوات نیروگاه هسته‌ای اقدام کند.

محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی نیز در دیدار نوروزی امسال با کارکنان  این سازمان، از احداث نیروگاه اتمی جدید در دارخوین خبر داد. به گفته اسلامی، این پروژه نیروگاهی تمام‌ایرانی خواهد بود که در کنار رآکتور‌های تحقیقاتی مورد نیاز سازمان در برنامه توسعه قرار دارد تا در جایگاه یک موتور محرک، مورد توجه سایر صنایع قرار گیرد.

بیشتر بخوانید:

• اسلامی: نیروگاه هسته‌ای دارخوین را تماما ایرانی می‌سازیم
• ایران - آژانس؛ از تجربه یک تعامل تا تلاش برای حل اختلاف

هم‌اکنون هیچ اطلاعات عمومی در مورد تعداد رآکتور‌هایی که قرار است برای این نیروگاه در نظر گرفته شود وجود ندارد. این نیروگاه قرار است اولین نیروگاه هسته‌ای ایران باشد که بومی طراحی و ساخته شده است.

 شرکت تولید و توسعه انرژی اتمی ایران در این زمینه ماموریت دارد تا با کمک متخصصین داخلی و توسعه همه جانبه نیروگاه‌های هسته‌ای در تمام مراحل، مطالعات امکان‌سنجی، تعیین ساختگاه، طراحی، ساخت، راه‌اندازی، بهره‌برداری و از کاراندازی از منظر کمی، ایمنی و فناوری اقدام به تکمیل و ساخت نیروگاه‌های جدید کند.

موقعیت نیروگاه‌های هسته‌ای پیش‌بینی شده برای ساخت در خلیج فارس و دریای مکران

البته به جز نیروگاه دارخوین، سازمان انرژی اتمی سال ۹۲ اعلام کرد، ۱۶ مکان برای ساخت نیروگاه‌های جدید در نظر گرفته که این ساختگاه‌ها به عنوان مکان‌هایی با اولویت بیشتر انتخاب شده اند.  

بنابه اعلام این سازمان و بر اساس مطالعات انجام شده از ۱۶ ساختگاه منتخب، ده ساختگاه در حاشیه خلیج فارس و دریای مکران قرار داشته که در اولویت بالاتری قرار دارند. هر کدام از این ساختگاه‌ها می‌توانند چندین واحد هسته‌ای را در خود جای دهند.