«أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» «بدانید که تنها با یاد خدا دل‌ها آرام می‌گیرد.» آیه‌ای که هرگاه میان بندگان و پروردگار متعال فاصله می‌افتد و یا فراز و نشیب‌های زندگی امروز باعث به وجود آمدن تلاطمی در وجود انسان‌ها می‌شود، نجات بخش آن هاست و این موضوع نشان می‌دهد تأثیر قرآن در زندگی به حدّی زیاد است که می‌تواند راهگشای تمامی امور انسان‌ها شود که خوشبختانه، در چهار دهه گذشته، ایران به عنوان یکی از کشور‌های اسلامی توانسته است در مسیر قرآن و رویداد‌های داخلی و جهانی آن، گام‌های خوبی بردارد. به همین دلیل، گفت وگویی با حجت الاسلام والمسلمین سید محمّد کاظم موسوی متقی، مدیر کل فرهنگی سازمان اوقاف و امور خیریه و کارشناس مذهبی انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید:

آقای موسوی متقی، در مورد نقش قرآن در زندگی امروز بشر توضیح دهید.

یکی از موضوعات مهم جامعه بشری امروز، بهداشت سلامت روان است و با وجود این که می‌بینیم بشر امروز، امکانات متعددی دارد و در مقایسه با گذشته، به رفاهیت بیشتری دست پیدا کرده، امّا در اغلب مواقع، هنوز آن طور که باید به آرامش نرسیده است که این سوال را در ذهن متبادر می‌کند آیا تمامی این امکانات، منجر به آرامش روان شده اند یا خیر؟

آن چه که مسلّم است بهداشت روانی و فکری انسان‌ها با آسایش همراه نیست و اگر برای روشن شدن این موضوع، به کشور‌هایی نگاه کنیم که از لحاظ تکنولوژی بسیار پیشرفته هستند و رفاه بالایی دارند، متوجه می‌شویم قاعدتاً آمار خودکشی و مشکلات روحی و روانی مثل افسردگی آن‌ها نباید بالا باشد، در حالی که این طور نیست؛ به طوری که آن‌ها تا حدّ زیادی به بهداشت و سلامت فکری نرسیده اند و این نشان می‌دهد رفاه و امکانات می‌تواند تا حدّی باعث آسایش و آرامش فکری بشر باشد. امّا هر قدر جلوتر می‌رود، متوجه می‌شود که آرامش را باید در نقطه دیگری مثل روحیه، اخلاق، ایمان، ذکر، انسانیت و... جستجو کرد و ما هم فقط از منظر مسلمانی به این موضوع نگاه نمی‌کنیم، بلکه منظورمان تمام ادیان است. زیرا هر قدر انسان‌ها به فطرت اولیه خود باز می‌گردند آرامش بیشتری دارند و با نگاهی به کشور‌های مسلمان و غیرمسلمان می‌توان به این حقیقت دست یافت که آن‌ها با انفاق (کار‌های خیرخواهانه کردن)، حضور پیدا کردن در کلیسا و یا مسجد و... این اقدامات را برای رسیدن به نقطه‌ای انجام می‌دهند که ما آن را خداوند می‌گوییم.

از اینرو، قرآن کریم می‌فرماید: «الَّذِينَ آمَنُواْ وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكْرِ اللّهِ أَلاَ بِذِكْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ » «(هدایت شدگان) کسانی هستند که ایمان آورده و قلب هایشان با یاد خدا آرامش می‌گیرد. بدانید که تنها با یاد خدا دل‌ها آرام می‌گیرد. » و این آیه نشان می‌دهد که برای بشر، هیچ نسخه‌ای بهتر از این پیدا نمی‌شود و یاد و نام خداست که آرامش دهنده قلب‌های انسان هاست. البته این بدان معنا نیست که داشتن امکانات رفاهی، چیز خوبی نیست چراکه ما آیه «قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ » « بگو: چه کسی زینت‌های خدا را که برای بندگان خود آفریده حرام کرده و از صرف رزق حلال و پاکیزه منع کرده؟ » را داریم. بنابراین، همه این‌ها خوب هستند به شرط این که از راه حلال باشند و در آن‌ها افراط و تفریط وجود نداشته باشد و آرامش بشر را سلب نکنند. زیرا هیچ ایرادی ندارد که انسان‌ها از تمتعات دنیوی استفاده مفید کنند.

یکی از مصداق‌های تأثیر قرآن در زندگی افراد به ویژه نوجوانان و جوانان را بفرمایید.

واقعیت این است نوجوانان و جوانانی که با قرآن مأنوس هستند آرامش روانی بیشتری دارند و موفقیت‌های زیادتری هم کسب می‌کنند تا جایی که اخبار و آمار‌ها نشان می‌دهند جامعه قرآنی، به دلیل داشتن آرامش روانی به عنوان عنصر اصلی سلامتی جامعه، سالم‌ترین جامعه‌ای است که می‌توان نام برد. این در حالی است که برخی از افراد در جوامع امروز، با مشکلات متعددی چون؛ ناامیدی، پوچ گرایی، اضطراب، افسردگی و... روبرو هستند که خودمنجر به معضلات فراوان دیگری مثل اعتیاد، طلاق، خودکشی، نداشتن آرامش و... می‌شوند و همه این‌ها نه تنها برای خود فرد بلکه جامعه نیز پیامد‌های آسیب زایی به همراه دارند. حال، اگر انسان‌ها با قرآن مأنوس شوند و آیات الهی را بخوانند و به آن‌ها عمل کنند، واقعا از تمامی مشکلات روحی و روانی خارج می‌شوند. مگر این که از قرآن برای مطامع دنیای خود بهره ببرند و از آن برای رسیدن به رتبه و جایگاه استفاده کنند. زیرا فردی که در تلاوت و حفظ قرآن، هیچ گونه اخلاصی نداشته باشد با کسی که قرآن نمی‌خواند هیچ تفاوتی ندارد و در حقیقت، افراد باید قرآن را برای خودِ قرآن و خداوند متعال بخوانند چراکه قرآن نور است. « وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكُمْ نُورًا مُبِينًا »

«و نوری تابان به شما فرستادیم. » و روایت داریم: «هر جوان مومنی که در جوانی قرآن تلاوت کند، قرآن با گوشت و خونش می‌آمیزد و خداوند عزّوجل، او را با فرشتگان بزرگوار و نیک قرار می‌دهد و قرآن نگهبان او در روز قیامت، خواهد بود. » حال، با این تفاسیر، آیا چنین جوانی دیگر مشکلات روحی و روانی خواهد داشت؟ حقیقتاً اگر در کشور ما، بیشتر به تعالیم قرآنی تأکید و عمل شود، می‌توان سلامت جامعه را افزایش داد.

آیا لزوماً قرآن باید به زبان عربی خوانده شود و با عربی خواندن تأثیرگذار است؟

تفاوتی که قرآن با دعا دارد همین است. از آن جایی که قرآن، کلام خداوند و در حقیقت، کلام اللّه مجید است خواندن لفظ عربی آن تأثیر خود را می‌گذارد و البته ترجمه فارسی اش هم بسیار مهم است و به همین دلیل، پیشنهاد بنده این است که هنگام تلاوت، هم عربی و هم ترجمه فارسی آن موردتوجه قرار بگیرد چراکه اگر فرد، فقط عربی بخواند و معنای آیات را متوجه نشود آن طور که باید تأثیرگذار نیست تا جایی که امام خمینی (ره) به فرزندشان آقا سید احمد (ره) نامه‌ای نوشتند با این مضمون که «احمد پسرم! شما قرآن را تلاوت کن. اگرچه معنای آن را نمی‌دانی و این که، چون معنی قرآن را نمی‌دانم. پس آن را نمی‌خوانم. بدان که این وسوسه شیطان است. » و در حقیقت، این نشان می‌دهد که قرآن نخواندن هیچ چاره‌ای را حل نمی‌کند و باید قرآن را خواند و به ترجمه و مفاهیم این کتاب آسمانی عمل کرد. زیرا این دو باعث رسیدن انسان به عمل به قرآن می‌شوند؛ به طوری که می‌بینیم خیلی از افراد، قرآن را خوب تلاوت می‌کنند و حتی ترجمه آن را هم می‌دانند. امّا متأسفانه، به این کتاب آسمانی عمل نمی‌کنند و همین مسئله باعث بروز بسیاری از مشکلات می‌شود. از اینرو، نه تنها عربیِ قرآن، بلکه ترجمه و درک معانی آن نیز باید موردتوجه قرار بگیرد و به همین خاطر است که می‌بینیم بسیاری از افراد پس از فارغ التحصیل شدن از دوره متوسطه، در روخوانی قرآن بسیار ضعیف عمل می‌کنند و تفاوت قرآن با دعا همین است و به دلیل این که دعا، کلام معصوم است، می‌توان فقط معنای آن را خواند. اما قرآن، فی نفسه نور است و اثر وضعی دارد و بهتر است که افراد متوجه معنی این کتاب آسمانی شوند و حتی اگر معنی آن را هم متوجه نشدند، ایرادی ندارد چراکه تلاوت قرآن باعث به وجود آمدن نورانیت در قلب و درون انسان‌ها می‌شود که برای اهمیت این موضوع می‌توان به آیاتی از سوره هایی، چون یاسین مراجعه کرد که همه این‌ها مقدمه‌ای برای عمل به قرآن هستند.

به نظر شما تا چه اندازه نسل امروز با قرآن کریم آشتی هستند و کمیّت و کیفیت برنامه‌های فرهنگی و آموزشی برای این فریضه مهم را چطور ارزیابی می‌کنید؟

واقعیت این است که شاید هنوز ما به آن ایده آلِ موردنظرمان نرسیده ایم. امّا باید گفت که پس از انقلاب، به موفقیت‌های بسیار خوبی در این خصوص دست پیدا کرده ایم؛ به طوری که تا پیش از این، فقط یک رتبه بین المللی در مسابقه‌های قرآنی داشتیم و حافظان کل قرآن به اندازه تعداد انگشتان دو دست هم نبودند، ولی امروز این رقم قابل شمارش نیست و برندگان مسابقه‌های قرآنی ما در سطح بین الملل تا حدی افزایشی بوده اند که تعداد آن‌ها به بیش از ۴۰۰ نفر می‌رسد و همه این‌ها نشان دهنده رشد و پیشرفت فعالیت‌های قرآنی پس از انقلاب بوده است و قابل مقایسه با قبل از انقلاب نیست. امّا با این وجود، هنوز به ایده آل نرسیده ایم و قابلیت بیشتر از این را داریم. چون همان طور که قبلاً گفتم بسیاری از دانش آموزان و فارغ التحصیلان ما در روخوانی قرآن مشکل دارند و دلیلش هم عدم توجه کافی به این مسئله در مدارس است تا جایی که در برخی از مدارس، عده‌ای از معلم‌های قرآن هنوز به طور تخصصی، مهارت‌های قرآن را آموزش ندیده اند و متأسفانه شاهد تدریس معلم‌های دیگر برای این درس مهم هستیم و اگرچه در این خصوص، ضعف‌هایی داشته ایم، امّا دلیل نمی‌شود قسمت‌های مثبت و نیمه پُرِلیوان را نبینیم چراکه در مقایسه با قبل از انقلاب، در شاخه‌های مختلف قرآن بسیار پیشرفت کرده ایم که علاوه بر مسابقات داخلی و بین المللی می‌توان به محافل روخوانی قرآن کریم در امامزاده ها، هیأت ها، جلسه‌های قرآن خانگی و... اشاره کرد که افراد زیادی شرکت می‌کنند و حتی در نمایشگاه قرآن امسال که در ماه مبارک رمضان برگزار شد شاهد موج زیادی از جمعیت در غرفه‌های مختلف بودیم که همه این‌ها بسیار خوشحال کننده هستند. بنابراین، جامعه ما در مسائل دینی و مذهبی رشد خوبی کرده است و البته متأسفانه در این میان، درصدی از جامعه هم هستند که به دلایل متعددی چون؛ تهاجم فرهنگی، نداشتن تربیت دینی و...، میان آن‌ها با قرآن کریم فاصله افتاده است.

درمورد " قرآن درمانی " و این که تا چه حد می‌تواند برای بشر امروز، کمک کننده و مفید باشد، توضیح دهید.

انجام قرآن درمانی به شکل صحیح، حقیقتی است که وجود دارد چراکه خود قرآن می‌فرماید: «وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ لا یزِیدُ الظَّالِمِینَ إِلَّا خَساراً» «و از قرآن، آن چه شفا و رحمت است برای مومنان نازل می‌کنیم؛ و ستمگران را جز خسران (و زیان) نمی‌افزاید.»که این آیه و آیات دیگر نشان می‌دهند قرآن و دعا، نیروی قوی را درون انسان به منظور بهبود مشکلات روحی و روانی به وجود می‌آورند؛ به طوری که افراد مضطرب و افسرده زیادی را دیده ام که قرآن و جلسه‌های دینی، آن‌ها را نجات داده و دلیلش هم این بوده است که خاضعانه و با حضور قلب، این فریضه مهم دینی را انجام می‌دادند چراکه وجود انسان از طریق قرآن، به نیروی فوق العاده‌ای گِره می‌خورد و برای او آرامش روحی و روانی به همراه می آورد. امّا در این میان، عده‌ای از این راه به دنبال کاسبی‌هایی چون؛ سرکتاب باز کردن، دعانویسی و... هستند که همه این‌ها خرافات است و بنده هم اعتقادی ندارم چراکه صرفاً برای رسیدن به پول و مطامع دنیاست. زیرا قرآن را باید با حضور قلب، برای خودش خواند تا به شفای روح، فکر و اندیشه دست پیدا کرد و امیرمومنان (ع) نیز می‌فرمایند: «از قرآن شفا بجویید. درمان دل‌های شماست. » و یا «همانا قرآن شفاء بزرگ‌ترین بیماری‌هاست.»