پیدایش زورخانه بر می‌گردد به زمان‌های خیلی قدیم که جنگ‌های تن به تن انجام می‌شد و تعلیم فنون جنگی در آن عصر به سبک و شیوه مخصوص انجام می‌گرفت، زیرا عملیات جنگی آن روز عبارت بود از سوارکاری، چوگان بازی، تیر اندازی و کشتی که تعلیمات آن برای هر مملکتی ضروری بود.

ادوات ورزش باستانی الهام گرفته از ادوات جنگی است

در ورزش باستانی، اداوات کاربردی، الهام گرفته شده از ادوات جنگی است. مثلاً میل صورت تغییر یافته گرز است، کباده همان کمان است، سنگ زورخانه همان سپر است و طبل زورخانه یادآور طبل جنگی و گود زورخونه محلی برای پرورش تن و روح است.

اما در این میان خواندن اشعار هم حکم همان رجزخوانی میادین جنگی را به خوبی ایفا کرده است با این تفاوت که در اشعار رجزخوانی هدف ترساندن حریف و غلبه بر او بوده اما در اشعار زورخانه‌ها هدف القای توان و نیرو به ورزش کاران است که در این میان اشعار مورد نظر را با چاشنی پند و اندرز در مسیر غلبه بر نفس در نظر گرفتند.

اگر بخواهیم نگاهی به سابقه گذشته ورزش ایران بیندازیم می‌توان ورزش زورخانه‌ای را به راحتی در تاریخ ایران یافت. این ورزش که ریشه در تاریخ و فرهنگ باستانی ما دارد از گذشته تا به امروز همراه ما ایرانیان بوده است.

ورزشی که هرگاه می‌شنویم به یاد نام هایی چون پوریای ولی، غلامرضا تختی، پهلوان سید علی خواهیم افتاد.

ایران تنها مدعی ورزش زورخانه ای در جهان است

نام دیگر ورزش زورخانه‌ای، ورزش باستانی ایرانیان نیز نام دارد، ورزشی که هیچ کشوری توان ادعا بر روی آن را ندارد و ایران را مدعی و یکه تاز می‌نماید.

 زورخانه، نماد تمدن ایرانیان است و ورزش زورخانه‌ای ریشه در تاریخ کهن و فرهنگ غنی ایران دارد. پس از ظهور اسلام، سیر تکاملی ورزش زورخانه‌ای شدت یافته و پس از اینکه فرهنگ ایران با عرفان اسلامی عجین می‌شود به اوج رسیده است. زورخانه بر پایه اعتقادات شیعه شکل می‌گیرد.

ورزش زورخانه‌ای از قرن هشتم هجری قمری در هندوستان، پاکستان، عراق و آسیای میانه گسترش یافته و علاوه بر رشد و توسعه در ایران، امروزه با نمایش، آموزش و برگزاری مسابقات چندجانبه بین المللی، آسیایی، اروپایی، آفریقایی و جهانی در سطح دنیا معرفی شده است.

پهلوانی و زورخانه‌ای به مجموعه حرکات ورزشی و رزمی گفته می‌شود که در محلی به نام گود زورخانه به صورت انفرادی و یا دسته جمعی با ضرب مرشد از سالیان دور رواج داشته و انجام می‌شده است.

مرشد، مدیر است

در ورزش زورخانه مرشد، مدیریت کل مجموعه را هنگام ورزش دارد یعنی نظارت کامل در حرکات تمام ورزشکاران با مرشد است که شامل رعایت سلسله مراتب و جایگاه‌هایی که افراد در آن ایستاده اند می‌شود.

بعد از تمام اینها مرشد ضرب می‌زند و اشعار حماسی می‌خواند و همزمان حواسش به ورود و خروج افراد نیز هست که اگر چنانچه کسانی که صاحب صلوات یا صاحب زنگ هستند وارد زورخانه شدند، حتما زنگ بزند و حتما صلوات بفرستد و خوش آمد بگوید پس درواقع مرشد وظیفه بسیار سنگینی دارد.

مرشد تمام اشعار حماسی و دینی مذهبی که بیان می‌کند همراه با ضرب بسیار زیبا و قشنگی که با آن ورزشکاران و پهلوانان  ورزش می‌کنند و حرکات بسیار موضون و حرکات دسته جمعی بسیار قشنگ را انجام می‌دهند.

سرآمد همه این‌ها نشأت گرفته  از حضرت علی علیه السلام است که سرآمد تمام پهلوانان چه از لحاظ قدرتی و چه از لحاظ معرفتی و  اخلاقی هستند.

پس در تمام لحظات الگوی تمام پهلوانان ما  حضرت علی علیه السلام است که به  این موضوع در اشعار بسیار زیبا اشاره می‌شود.

پهلوانان الگوی عملی مردم اند

علی اکبر عیسی زاده گفت: پهلوانان بزرگی در این ورزش به شهرت رسیدند، مثل پهلوان حمید قشنگ که دارای سه بازوبند پهلوانی کشور است و پهلوان عبدالرضا کارگر که از دسته پهلوانان خراسانی است و تیز آقای پهلوان شورورزی و همچنین آقای محمد حسین عبداللهی که  افتخارات فراوانی را در رشته کشتی آزاد و در ورزش باستانی داشتند و هم الگوی اخلاق و همچنین صاحب بازوبند پهلوانی بودند.

رئیس انجمن ورزش های پهلوانی و زورخانه ای کارگران خراسان رضوی گفت: شادروان جناب سرهنگ سخت‌تری، صاحب بازوبند و از پهلوانان خراسانی است که زحمات زیادی برای کشتی پهلوانی و همچنین کشتی آزاد خراسان کشیده است و همیشه به عنوان یکی از بزرگان ورزش پهلوانی و زورخانه ای از او یاد می‌شود.

او گفت: ورود به این ورزش شرایط خاصی ندارد اما کسانی که وارد این ورزش شده اند معمولاً بچه‌های ۵ ساله بودند که پدران یا برادرانشان و یا یکی از بستگانشان مشوق کودک شده اند تا وارد زورخانه شود. این نونهالان با دیدن اشعار حماسی و ورزشی که بسیار موضوع  جذاب و لذت بخشی دارد و به لحاظ معنوی بسیار اثرگذار هست تشویق به این شده که شلوارک باستانی تن کنند و وارد گود زورخانه شوند.

رئیس انجمن ورزش های پهلوانی و زورخانه ای کارگران خراسان رضوی گفت: در گود زورخانه یک نفر به عنوان مدیر در داخل گود قرار دارد که مجموعه را اداره می‌کند، در ابتدا به آن‌هایی که تازه وارد هستند آموزش می‌دهد. اولین آموزشی که در زورخانه به آن تاکيد می‌شود،آموزش های معنوی است آموزشی که با استفاده از  ایمان به پروردگار و استعانت از ائمه اطهار در ابتدای کار فرا گرفته می‌شود و در ادامه آموزش حرکات ورزش زورخانه‌ای که مرحله به مرحله ادامه پیدا می‌کند.

حرکات ورزش پهلوانی ظاهرا آسان اما باطنی سخت دارند

عیسی زاده گفت: شاید به ظاهر حرکات ورزش پهلوانی را آسان ببینیم اما وقتی وارد گود می‌شوید حرکات بسیار سخت است و این از تمرین و ممارست بسیار بالای افرادی است که داخل گود هستند که به این درجه از مهارت می‌رسند تا بتوانند همه باهم این حرکات را انجام می‌دهند‌. 

او گفت: در کشور ما این ورزش قدمت حدودا صد ساله را دارا می‌باشد که یکی از قدیمی‌ترین ورزش‌هایی بوده است که به صورت منسجم و گروهی انجام می‌شده است و مردم خیلی به آن احترام می‌گذاشتند، آن‌هایی هم که  ورزش باستانی را دنبال می‌کردند، جایگاه و احترام بالایی در جامعه داشتند حتی یکی از نویسندگان آلمانی از ورزش زورخانه‌ای و باستانی به عنوان یکی از قدیمی‌ترین ورزش‌هایی که زیربنای  بدنسازی بوده نامبرده است.

رئیس انجمن ورزش های پهلوانی و زورخانه ای کارگران خراسان رضوی گفت: در سال ۱۳۸۹ به همت فدراسیون، ورزش پهلوانی و زورخانه‌ای جمهوری اسلامی ایران در سازمان جهانی یونسکو به صورت نمادین ثبت شده است و در جهان نیز این ورزش برگزار می‌شود.

عیسی زاده گفت: این یک افتخاری است که ما توانسته ایم در سطح جهان یک ورزش سنتی را معرفی کنیم و کشور های دیگر هم  استقبال کردند و هر ساله مسابقات جهانی پهلوانی در دنیا برگزار می‌شود.

به گفته‌ او  هدف ورزشکاران زورخانه ای و پهلوانی نزدیک شدن به خدا و گره گشایی از مشکلات مردم است، امروزه در گود باستانی به مناسبت‌های مختلف مخصوص اعیاد و ... مراسم گلریزان برگزار می‌شود که این گلریزان برای  آزادی زندانیان غیرعمد، تهیه جهیزیه، تهیه سبد معیشتی برای افراد بی بضاعت و تهیه شرایط و وسایل تحصیل دانش آموزان است.

عیسی زاده معتقد است  مرشد بدون اینکه نامی از شخص ببرد به صورت ناشناس با حاضران در زورخانه در میان می‌گذارد و بار‌ها و بار‌ها دیده شده است که بلافاصله در لحظه بدون هیچ وقفه ای مشکل و گره  باز شده  و این  نشان دهنده  همت بلند بالای این افراد است.

بیشتر بخوانید

• ویترینی رنگارنگ از مدال‌های تختی در موزه آستان قدس رضوی
• برگزاری آئین نوروزگاه در آرامگاه فردوسی با ضرب زورخانه و اجرای ورزش پهلوانی
• زورخانه پهلوان رستم؛ بنایی کهن در دالان تاریخ مشهد است

ورزش باستانی باید به نسل جوان معرفی شود

او گفت: یکی از مهمترین دلایل فراموشی و یا کم رونقی این ورزش تبلیغات بسیار ضعیف است و باید گفت که ما نتوانستیم آن طور که باید این ورزش را به نسل جوان  معرفی کنیم و نسل جوان هم از این موضوع واقعا بی اطلاع است، شما برنامه عصر جدید را اگه ملاحظه کرده باشید از زمانی که آن گروه باستانی وارد این برنامه شدند، بچه‌های ما خیلی علاقمند به این ورزش شده و دنبال کننده  زیادی برای ثبت نام در این ورزش به ما مراجعه  کردند و این نشان می‌دهد که یک برنامه چه تاثیر گذاری روی نونهالان، نوجوانان و جوانان در مورد این ورزش داشته است.

رئیس انجمن ورزش های پهلوانی و زورخانه ای کارگران خراسان رضوی گفت: هر ساله مسابقات پهلوانی در ایران برگزار می‌شود و نفر اول به عنوان پهلوان ایران صاحب بازوبند پهلوانی می‌شود، این مسابقات از جذابیت و امنیت بسیار بالایی برخوردار است که تمام استان‌ها در تلاش اند تا  بازوبند پهلوانی را برای استان خودشان کسب کنند.

به گفته عیسی زاده، در حال حاضر پهلوان باشی شادروان علیرضا سلیمانی با پنج قهرمانی در کشتی پهلوانی صاحب‌نام بوده که بعد از او پهلوان جابر صادق زاده با قهرمانی در کشتی پهلوانی رکورددار و صاحب بازوبند پهلوانی است، شادروان احمد وفادار پهلوان نامی که سه سال متوالی بازوبند پهلوانی کسب کرد از افتخارات بزرگ خراسان در این ورزش به حساب می آیند.

ورزش پهلوانی ورزشی پر از زیبایی است، زیبایی های معنوی که تاکنون توانسته است مربیان اخلاق خوبی برای جامعه تربیت کند. مربیانی از جنس دین و معرفت که با اخلاق و مرام پهلوانی خود  توانسته اند این ورزش را به دنیا با روش ایرانی اسلامی معرفی کنند‌.