در میز اقتصاد امروز مهدی سروی کارشناس حوزه اقتصادی، پرهام فر مدیرکل دفتر پیشگیری ستاد مبارزه با قاچاق، محمد حسن جلالی مدیر کل هماهنگی و نظارت آرد و نان بازرگانی دولتی و امید شریفی کارشناس اقتصادی در امور گمرک و قاچاق درباره موضوع قاچاق آرد گفت‌وگو کردند.

سوال: وضعیت امروز تخلفات در نانوایی‌ها به چه صورت است؟

آقای سروی: با توجه به این که نظارتی بر پایانه‌های فروش نان وجود ندارد هم شاهد قاچاق درون بخشی آرد هستیم و هم نان خشک به دامداری‌ها فروخته می‌شود. با توجه به اختلاف نرخی که داریم قاچاق آرد صرفه اقتصادی مناسبی در کشور همسایه دارد.

سوال: میزان قاچاق آرد در چه حد است؟

آقای پرهام فر: در مورد آرد گندم کشفیات در حدی نداریم که تهدیدی برای کشور محسوب شود. همان مرزبانی که روغن خوراکی را کشف می‌کند جلوی آرد را هم خواهد گرفت.

در مورد تمام این کالا‌ها ضوابطی داریم که به بازرگانی دولتی هم مربوط است. چه برای جلوگیری از قاچاق و چه برای تنظیم بازار داخل باید متولی کالا ضوابط پیشنهادی خود را معرفی کند.

تا به حال چند بار طرح خود را معرفی کرده‌اند، اما خودشان اعلام می‌کنند به دلیل تکمیل نشدن سامانه "سیفا" امکان تکمیل ندارد. ما امروز به این ضوابط نیاز داریم. ما کلیت را به معاون اول منعکس کردیم و از وزارت جهاد پیگیری شده است. از سازمان حمایت هم به صورت موازی پیگیری کرده‌ایم، اما متولی اصلی و اجرا کننده قانون وزارت جهاد کشاورزی است.

سوال: نقص در کدام بخش‌های ساختار کنترل عرضه آرد است؟

آقای سروی: دوستان در بازرگانی دولتی ادعا دارند که سامانه‌ها تکمیل شده، اما نظارت و اشراف کافی در حوزه آرد و نان وجود ندارد. سامانه جامع انبار‌ها اجرا نشده، زمین‌ها به درستی ثبت نشده و مواردی از این قبیل که به دستکاه‌های مختلف مربوط است و اغلب تقصیر را گردن دستگاه دیگر می‌اندازند.

سوال:چرا سامانه شرکت بازرگانی دولتی در حوزه آرد و گندم تکمیل نشده است؟

آقای جلالی: ستاد مبارزه با قاچاق سامانه‌ای واحد از ما می‌خواهد که تمام موارد حوزه آرد و نان را در آن نظارت کند. ما از ۲۵ دی پارسال این سامانه را عملیاتی کردیم. ما جلسات مختلفی هم برگزار کردیم و بررسی ما نشان می‌دهد در بخش گندم مشکلاتی وجود دارد.

دولت موظف شده است برای جلوگیری از زیان کشاورزی حداقل قیمت خرید تضمینی گندم را اعلام و گندم را خریداری کند. برآورد ما از تولید کندم ۱۲ میلیون تن بود که ۴.۵ میلیون تن آن به دست ما در دولت رسیده است.

الان امادگی داریم در بخش ارد امکان نظارت را فراهم کنیم، اما هنوز دسترسی ستاد مبارزه با قاچاق به آن باز نشده است. تا یک هفته دیگر این سامانه تکمیل و به ستاد قاچاق متصل خواهد شد

سوال: چه ساختاری بباید برای کنترل این بازار تعریف شود؟

آقای پرهام فر: گندمی که بار کامیون می‌شود پلاک، راننده و مبدا و مقصد مشخصی دارد، اما هنوز پیکره واحدی در این حوزه نداریم.

سوال: خلا اصلی ما در سازوکار کنترل قاچاق حوزه آرد و نان چیست؟

آقای شریفی: سامانه‌ها تا زمانی که امکان بررسی محصول و تبادل اطلاعات را به همراه نداشته باشد اثر بخشی لازم را نداشته است. در مورد این کالای خاص و مهم باید به صورت ویژه توجه داشته باشیم. مشکل کلی ما در بخش کشاورزی نداشتن آمار اطلاعات درست از سطح زیر کشت، تولید، صادرات و میزان نیاز به واردات است که مشکلات زیادی را به همراه داشته است.

سوال: ادامه دار شدن این فرایند چه آسیب‌هایی را به همراه خواهد داشت؟

آقای سروی: با این روش کمبود و افزایش قیمت آرد و نان را در استان‌های مرزی شاهد خواهیم بود و قاچاق بیشتر خواهد شد. هنوز سامانه‌ای برای خرید گندم و نظارت بر آن نداریم، اما امکان مداخله بدون داشتن ابزار امکان پذیر نیست.

با این وضعیت فعلی باید اول کل زنجیره را در اختیار داشته باشند. شرکت بازرگانی دولتی متولی خرید تضمینی است پس باید پیش از کشت قرارداد خرید را بنویسد.

باید بداند در چه زمینی چه مقدار محصول تولید شده و در اختیار چه بخشی قرار خواهد گرفت. سال گذشته ۱۲ میلیون تن پیش بینی تولید داشتیم در حالی که ۴ میلیون تن خریداری داشتیم و این نشان دهنده خطا در پیش بینی‌ها و نتیجه نداشتن سامانه مناسب است.

سوال: با تکمیل این سامانه در یک هفته دست ستاد قاچاق بای مقابله با این موضوع باز خواهد شد؟

آقای پرهام فر: این که اطلاعات را در سامانه‌ای جمع آوری کنیم لازم است، اما کافی نیست. باید ضمانت اجرایی برای آن وجود داشته باشد تا با متخلفان برخورد شود.

در مورد بسیاری از کالا‌های دارای یارانه به همین روش در حال کنترل هستیم، اما هنوز ضوابط را به ما ابلاغ نکرده‌اند. در قالب عرضه خارج از شبکه ضوابطی است که دیگر در اختیار ما نیست. تبصره چهار و تخلفات قانونی برخورد بسیار سنگین تری دارد.

حداقل جریمه میزان کالا‌های یارانه‌ای دو برابر ارزش کالاست. ضوابط باید به ما ابلاغ شده و یک بار  بررسی شود تا برای تصویب به ریاست جمهوری تحویل داده شود.

سوال: شرکت بازرگانی دولتی این ضوابط را تا چه زمانی ابلاغ خواهد کرد؟

آقای جلالی: یکی از مشکلات اصلی در خروج آرد از شبکه یارانه‌ای است که انگیزه قاچاق را فراهم کرده است. ما در مدت یک هفته دستور العملمان را به ستاد مبارزه با قاچاق ابلاغ می‌کنیم.