برنامه فضایی جمهوری اسلامی ایران از اواخر دهه ۱۳۸۰ شمسی وارد فاز جدی و عملیاتی شد و ارسال چندین ماهواره تله متری و ساده، گام اول کشورمان برای رسیدن به فضای بیرون از جو بود که روندی معمول و استاندارد برای توسعه توان فضایی در تقریبا تمام کشور‌های صاحب فناوری در این بخش محسوب می‌شود.

دهه ۹۰ شمسی، اما دوران رکود و تعطیلی برای برنامه بومی فضایی ایران بود. بهم ریختن و تغییرات چندین مرحله ساختار نهاد‌های مسئول در حوزه فضایی، پرتاب‌های محدود و ناموفق و عدم همکاری و حمایت از دانشمندان و نخبگان فضایی توسط مسئولان اجرایی، از جمله مواردی بود که عمدتا با ریشه‌های سیاسی، این توانمندی مهم کشور را سرکوب کرد.

سپاه با نور وارد می‌شود

در اواخر دهه ۹۰ شمسی، اما نیروی هوافضای سپاه تغییری مهم در وضعیت برنامه فضایی کشور را در دستور کار قرار داد و در تاریخ ۳ اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۹، ماهواره نور ۱ به وسیله ماهواره بر قاصد به مدار ۴۲۵ کیلومتری زمین ارسال شد. از نور ۱ به عنوان اولین ماهواره نظامی ایران یاد می‌شود و صرف پرتاب موفق و وارد شدن به مدار این ماهواره هم یک گام مهم بعد از تقریبا یک دهه ناکامی فضایی کشور بود.

ژنرال جان ریموند، فرمانده نیروی فضایی ارتش آمریکا

توییت ژنرال ریموند درباره ماهواره نور ۱ ایران و تمسخر این دستاورد

در آن زمان ژنرال جان ریموند فرمانده نیروی فضایی آمریکا، به تمسخر این ماهواره پرداخت و پس از اجبار به تایید وارد شدن نور ۱ به فضا، گفت که این ماهواره تحت رصد نیروی فضایی آمریکا قرار داشته و از نوع ماهواره‌های مکعبی کوچک است. وی برای تحقیر این دستاورد مهم کشورمان، اعلام کرد ماهواره نور ۱ صرفا یک دوربین در مدار زمین است که به دور آن می‌چرخد و بعید است که توانایی اطلاعاتی برای ایران به وجود بیاورد. البته صرفا کمی زمان نیاز بود تا مشخص شود که توان واقعی ایران در این زمینه چیست.

پرتاب نور ۲ در ۱۴۰۰ و شوک اطلاعاتی در ۱۴۰۱

اما روز سه شنبه ۱۷ اسفند ماه سال ۱۴۰۰ بود که سپاه این بار در روز‌های پایان یک سال بسیار پر کار در حوزه پرتاب‌های موشکی، با پرتاب موفق ماهواره نور ۲، باز هم با ماهواره بر قاصد و این بار در مدار ۵۰۰ کیلومتری یک پرتاب موفق دیگر را به حساب جمهوری اسلامی ایران ثبت کرد. قرار گرفتن موفق این ماهواره در مدار زمین نیز هم توسط منابع داخلی و خارجی تایید و در عین حال دوباره بر ماموریت شناسایی ماهواره نور ۲ نیز تاکید شد.

اما در روز‌های اخیر بود که برای اولین بار تصاویری از این موفقیت بزرگ فنی و اطلاعاتی منتشر شد. ابتدا وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در صفحه شخصی خود در اینستاگرام برای نخستین بار تصاویری که توسط ماهواره بومی نور ۲ نیروی هوافضای سپاه تهیه شده را منتشر کرد که از دو نقطه در کشورمان (مرودشت در استان فارس و خورموج در استان بوشهر) تهیه شده بود. هرچند که کیفیت انتشار این تصویر توسط این عضو دولت، می‌توانست واضح‌تر باشد تا باعث خوشحالی بیشتر علاقمندان به دستاورد‌های دفاعی کشورمان شود. در مرحله بعدی نیز تصاویری با کیفیت‌تر از محل ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا در بحرین منتشر شد.

تصاویر ثبت شده توسط ماهواره نور ۲ (تصاویر مربوط به مرودشت فارس و خورموج بوشهر است)

تصویر با کیفیت ماهواره نور از پایگاه دریایی آمریکا در بحرین

برآورد‌های تصاویر با کیفیت که از پایگاه دریایی آمریکا در بحرین منتشر شده، نشان می‌دهد که نور ۲ ایرانی می‌تواند تصاویری با کیفیت ۱۰ متر را تهیه کند. دقت کنید که این عدد هر چه کمتر باشد به معنی کیفیت بیشتر تصویر است و امروزه در دنیا برای نمونه برخی شرکت‌های تجاری تصاویری با کیفیت ۳۰ سانتی متر را هم به فروش می‌گذارند و کشور‌های دارنده فناوری‌های خاص نیز خود مشخصا تصاویری با کیفیت بسیار بیشتر را در اختیار دارند. البته با توانمندی‌های فنی که در زمینه پردازش تصویر از طریق ابزار‌های رایانه‌ای وجود دارد، همین تصویر تهیه شده توسط ماهواره سپاه نیز امکان افزایش کیفیت و پدیدار شدن اطلاعات و جزییات بیشتر را دارد.

با این وجود شاید این سوال پیش آید که پس چرا نیاز به این همه تلاش و هزینه است؟ آیا همین تصاویر ۱۰ متری برای کشورمان مفید خواهد بود؟

چرا تصاویر ماهواره‌ای بومی یک نیاز مهم است؟

در بحث تصاویر ماهواره‌ای باید گفت که امروز این قابلیت، یک نیاز مهم نه فقط در بحث‌های اطلاعاتی، نظامی و امنیتی و حتی در بحث‌های غیر نظامی مثل کشاورزی و رصد تغییرات محیطی و... و.... است. کشور ما مشخصا سالهاست که در موارد بسیار ساده‌تر تحت شدیدترین تحریم‌ها بوده و خریدن چنین تصاویری خصوصا با کیفیت بالا و به صورت ویژه از نقاط خاص، برای ایران غیرممکن است.

فرض کنیم به دلیل شیطنت‌ها و اقدامات مشکوک یگان‌های مختلف فرامنطقه ای، نیرو‌های مسلح کشورمان نیاز دارند به صورت ۲۴ ساعته و هر روز حداقل یک بار، وضعیت پایگاه نظامی آمریکا در بحرین را بررسی کنند. قطعا وقتی به سراغ فروشنده‌های تجاری تصاویر ماهواره‌ای بروید، که عمدتا هم غربی هستند، یا با در بسته برخورد کرده یا امکان دستکاری‌ها و دادن اطلاعات غلط نیز کاملا متصور است.

البته تمام این شرایط مربوط به زمان صلح است و در زمانه‌ای که امکان تهدید عملی وجود داشته باشد (نمونه آن از دوره جنگ تحمیلی تا ماجرای حمله به پایگاه عین الاسد قابل رصد است)، قطعا همان برخی دسترسی‌های محدود نیز بیشتر کنترل شده و قطع می‌شود.

با این مقدمه از اهمیت تصاویر ماهواره ای، باید نگاهی مجدد به حرکت سپاه با نور ۲ داشته باشیم. اولا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برای اولین بار با مدرکی غیر قابل کتمان ثابت کرد که توانایی تصویربرداری از فضا در ایران عملیاتی شده و به قول کارشناسان امر، چشم ایران در فضا باز شده است. تقریبا به فاصله ۱ سال از تمسخر اولین ماهواره سپاه توسط فرمانده ارشد آمریکایی، حالا تصاویر مربوط به پایگاه سپاه از بحرین در حکم آب سردی است که بر پیکر آمریکایی‌ها ریخته شده است.

اما سوال مهم دیگر این که اصولا آیا همین توانایی تصاویر ۱۰ متری به درد کشور، خصوصا در حوزه نظامی خواهد خورد؟ پاسخ مثبت است. اگر در تصویر دقت کنیم می‌بینیم که در سازه‌های بزرگ تا اندازه برای نمونه انبار‌های نفتی، سوله‌ها و ... کاملا قابل رصد هستند و محل قرارگیری این گونه ابنیه‌ها که برای توسعه یک پایگاه نظامی لازم است، کاملا قابل رصد خواهد بود.

مختصات این سازه‌های بزرگ نیز به راحتی قابل استخراج بوده و اصطلاحا می‌تواند " بانک مختصات اهداف" خصوصا برای قوای موشکی و پهپادی کشور ما را شدیدا غنی کند.

بخشی از تصویر تهیه شده توسط ماهواره نور ۲ از پایگاه آمریکا در بحرین - شناور‌های بزرگ و مخازن سوخت به خوبی قابل رویت هستند

از آن مهم‌تر اینکه تصاویر مربوط به تحرکات، محل استقرار و نیز ورود و خروج شناور‌های بزرگ نیز به خوبی دراین تصاویر قابل رصد است. بحث تعقیب و رصد کردن حرکت ناو‌های هواپیمابر و یا شناور‌های حاوی نیرو‌های تفنگدار آمریکایی همواره یکی از موضوعات مهم برای نیرو‌های مسلح کشورمان در مناطق جنوبی کشور بوده و این امر مهم تا به امروز توسط شناورها، پرنده‌های مثل سری P-۳ و البته سامانه‌های بدون سرنشین انجام می‌شد و حالا با اضافه شدن توان ماهواره ای، در مساحتی جهانی و با امنیتی بسیار بیشتر قابل انجام است.

نکته مهم دیگر، دقت به این مسئله است که سپاه صرفا در دومین پرتاب خود موفق به قراردادن ماهواره در مدار زمین شده و البته توانسته تصاویر مناسبی را نیز تهیه کند. مشخصا سابقه فعال شدن و طراحی و ساخت ماهواره در نیروی هوافضای سپاه، حتی به یک دهه هم نمی‌رسد و حالا کشور ما در بحث تصاویر ماهواره‌ای با کیفیت ۱۰ متر، به تثبیت فنی و علمی رسیده است.

با توجه به خبر مهمی که در همین روز‌ها در این بخش نیز منتشر شد و مشخص شد بخش خصوصی و دانش بنیان کشور نیز توسعه و ساخت ماهواره تصویربرداری با کیفیت ۱ متر را آغاز کرده باید منتظر ماند و دید با یک همکاری نیروی هوافضای سپاه و مجموعه‌های دانش بنیان، تا پرتاب نسل جدید ماهواره‌های تصویربرداری ایرانی چقدر زمان لازم است، اما هرچه بود، از زمان تمسخر ماهواره‌های ایرانی توسط ژنرال آمریکایی تا تبدل شدن آن‌ها به یک کابوس جدید برای ارتش آمریکا، زمان زیادی لازم نبود!

منبع: مشرق